θέλεις να γίνουμε φίλοι; (η φιλία μεταξύ μητρικής/πατρικής φροντίδας και έρωτα)

Ο πολιλογας (του Παύλου)

     φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα· παίζαμε κρυφτό στο χωριό, πέντε, έξι χρονών,  και τη ώρα που ήμασταν κρυμμένοι, τον ρώτησα: θέλεις να γίνουμε φίλοι;     

    φίλες και φίλοι, η παιδική αυτή ανάμνηση με έχει απασχολήσει πολύ. Είναι πολύ παράξενο πράγματι που θυμόμαστε τόσα λίγα από τη νηπιακή και παιδική μας ηλικία· είναι επίσης παράξενο και το τί θυμόμαστε! Οι παιδικές μας αναμνήσεις μας λένε ποιοί είμαστε: είμαστε συγκλονιστικοί, δεν το νιώθουμε, δεν το καταλαβαίνουμε (που θα πάει;) αφού κάθε ανάμνηση ήταν  ένας συγκλονισμός: όλες οι παιδικές αναμνήσεις ήταν συγκλονιστικά συμβάντα – αρνητικά (τραύματα) και θετικά (θαύματα της ζωής). Δεν είναι συγκλονιστικό να αποπειράσαι να βγεις από την οικογένεια; Δεν είναι συγκλονιστικό στην έξοδο αυτή να γνωρίζεις τη φιλία; Μετά τα μέλη της οικογένειας, ο φίλος είναι αυτός που μας συνδέει με την κοινωνία, αυτός είναι ο πρώτος που συναντάμε εκτός οικογένειας, αυτός μας παίρνει την κοινωνική μας παρθενιά. Ποιός και ποιά δεν θυμάται παιδικό του φίλο, παιδική του φίλη; Να είναι άραγε τυχαίο ότι τα περισσότερα παιδικά βιβλία μιλάνε για τη φιλία;      Δεν έχουμε αντιληφθεί τη σπουδαιότητα και τη σημαντικότητα της φιλίας· απόδειξη το γεγονός ότι τα βιβλία για τη φιλία που έχουν γραφτεί είναι ελάχιστα – τα μόνα που μπορώ να αναφέρω είναι τα ΗΘικά Νικομήδεια του Αριστοτέλη και κάποια σύντομα δοκίμια  περί φιλίας του Μοντέν –  εγώ δεν γνωρίζω τίποτα άλλο, μα τη Παναγία. Όταν κάποτε συνειδητοποίησα αυτή την κατάσταση, παραξενεύτηκα πάρα πολύ. Γιατί αυτή η αδιαφορία για τη φιλία, πώς να την εξηγήσουμε; Μαθαίνω (εννοώ: φίλοι και φίλες μου το σφυρίζουν)  ότι τώρα τελευταία, εδώ και δέκα, είκοσι χρόνια υπάρχει ένα θεωρητικό ενδιαφέρον για τη φιλία, είναι όμως ένα ζήτημα που θα μας απασχολήσει στο μέλλον. 

     Υπάρχει και κάτι άλλο που με έχει συγκλονίσει: η ανικανότητα πολλών ανθρώπων, των περισσότερων θα έλεγα, να συνάψουν φιλικές σχέσεις. Νομίζω πως έχω καταλήξει σε μια εξήγηση – την εκθέτω ευθύς αμέσως: τσομπαναραίϊκη συκοφαντία της φιλίας. Η ανικανότητα αυτή εκτυλίχθηκε και ολοκληρώθηκε κατά τη διάρκεια της παιδικής μας ηλικίας και δεν μου επιτρέπεται να μην τη συνδέσω με τη θεωρητική αδιαφορία για τη φιλία. Γιατί όμως η ποιμενική πατριαρχική οικογένεια να μισεί, περί μίσους πρόκειται, τη φιλία; Και έχω παραξενευτεί επίσης και για κάτι ακόμα: ο ποιμενισμός, τα θεμέλια του δυτικού πολιτισμού, ενθαρρύνει μόνο τη φιλία μεταξύ ανδρών κατἀ διάρκεια του πολέμου – θα την ονομάσω ποιμενική πολεμική φιλία. Γιατί να την εξοβελίζει ολοσχερώς και καθολικά και να ενισχύει μόνο τη φιλία τις ώρες του πολέμου;

