το ἀγαθόν του Πλάτωνος και τα ξερά κρεμμύδια του Αθανασίου

η μαβρη εκκλησια (της Αποστολίας)

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

    Όταν σε κάποια φάση της ζωής μου, πριν πολλά χρόνια, συνειδητοποίησα ότι το εντονότερο χαρακτηριστικό της δυτικής Κυριαρχίας, τουτέστιν η ζωτικότερη προσδοκία και  επιδίωξη του δυτικού Κυρίου ήταν, είναι και θα είναι η αύξηση της διαθέσιμης ισχύος, περπατούσα και παραμιλούσα ψιθυρίζοντας ασταμάτητα ‘αύξηση της ισχύος, αύξηση της ισχύος, αύξηση της ισχύος. . . ‘  για να αναγκάσω τον εγκέφαλο να αποθηκεύσει αυτή τη συνειδητοποίηση τόσο έντονα ώστε να μπορώ να την ανασύρω με ευκολία ανά πάσα στιγμή.  Θεώρησα ότι αυτή η γνώση ήταν γόνιμη αφού πολύ σύντομα διεγέρθη το εξής ερώτημα: αύξηση, μεγέθυνση της ισχύος, πολύ ωραία, αλλά μέχρι ποιό σημείο;  Είναι δυνατόν η ισχύη να φτάσει σε τέτοιο σημείο που να μην μπορεί να μεγεθυνθεί περαιτέρω;  Στο ερώτημα αυτό απάντησα ως εξής: η απόλυτη ισχύη είναι η σωματική αθανασία. Επίσης γόνιμη επίγνωση. Διότι ευθύς αμέσως ένα νέο ερὠτημα προβάλλει στο προσκήνιο – σε ευχαριστώ, εγκέφαλἐ μου: είναι εφικτή η σωματική αθανασία;

     Έχουν διατυπωθεί δύο απόψεις: είναι εφικτή – δεν είναι εφικτή. Ύπάρχουν Κύριοι που διατείνονται ότι είναι εφικτή, άλλοι πως δεν είναι· υπάρχουν μαρξιστές που πιστεύουν πως είναι εφικτή, άλλοι πως δεν είναι. Εγώ υποστηρίζω  ότι η απόλυτη ισχύς, η σωματική αθανασία, δεν είναι εφικτή – να το επιχείρημά μου: η ζωή επινόησε τον θάνατο για να μην εξαλειφτεί· εάν εξαλείψουμε τον θάνατο, θα εξαλειφθεί η ζωή· μόνο ο νεκρός είναι αθάνατος.

     Πώς έφτασα σε αυτή την αλληλουχία κατανοήσεων, επιγνώσεων, διατύπωσης ερωτημάτων;  Έφτασα χωρίς να το πολυκαταλάβω με την μελέτη του Πλάτωνος.  Αλλά!  Υπάρχει ένα τεράστιο αλλά! Το θέμα δεν είναι να διαβάσεις τον Πλάτωνα αλλά πώς θα τον διαβάσεις. Δεν υπάρχει έτσι γενικά και αόριστα διάβασμα· εάν διαβάζουμε χωρίς να ψάχνουμε να βρούμε κάτι, δεν θα βρούμε τίποτα, χαμένος χρόνος το διάβασμα. Όταν λέω ότι όταν διαβάζω ψάχνω να βρω κάτι σημαίνει ότι το διαβάζω από κάποια σκοπιά.  Διάβασα λοιπὀν τον Πλάτωνα από μαρξιστική αναρχοκομμουνιστική σκοπιά.

    Είχα διαβάσει προηγουμένως την Ιλιάδα από μαρξιστική αναρχοκομμουνιστική σκοπιά. Κάποια στιγμή κατανόησα ότι δεν μπορούμε να κατανοήσουμε τον Πλάτωνα εάν δεν διαβάσουμε και δεν κατανοήσουμε την Ιλιάδα. Η Ιλιάδα είναι η πηγή έμπνευσης του Πλάτωνος – ήπιε νερό κι από άλλες πηγές – θα τις εξετάσουμε στο μέλλον αφού, μιας κι έχει εκδηλωθεί αξιοσημείωτο ενδιαφέρον,  θα γράψουμε πολλά σημειώματα για τη φιλοσοφία του Πλάτωνα. Μπορεί στην Πολιτεία του να  στέλνει εξορία τον Όμηρο, σε όλα τα γραφτά του όμως οι παραμπομπές στην Ιλιάδα, πολύ λιγότερο στην Οδύσσεια,  είναι πάμπολλες.  Τον στέλνει εξορία γιατί τον φθονεί: εάν όλη η δυτική φιλοσοφία είναι ένα σχόλιο στο έργο του Πλάτωνα, όπως,  πολύ σωστά,  σημείωσε ο Whitehead, φίλος και συνεργάτης του Ράσελ, εγώ υποστηρίζω ότι όλο το πλατωνικό έργο  είναι ένα σχόλιο στην Ιλιάδα.

