για την πολυγονεϊκή οικογένεια και για το μέλλον της πυρηνικής οικογένειας

    φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

     Η διαρκής αύξηση του αριθμού των εργένηδων και των μονογονεϊκών οικογενειών στις ανεπτυγμένες, αλλά και στις αναπτυσόμενες σε μικρότερο βαθμό, καπιταλιστικές κοινωνίες  είναι ασφαλείς ενδείξεις της αποσύνθεσης και διάλυσης της πυρηνικής οικογένειας·  δεν μας επιτρέπεται όμως να υποστηρίξουμε ότι ζούμε τις τελευταίες της μέρες. Παράλληλα και ταυτόχρονα με την τάση της αποσύνθεσης και διάλυσης υπάρχει μια τάση ενδυνάμωσης. Η πυρηνική οικογένεια είναι μια ομάδα (η ομάδα αποτελείται τουλάχιστον από τρία μέλη – δύο δεν είναι ομάδα, είναι ζευγάρι). Ως ομάδα, όπως όλες οι ομάδες είναι μια κομμουνιστικότητα. Δεν νοείται κοινωνία χωρίς ομάδα, χωρίς κομμουνιστικότητα – κι αυτό είναι ένα ακόμα επιχείρημα ότι η ανθρώπινη κοινωνία ήταν, είναι και θα είναι κομμουνιστική.  Ανθρωπολογικά, βιώνουμε τρεις διακριτές καταστάσεις: του ατόμου, του ζευγαριού και της ομάδας. Σε κάποιες φάσεις της ζωής μας ζούμε ως άτομα ή ως ζευγάρια αλλά παράλληλα και ταυτόχρονα ανήκουμε σε κάποια ή σε κάποιες ομάδες (εργασίας, διασκέδασης, ταξιδιού, παιχνιδιού, έκφρασης, πολιτικής, κτλ.) – δεν νοείται ανθρώπινη ζωή χωρίς ομάδα. Μέσα στην ομάδα, άρα και μέσα στην οικογένεια,  μπορούμε να είμαστε και μόνοι και ζευγάρι. Υπάρχουν όμως όμάδες, άρα και οικογένειες,  που κάτι τέτοιο δεν το επιτρέπουν.

  Εάν μπορώ σε μια ομάδα, σε μια πυρηνική οικογένεια,  να βιώνω ελεύθερα την κατάσταση του ατόμου και την κατάσταση του ζευγαριού, τότε ζω στον κομμουνιστικό Παράδεισο –  η οικογένεια λοιπόν μπορεί να είναι και κομμουνιστικός Παράδεισος. Εάν δεν μπορώ, ζω στην Κόλαση της Κυριαρχίας. Η οικογένεια μπορεί να είναι Παράδεισος, μπορεί όμως να είναι και Κόλαση. Η οικογένεια που αποσυντίθεται και διαλύεται είναι η Οικογένεια-Κόλαση, η εσωστρεφής κλειστή οικογένεια· η οικογένεια που ενδυναμώνεται, είναι η  εξωστρεφής ανοιχτή οικογένεια, είναι η οικογένεια Παράδεισος.

    Διαθέτουμε τρία επιχειρήματα που μας επιτρέπουν να υποστηρίξουμε ότι ακόμα και η ανοιχτή εξωστρεφής πυρηνική οικογένεια είναι ανεπαρκής, περιορισμένων δυνατοτήτων.

    Μέχρι να ενηλικιωθούμε, δεν ξέρω πότε γίνεται αυτό στις μέρες μας (με την παράταση της εφηβικής ηλικίας μέχρι τα σαράντα έχω μπερδευτεί), αναζητούμε κι άλλες μάνες κι άλλους πατεράδες. Σε κάποια φάση της ζωής μου, γύρω στα 30-35, είχα συνειδητοποιήσει ότι οι πατεράδες μου ήταν πέντε!  Οι μάνες μου λιγότερες – το μάνα είναι μόνο μία δεν ισχύει. Η αναζήτηση και μητρικών και πατρικών προτύπων είναι το αποτέλεσμα της εγγενούς ανεπάρκειας της πυρηνικής οικογένειας. Φαίνεται πως μία μάνα και ένας πατέρας δεν μας φτάνουν, έχουμε ανάγκη από περισσότερους και περισσότερες.

   Τους έχουμε ανάγκη διότι η πλήρης πραγμάτωση της ατομικότητάς μας, η καλλιέργεια και η ανάπτυξη των ικανοτήτων και των δεξιοτήτων του εγκεφάλου και της ψυχής, νοουμένης ως το σύνολο των σχέσεων μας, είναι δυνατή μόνο με την ενεργητική καθημερινή αλληλοεπίδραση του ενός με τον άλλον. Εάν είναι έτσι, μια τριμελής ή τετραμελής ή τετραμελής είναι πολύ ανεπαρκής – δύο γονείς είναι πολύ λίγοι. Θα έλεγα, ότι η πυρηνική οικογένεια είναι αντικοινωνική, λιγότερο εάν είναι ανοικτή και εξωστρεφής, εάν δεν φοβάται δηλαδή, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν παύει να είναι αντικοινωνική, αντικομμουνιστική. Γι αυτό ψάχνουμε να βρούμε κι άλλους γονείς, γι αυτό και η οικογένεια είναι μια κομμουνιστικότητα με ημερομηνία λήξης. Τα παιδιά θα φύγουν και η οικογένεια θα διαλυθεί.