    Να εκλάβουμε λοιπόν το πρόσφατο καινοφανές θεωρητικό ενδιαφέρον για τη φιλία ως σύμπτωμα θετικό της υποχώρησης  των ποιμενικών αξιών της οικογένειας και της θεμελίωσης μιας κουλτούρας της φιλίας;

        Είναι πολλά τα ερωτήματα, φίλες και φίλοι, και θα γεννηθούν κι άλλα – αφού δεν γεννάμε παιδιά, ας γεννήσουμε, ας γεννάμε τουλάχιστον ερωτήματα. Τα οποία θα μας βοηθήσουν να δούμε νέες πτυχές, κρυμμένες, της προσωπικής και κοινωνικής ύπαρξης. Υπάρχουν πολλές κρυμμένες αδιερεύνητες πτυχές της προσωπικής και κοινωνικής ύπαρξης; Πάρα πολλές, φίλες και φίλοι, πάρα πολλές.

    Σκέφτομαι ότι, εάν μετά τις οικογενειακές σχέσεις ακολουθούν οι φιλικές, θα υπάρχει κάποια σχέση μεταξύ της οικογένειας και της φιλίας. Εάν το εντονότερο χαρακτηριστικό της οικογένειας είναι η φροντίδα, δεν θα είναι και της φιλίας; Και εάν οι οικογενειακές σχέσεις είναι αδιανόητες χωρίς τον αισθησιασμό/ερωτισμό (δεν έχουν καμιά απολύτως σχέση με το γαμήσι), μήπως και οι φιλικές είναι αδιανότητες χωρίς τον αισθησιασμό/ερωτισμό; Αλλά για ποιά οικογένεια μιλάμε; Εάν δεν μπορεί να υπάρξει κοινωνία χωρίς οικογένεια, τί κοινωνία είναι αυτή που η οικογένειά της είναι παντελώς αντικοινωνική; Εννοώ βεβαίως την ποιμενική οικογένεια, θλιβερή μετεξέλιξη και άθλιο κατάλοιπο της οποίας είναι η πυρηνική καπιταλιστική οικογένεια, η οποία δεν μπορεί να γίνει κοινωνική και παρακμάζει, αποσυντίθεται και εξαφανίζεται (διαλυμένες οικογένειες, μονογονεϊκές, εργένηδες) – πολύ ευχάριστη εξέλιξη. Γιατί όμως η ποιμενική οικογένεια είναι αντικοινωνική;

     Η ποιμενική οικογένεια, σε όλες της τις μορφές, είναι Κόλαση και Παράδεισος μαζί. Είναι Παράδεισος γιατί ως συμβίωση και συνεργασία είναι μια κομμουνιστικότητα – ζώντας στην οικογένεια ζούμε τον κομμουνισμό. Όπως κάθε κομμουνιστικότητα, η οικογένεια  οφείλει να  αντιμετωπίσει την διεκδίκηση ώστε να μετεξελιχθεί σε σύγκρουση και όχι σε ανταγωνισμό. Ο μόνος, ο μόνος τρόπος να τα καταφέρει είναι να διευρύνεται, όχι να συρρικνώνεται, να κλείνεται στον εαυτό της,  να κόβει τους δεσμούς με τις άλλες οικογένειες. Φαντάζομαι την οικογένεια του μέλλοντος ως μια διευρυμένη πολυγονεϊκή πολυγαμική οικογένεια: πόσο θα ήθελα να ζω σε μια οικογένεια όπου πέντε άνδρες και πέντε γυναίκες ζούν μαζί, έχοντας ασφαλώς τους προσωπικούς τους χώρους όχι ως ζευγάρια αλλά ως πρόσωπα! Θα μου πείτε ότι αυτό δεν γίνεται, δεν θα το ζήσω! Α, δε με πειράζει. Πολλά πράγματα δεν θα ζήσουμε αλλά δεν πρέπει να μιλάμε γι’ αυτά και να προετοιμαζόμαστε γι’αυτά; είναι κι αυτό μια πτυχή της εν εξελίξει πνευματικής και κοινωνικής επανάστασης. Σήμερα, μια πυρηνική οικογένεια μπορεί να μην είναι ποιμενική!  Πώς; Μόνο εάν ο βασικός της προσανατολισμός είναι η διεύρυνσή της, η εξωστρέφεια, όχι το κλείσιμο, η συρρίκνωση και η εσωστρέφεια. Εάν μπαίνουν στο σπίτι μας φίλες και φίλοι, οικοδόμοι και γιατροί, μουσικοί και βιβλιοπώλες, γεωργοί και καθηγητές, ποιητές και ζωγράφοι, δεν θα είναι όλοι αυτοί δάσκαλοί μας; Με την ενεργητική αλληλεπίδρασή μας δεν θα αναπτυχθούν οι ικανότητες του εγκεφάλου και της ψυχής; Νομίζετε ότι δεν μπορούν να είναι φίλοι οι γονείς με τα παιδιά τους; Νομίζετε ότι δεν μπορούν να είναι φίλοι δύο γονείς, ο άνδρας και η γυναίκα; Μπορούν να είναι και είναι: να μια ακόμα πτυχή της πνευματικής και κοινωνικής επανάστασης.  Η διευρυμένη πολυγονεϊκή πολυγαμική  οικογένεια του μέλλοντος θα είναι αποτέλεσμα μιας μακροχρόνιας διαδικασίας διεύρυνσης της πυρηνικής οικογένειας μέσω της σύμπηξης συμβιωτικών και συνεργασιακών σχέσεων (άρα και συγκρουσιακών). 