      Υπάρχει μια δυσκολία πρόσληψης και κατανόησης του πλατωνικού έργου που με θλίβει και με στενοχωρεί. Και όπου υπάρχει δυσκολία εκεί υπάρχει και σύγχυση, που επίσης με θλίβει και με στενοχωρεί.  Κατανοώ όμως και τη δυσκολία και τη σύγχυση  – και την ημιμάθεια. Δεν εύκολο να διαβάσεις και να μελετήσεις Ιλιάδα και Πλάτωνα.  Αυτοί κι αυτές που τον διαβάζουν και τον μελετούν είναι όλοι, σχεδόν, ακαδημαϊκοί, υπηρέτες του Κυρίου και διαβάζουν τον Πλάτωνα από τη σκοπιά της Κυριαρχίας.  Διάβασμα!  Του κώλου διάβασμα: ή  τον κατανοούν και το βουλώνουν ή δεν τον κατανοούν. Τί είναι όμως μια μαρξιστική αναρχοκομμουνιστική πρόσληψη του πλατωνικού έργου;

   Είναι οι απαντήσεις που δίνουμε στα εξής  τέσσερα ερωτήματα:

1. Ποιός ήταν ο Πλάτων; 

2. Τί τον ωθούσε να γράψει (αυτά που έγραψε); 

3. Σε ποιούς απευθυνόταν;

4. Τί τους είπε;

   Οι σημερινές απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα θα είναι συνοπτικές, δεσμεύομαι όμως ότι θα επανέλθω επί το διεξοδικότερον.

    1. Ο Πλάτων ήταν δουλοκτήτης γαιοκτήμονας: και ο πατέρας του και η μάνα του κατάγονταν από τα ισχυρότερα αριστοκρατικά γένη της αρχαίας Αθήνας. Τα χωράφια του ήταν κάπου εκεί που είναι  σήμερα η Φιλοθέη·  δεν ήταν μεγάλης έκτασης ούτε οι δούλοι του ήταν πολλοί, μπορούσε όμως να ζει άνετα από τον πλούτο που παρήγαγαν τα ομιλούντα εργαλεία του. (Μια μέρα θα μελετήσουμε τη διαθήκη του). Δεν μπορούμε να κατανοήσουμε τον Πλάτωνα εάν δεν συνειδητοποιήσουμε την κοινωνική του καταγωγή  – τελεία και παύλα. Ίσως να μην είναι επαρκής προϋπόθεση, είναι όμως σίγουρα αναγκαία.

    2. Διαβάζοντας Πλάτωνα συνειδητοποιούμε ότι οι γαιοκτήμονες δουλοκτήτες, άρα και ο ίδιος,  αντιμετώπιζαν πάρα πολλά προβλήματα. Αυτή η διαπίστωση, φίλες και φίλοι, είναι ένα τεραστιότατο ζήτημα για το οποίο δεν έχει γραφτεί απολύτως τίποτα, θα μπορούσαμε όμως να γράψουμε πάρα πολλά και είμαι βέβαιος ότι κάποιος, κάποια φιλομαθής νέος ή νέα θα καταπιαστεί με αυτό – μέχρι τότε εμείς θα αναγκαστούμε να το θίξουμε και να διαπιστώσουμε τα εξής. Τα προβλήματα που αντιμετώπιζαν οι αριστοκράτες προέρχονταν από τις σχέσεις τους με τους δούλους, τους μικρούς καλλιεργητές και τους άλλους γαιοκτήμονες. Θα αναφέρω μόνο ένα άκρως χαρακτηριστικό παράδειγμα· κάπου στην Πολιτεία γράφει τα εξής: εάν ένας αφέντης με την οικογένειά του και τους δούλους του (οίκος)   πήγαινε να ζήσει κάπου μακριά από τη πόλη (πόλις), δεν θα φοβόταν μήπως το βράδυ  τον σφάξουν οι δούλοι;

    3. Τα προβλήματα που αντιμετώπιζαν και απασχολούσαν τους αριστοκράτες γαιοκτήμονες δουλοκτήτες απασχολούσαν ασφαλώς και τον Πλάτωνα. Ο φιλόσοφος  διατύπωσε τις δικές του απαντήσεις και προφανέστατα θα διατυπώθηκαν από τη σκοπιά του αριστοκράτη γαιοκτήμονα δουλοκτήτη. Και, προφανέστατα, τις απηύθυνε προς τους άλλους γαιοκτήμονες δουλοκτήτες. 