    Ας δούμε και το τρίτο επιχείρημα. Η δυτική πυρηνική οικογένεια είναι  αποτέλεσμα της αποσύνθεσης και της διάλυσης της διευρυμένης πατριαρχικής οικογένειας. Η οικογένεια αυτή αποτελείται από τις οικογένειες αδερφών. Τη οριστική διάλυση της διευρυμένης πατριαρχικής οικογένειας προλάβαμε και τη ζήσαμε στην Ελλάδα μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, με την επέκταση του καπιταλισμού. Η οικογένεια αυτή ήταν σωστή Κόλαση! Δεν ήταν τίποτα άλλο από το ποιμενικό γένος. Τί καταπιεσμένα πάθη, τί καταπιεσμένη κάβλα, τί καταχωνιασμένες επιθυμίες, τί υποκρισία, τί ίντριγκες, τί συκοφαντίες, τί ανειλικρίνεια, τι φαγωμάρα, πόσα γαμοσταυρίδια!  Θα ήταν παράξενο να μην συναντούσαμε πολλά από αυτά τα χαρακτηριστικά και τις σημερινές πυρηνικές οικογένειες! 

    Στην οικογένεια αυτή, οι θείοι και οι θείες, ο παππούς και η γιαγιά ήταν πατεράδες και μανάδες. Υπήρχε, και υπάρχει σήμερα, θα δούμε που, μια άλλη μορφή διευρυμένης πατριαρχικής οικογένειας, η πολυγονεϊκή οικογένεια τύπου πολυγυνίας. Ένας άνδρας έχει πολλές γυναίκες, οπότε τα παιδιά έχουν έναν πατέρα και πολλές μάνες. Η οικογένεια αυτού του τύπου υπάρχει σε πολλές ισλαμικές κοινωνίες – ο βασιλιάς του Μαρόκου έχει 365 γυναίκες. Να ήμουνα βασιλιάς του Μαρόκου για ένα χρόνο!

    Υπάρχει όμως στις μέρες μας και η πολυγονεϊκή οικογένεια τύπου πολυανδρίας. Πίνω καφεδάκι μετά τσιγαρακίου κι επανέρχομαι. Δεν απαντάται στις ποιμενικές, ή προερχόμενες από αυτές, κοινωνίες αλλά στις αγροτικές και στις ελάχιστες εναπομείνασες τροφοσυλλεκτικές – κυνηγητικές. Η διευρυμένη (ποιμενική) πατριαρχική οικογένεια και η πατριαρχική ποιμενική πολυγονεϊκή οικογένεια τύπου πολυγυνίας προέρχονται από τη νεολιθική πολυγονεϊκή οικογένεια, η οποία αποτελούνταν από 5-8 πατεράδες και 5-8 μανάδες με  τα παιδιά τους, σύνολο μελών από 20 έως 40.

     Αντιμετωπίζουμε δύο ερωτήματα. Υπήρξε η νεολιθική πολυγονεϊκή οικογένεια – και πώς το γνωρίζουμε; Οι σχέσεις ήταν μονογαμικές, αποτελούνταν δηλαδή από 5 έως 7 μονογαμικά ζευγάρια ή οι σχέσεις ήταν πολυγαμικές, ελευθερογαμικές;

Ας απαντήσουμε στο πρώτο ερώτημα. Ας υποθέσουμε ότι η Πάρνηθα είναι ένα μεγάλο ηφαίστειο και ότι αύριο εκρήγνυται και σκεπάζει όλη την Αθήνα. Οι αρχαιολόγοι του μέλλοντος που θα την ανέσκαπταν θα μπορούσαν να καταλήξουν σε ένα ασφαλές συμπέρασμα για τον τύπο της οικογένειαςπου θα κυριαρχούσε. Θα έβρισκαν σε πολλά διαμερίσματα ένα νούμερο παπούτσια – σε αυτά θα κατοικούσαν εργένηδες. Σε πολλά θα έβρισκαν παπούτσια νούμερο 44 και νούμερο 39 – εκεί θα κατοικούσαν ζευγάρια. Με τον ίδιο τρόπο, με κριτήριο το νούμερο των παπουτσιών θα έφταναν στο ασφαλές συμπέρασμα ότι στην Αθήνα κάποτε επικρατούσε η πυρηνικλη οικογένεια των τριών ή τεσσάρων μελών αλλά υπήρχα και ζευγάρια και άνθρωποι που ζούσαν μόνοι. Με αυτόν τον τρόπο, οι προϊστορικοί αρχαιολόγοι διατείνονται ότι η νεολιθική οικογένεια ήταν πολυγονεϊκή οικογένεια. Ήταν όμως και πολυγαμική;