    Όλη μου η ζωή είναι μια αλληλουχία επιθέσεων φιλίας. Οι επιθέσεις αυτές θα σταματήσουν όταν ψοφήσω. Εάν ευτυχισμένη ζωή είναι η ζωή που περνάς με καλή παρέα, με φίλους και φίλους δηλαδή, δεν θα είμαι βλάκας εάν σταματήσω να επιτίθεμαι; Θα είμαι!  Γιατί όμως κάποιοι, κάποιες κάνουν επιθέσεις φιλίας; – μεταχειρίζομαι τη λέξη “επίθεση” για να εκφράσω το εχθρικό για τη φιλία κοινωνικό περίγυρο και περιβάλλον.  Κι όταν λέω καλή παρέα εννοώ την ευχάριστη παρέα, τους φίλους και τις φίλες που  έχουν αποδεχτεί ότι είναι μαθητές και δάσκαλοι του άλλου/της άλλης. Θέλουν να μάθουν, και να διδάξουν, γι αυτό κάνουν επιθέσεις φιλίας. Υπάρχει ένα κόλλημα, ποιμενικής προέλευσης κι αυτό, με τη διδασκαλία που με ενοχλεί βάναυσα!  Λες και είναι έγκλημα να διδάσκεις!  Έγκλημα μια άκρως κομμουνιστική πρακτική – η ελεύθερη και περιστασιακή μετάδοση της γνώσης! Διά βίου μάθηση, ΟΚ, αλλά και διά βίου διδασκαλία . Αυτό βέβαια ενοχλεί σφόδρα τους ειδικούς – αλλά ποιός τους γαμάει, αν ενοχλούνται. Σας χρειαζόμαστε, φίλες και φίλοι ειδικοί, αλλά να το ξέρετε, ο σκοπός μας είναι να απαλλαγούμε από εσάς, να γίνουμε όλοι και όλες ειδικοί σε μία ή περισσότερες κοινωνικές δραστηριότητες. Θα χάσετε προνόμια; Πορνόμια θα χάσετε, ξυπνάτε, ήγγικεν γάρ το τέλος του επαγγέλματος,  μαλακισμένα, την ζωή σας χάνετε!