 4. Τί τους είπε;  Και τι δεν τους είπε!  Από αυτό το σημείο, φίλες και φίλοι, αρχίζει μια έξοχη, μια συγκλονιστική πνευματική περιπέτεια. Έχουμε μπροστά μας ένα θησαυρό, χρειαζόμαστε όμως ένα κλειδί για να τον ανοίξουμε. Εγώ βρήκα ένα κλειδί και σας το χαρίζω. Πιθανόν να υπάρξουν αντιρρήσεις και διαφωνίες –  θα τις αντιμετωπίσουμε ΟΛΕΣ.

    Για να μάθουμε και να κατανοήσουμε τι είπε στους άλλους Κυρίους, της εποχής του αλλά και όλων των εποχών, και της σημερινής εποχής  εννοείται, θα πρέπει να κατανοήσουμε τι εννοούσαν οι γαιοκτήμονες δουλοκτήτες, άρα και ο Πλάτων, κάθε φορά που πρόφεραν τη λέξη θεός  –  αυτό είναι το κλειδί της κατανόησης του Πλατωνικού έργου.  Να είναι άραγε τυχαίο ότι ο Πλάτων χαρακτηρίζεται θείος, θεϊκός δηλαδή; Να είναι άραγε τυχαίο ότι ο Πλάτων σαφώς υπαινίσσεται ότι το αγαθόν είναι (και) ο θεός;

    Θα ξημερώσει σε λίγο και το μόνο που προλαβαίνω να γράψω είναι κάτι το οποίο θα μας βάλει σε σκέψεις. Τρεις φορές, τουλάχιστον με τόση σαφήνεια, ο Πλάτων γράφει ότι ο άνθρωπος θα πρέπει, ασκώντας την αρετή, να εξομοιωθεί με τον θεό, κατά το δυνατόν.  Διαβάζουμε στην Πολιτεία (Ι 613b) ότι ποτέ δεν εγκαταλείπεται από τους θεούς (υπό θεών) εκείνος που θέλει να γίνει δίκαιος και ασκώντας την αρετή να εξομοιωθεί με τον θεό , όσο τούτο είναι δυνατόν στον άνθρωπο (εις όσον δυνατόν ανθρώπω ομοιούσθαι θεώ). Στους Νόμους (716 cd) γράφει ότι ‘ ο θεός είναι το βασικό μέτρο των πραγμάτων και όχι ο άνθρωπος όπως κάποιοι υποστηρίζουν’ αν λοιπόν κάποιος θέλει να γίνει αγαπητός στον θεό πρέπει να καταβάλει κάθε προσπάθεια για να του μοιάσει ‘.   Στον Θεαίτητο (176b) μάλιστα διαβάζουμε και τη φράση ομοίωσις θεώ κατά το δυνατόν.  Τί σημαίνει γίνομαι όμοιος με τον θεόν;   Τί καταλάβαινε ο Πλάτων και οι άλλοι αριστοκράτες γαιοκτήμονες όταν άκουγαν τη λέξη θεός; Τι εννοοούσαν όταν την πρόφεραν;

    Θα απαντήσουμε αύριο. Φεύγουν τα παιδιά για το παιδοδεσμωτήριο, φεύγω κι εγώ για να φυτέψω κοκκάρι για ξερά κρεμμύδια. Πόσο μου αρέσει το κρεμμύδι! Είναι τροφή αλλά περισσότερο είναι φάρμακο. Ως φάρμακο πρέπει να είναι καθαρό και είναι πολύ δύσκολο να βρεις καθαρά κρεμμύδια. Το καλοκαίρι, με φίλους και φίλες, θα φάμε ψωμί από δικό μας σιτάρι, φρέσκο τυρί από κατσίκια που βόσκουν στο βουνό και πίνουν νερό από τα ρυάκια, θα πίνουμε μπύρα από δικό μας κριθάρι και σιτάρι

τα ξερά κρεμμύδια θα τα ανοίγουμε με τη γροθιά!