     Ας πάμε μερικές χιλιάδες χρόνια πιο πίσω, στα σπήλαια της Αλταμίρα και του Λασκό, δεν είναι τα μόνα, όπου έχουμε ανακαλύψει αριστουργήματα ζωγραφικής και γλυπτικής. Πώς να ζούσαν άραγε αυτοί οι άνθρωποι; Οι ανασκαφές που έγιναν στα δάπεδα των σπηλαίων έδειξαν ότι υπήρχαν καταυλισμοί με δύο φωτιές. Γύρω από τη μια φωτιά ανακάλυψαν, και ανακαλύπτουν,  αντικείμενα και εργαλεία ανδρών και γύρω από την άλλη εργαλεία και αντικείμενα γυναικών.  Υπήρχε λοιπόν η φωτιά των ανδρών και η φωτιά των γυναικών. Και μετά; Κοιμόντουσαν οι άνδρες μόνοι τους και οι γυναίκες μόνες τους; Δεν το πιστεύω. Υπήρχαν ζευγάρια; Δεν το πιστεύω. Και δεν το πιστεύω διότι η έννοια του ζευγαριού προϋποθέτει την ύπαρξη της έννοιας και της πρακτικής της ιδιοχρησίας και της ιδιοκτησίας αλλά ιδιοχρησία και ιδιοκτησία εκείνη την εποχή θα επέφερε ταχύτατα τον θάνατο όλων!

     Εάν η επιθετικότητα του σημερινού ανθρώπου είναι ίδια με την επιθετικότητα του παλαιολιθικού, εάν η πολυγαμία είναι η φύση μας, πάνω στην οποία κτίζεται το σαθρό οικοδόμημα της μονογαμίας, ο μόνος τρόπος περιορισμού της επιθετικότητας ήταν η πολυγαμία. Η ανάγκη του περιορισμού στο ελάχιστο της επιθετικότητας και η απουσία της ιδιοχρησίας και της ιδιοκτησίας  μας επιτρέπουν να υποστηρίξουμε ότι οι παλαιολιθικές ομάδες ήταν πολυγονεϊκές πολυγαμικές οικογένειες. Η παλαιολιθική κοινωνία ήταν ένα δίκτυο πολυγονεϊκών πολυγαμικών οικογενειακών ομάδων. Γνωρίζουμε ότι η νεολιθική κοινότητα ήταν ένας συνασπισμός λίγων πολυγονεϊκών πολυγαμικών οικογενειών.

  Γιατί τα γράφω όλα αυτά; Δύο ζητήματα με απασχολούν: το ζήτημα της οικογένειας και το ζήτημα της πολυγαμίας – δεν μπορεί να είναι άσχετα μεταξύ τους. Μπορεί να υπάρξει κοινωνία χωρίς οικογένεια; Με άλλα λόγια, μπορεί να υπάρξει κοινωνία χωρίς τη βιολογική αναπαραγωγή;  –  αφήνω προσώρας εκτός δυστοπικά οράματα και προειδοποιήσεις. Δεν μπορεί να υπάρξει. Για να μεγαλώσει ένα παιδί χρειάζεται φροντίδα. Ποιός θα την παρέχει; Υπάλληλοι του Κράτους, όπως μας λέει ο Πλάτων στην Πολιτεία, ή οι ίδιοι οι γεννήτορες; Πόσοι και πόσες θα παρέχουν την φροντίδα; Μόνο οι φυσικοί γονείς; Δεν μπορώ να μην λάβω υπόψη μου την ταύτιση της αρχέγονης κοινωνίας με την οικογένεια. Δεν μπορεί να υπάρξει λοιπόν κοινωνία χωρίς οικογένεια.

   Από την άλλη, νομίζω ότι πρέπει να ξεμπερδεύουμε με την κατάρα της μονογαμίας, την οποία επέβαλε ο ποιμενισμός. Θα πρέπει δηλαδή να ξεμπερδεύουμε με αυτό το άθλιο ποιμενικό κατάλοιπο και όλα τα σχετικά συμπαρομαρτούντα: ασύστολα ψεύδη, υποκρισία, καταπίεση, αυτοκαταπίεση, διαστροφή, απιστία, μοιχεία και πάσης άλλης φύσεως βλακείες. Θεωρώ ότι μια άμεση σύμπηξη πολυγονεϊκών πολυγαμικών οικογενειών θα κατέληγε σε πολλά ανθρώπινα δράματα –  κουβαλάμε πολύ τσομπαναραίϊκο σκουπιδαριό μέσα μας! Είμαι της γνώμης ότι θα πρέπει να ξεκινήσουμε από έναν συνδυασμό ελεύθερης ατομικότητας με πολυγαμικές σχέσεις και συλλογικής φροντίδας των παιδιών.  

 Αύριο πάλι – πρώτα η Ζωή. Πάω να κόψω ξύλα – θα έχουμε βαρύ χειμώνα φέτος. Θα είναι και πολύ ενδιαφέρων. Καθόλου δευτευρεύοντας σημασίας, που λέει και ο Alexis Burberry.