     Και μετά τη γνώση, η φροντίδα. Το πόσο συνδεδεμένα είναι τεκμαίρεται από το γεγονός ότι δεν ξέρουμε ακόμα τι είναι η έμπνευση. Θα μου επιτρέψετε να συνδέσω την έμπνευση με τη φιλία, σας παρακαλώ. (Έχει γραφτεί κάτι για την έμπνευση;). Ο Ντάντε, ο Δάντης, έγραψε ότι η έμπνευση είναι ένας τόπος όπου βρέχει ιδέες. Και σχολιάζω εγώ ότι αφού οι ιδέες έρχονται από τον Θεό, τότε ή προέρχονται από τον μεσαιωνικό Θεό ή από κάποιον άλλον Θεό αλλά δεν είμαι καθόλου  βέβαιος πως το αντιλαμβάνονταν ο ποιητής – θα σας πω πως το αντιλαμβάνομαι εγώ. Σκέψεις για την έμπνευση μας προσέφερε ο Νίτσε – αξίζει να διαβάσει κανείς Νίτσε μόνο και μόνο γι αυτή του την προσφορά. Λέει, πολύ απλά και με λίγα λόγια, ότι η έμπνευση είναι αποκάλυψη, κάτι πού είναι κρυμμένο έρχεται σε σένα, δεν πας εσύ εκεί. Το ότι σήμερα οι νευρολόγοι έχουν εντοπίσει το εγκεφαλικό κέντρο του αυτοσχεδιασμού και της έμπνευσης είναι κάτι το οποίο θα το λάβουμε υπόψη μας, έχοντας κατά νού πόσα πολλά δεν γνωρίζουν ακόμα. Το δράμα τους είναι ότι δεν αναρωτιούνται γιατί δεν τα γνωρίζουν! Γνωρίζουν μήπως, ένα παράδειγμα αναφέρω,  την αιτία της σπάνιας αλλά θανατηφόρας, μέσα σε τέσσερα χρόνια το πολύ, νόσου του κινητικού νευρώνα; Όχι! Να έχει αυτή η άγνοια με την άγνοια της λειτουργίας αλλά και του σχηματισμού του εγκεφάλου;

    Αυτή η μεταφορά της έλευσης δεν πρέπει να μας ξενίζει. Η έμπνευση πράγματι έρχεται από κάπου, με την έννοια ότι προκύπτει ως αποτέλεσμα μιας διεργασίας – της χωρίς όρια σύνδεσης των νευρώνων, η οποία όμως σύνδεση δεν αντανακλά τίποτα παραπάνω από τις συνδέσεις του ανθρώπου με τους άλλους. Εάν ζεις μόνος σου σε μια σπηλιά, η κατάσταση αυτή θα σου χαρίσει κάποια έμπνευση, λόγω των νέων και καινοφανών δεδομένων που λαμβάνει ο εγκέφαλος·  μετά από λίγο όμως δεν έχει άλλη έμπνευση! Για να του δώσεις νέα δεδομένα θα πρέπει να του προσφέρεις παραισθησιογόνα:, ουσίες, πείνα, αγαμία.  Αυτή είναι η ασκητική αναζήτηση της έμπνευσης, σαφέστατα ποιμενικής προέλευσης, όπως θα δούμε αύριο εξετάζοντας την αισθησιακή/ερωτισμική πτυχή της φιλίας.

    Θεωρώ ότι η πηγή της έμπνευσης είναι η φιλία, δήλα δή, η γνώση και η φροντἰδα: με όσο πιο πολλούς φίλους δασκάλους και μαθητές ζεις (και όχι έχεις, τίποτα δεν έχουμε, τίποτα δεν μπορούμε να έχουμε), όσο πιο πολλούς φίλους φροντίζεις, και σε φροντίζουν, τόσο πιο πολύ η πηγή της έμπνευσης αναβλύζει αέναα. Εάν εσείς σχετίζετε την έμπνευση μόνο με την υψηλή λογοτεχνία και την πρωτοπόρα Τέχνη, εγώ τη συνδέω με την καλλιέργεια της ντομάτας, το ψητό κότσι στη γάστρα, το μπόλιασμα ενός δένδρου, έτσι δεν είναι ρε Παύλο; 

    Μια επίθεση φιλίας είναι μια επίθεση για μάθηση/διδασκαλία και για φροντίδα. Μιας κι αυτά τα ζούμε σε μια οικογένεια, η φιλία, ως κομμουνιστικότητα,  μοιάζει να γειτνιάζει με την κομμουνιστικότητα της οικογένειας. Από την οικογένεια, πάμε στη φιλία – το θέλουν και το αναζητούν με πάθος τα παιδιά, το παροτρύνουν οι γονείς, το παροτρύνει καιη παιδική λογοτεχνία και είναι προς τιμή της. Εάν κάποιος δεν σταματά να κάνει επιθέσεις φιλίας είναι γιατί έζησε μέσα στη μάθηση/διδασκαλία, γιατί έζησε μέσα στη φροντίδα. Και είναι τόσο ευχάριστα και ηδονικά, είναι τόσο κομμουνιστικά, που δεν μπορείς να ζήσεις χωρίς αυτά. Αμήν.

Πάω στον οπωρώνα. Τα δένδρα είναι 62. Το σημερινό σημείωμα το αφιερώνω στον Παύλο, που με συγκίνησε πολύ.