Τρία θα είναι σήμερα τα αντικείμενα του σημερινού σημειώματος: η σχέση αποφασιστικότητας- φόβου, η έννοια της κλιμάκωσης της οποιασδήποτε μορφής σύγκρουσης (φιλική, συνεργατική, ερωτική, οικογενειακή, πολιτική, οικονομική, πολεμική) και η έννοια του παρατεταμένου πολέμου φθοράς. Δεν είναι καθόλου άσχετα μεταξύ τους – αυτό θα υποστηρίξω, αν και συνοπτικά· επί όλων αυτών των ζητημάτων θα επανέλθω, θα επανέρχομαι επί το διεξοδικότερον.
Συμβαίνει, φίλες και φίλοι, άλλοτε η αποφασιστικότητα να ξεπερνά, να είναι ισχυρότερη από τον φόβο και άλλοτε ο φόβος να ξεπερνά, να είναι ισχυρότερος από την αποφασιστικότητα. Πότε και γιατί συμβαίνει το μεν και το δε; Τί συμβαίνει στις μέρες μας στην ελληνική κοινωνία, η οποία παρακολουθείται από πολλά και διαφορετικά μάτια, και μάλιστα από γερμανικές και αμερικάνικες δεξαμενές σκέψης (think tank), μιας και το ενδιαφέρον τους, που κρύβει φόβο, για τις μελλοντικές πολιτικές και κοινωνικές εξελίξεις είναι έκδηλο; Πώς να εξηγήσουμε το ενδιαφέρον και τον φόβο;
Όταν η αποφασιστικότητα των Υποτελών ξεπερνάει τον φόβο εκκινεί μια διαδικασία μοριακής αρχικά και ομαδικής, συλλογικής πολύ σύντομα πνευματικής και κοινωνικής αλλαγής, επανάστασης θα έλεγα – μεταχειριζόμενος τον όρο επανάσταση εντελώς μινιμαλιστικά. Με αυτήν την έννοια το ότι κατρακυλούν οι πωλήσεις της Κόκακόλας, αυτό είναι μια επανάσταση, διατροφική και κοινωνική, κι όχι απλά έκφανση, πτυχή μίας ευρύτερης επανάστασης. Επανάσταση είναι το ότι εκατοντάδες χιλιάδες χρήστες αυτοκινήτων τα αποσύρουν ή προσπαθούν να τα πουλήσουν. Επανάσταση είναι ότι εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι στα χωριά ανά την επικράτεια χρησιμοποιούν μηχανάκια, μοτοσικλέτες, ΙΧ, αγροτικά και φορτηγά(κια) χωρίς πινακίδες, άρα, χωρίς να πληρώνουν τέλη κυκλοφορίας και ασφάλιστρα. Κινούνται ασφαλώς μέσα στα ευρύτερα όρια του χωριού για να πάνε στα χωράφια, να κουβαλήσουν εργαλεία, την παραγωγή, ξύλα και άλλα πολλά. Αυτές είναι κάποιες όψεις του παρατεταμένου πολέμου φθοράς του καπιταλισμού και του Κράτους.
Όταν η αποφασιστικότητα ξεπερνάει τον φόβο τη βγάζουμε καθαρή και επιβιώνουμε. Πρόκειται όμως για εφιάλτη του Κυρίου! Το ξεπέρασμα του φόβου από την αποφασιστικότητα είναι μια κλιμάκωση του παρατεταμένου πολέμου φθοράς. Ο παρατεταμένος πόλεμος φθοράς είναι μια μορφή του λαϊκού πολέμου, κατά τον οποίο οι Υποτελείς χρησιμοποιούν ως μέσα διεξαγωγής του πολέμου ό,τι τους προσφέρεται άμεσα. Σήμερα, αυτό που μας προσφέρεται άμεσα δεν είναι τα δικράνια των αγροτών (εργαλεία) ούτε το πυκνό δάσος (περιβάλλον): είναι τα ίδια τα εμπορεύματα, είναι οι φόροι, είναι το ίδιο το χρήμα. Χωρίς να σημαίνει αυτό ότι τα εργαλεία (Ίντερνετ) ή το περιβάλλον (τα κοινωνικά δίκτυα) είναι άχρηστα – κάθε άλλο!
Υποστηρίζω ότι στην ελληνική κοινωνία οι Υποτελείς αρχίζουν με την αποφασιστικότητα να ξεπερνούν τον φόβο και να παρατηρούν έκπληκτοι ότι τη βγάζουν καθαρή, ότι αντιμετωπίζουν και επιλύουν προβλήματα, ότι περνάνε καλύτερα. Αυτή είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα εξέλιξη. Θεωρώ βέβαιο ότι η εξέλιξη αυτή θα γενικευθεί, θα συντονιστεί: ο παρατεταμένος πόλεμος φθοράς, ο λαϊκός πόλεμος, θα κλιμακωθεί. Εάν αποφύγουμε να εστιάσουμε την προσοχή μας στην αντίδραση και την αντίσταση του Κυρίου ημών, θα διαπράξουμε τερατώδες ατόπημα. Ο Κύριος θα επιχειρήσει να επαναφέρει το βασίλειο του φόβου, στο οποίο ο φόβος ξεπερνά την αποφασιστικότητα με αποτέλεσμα την παράλυση των Υποτελών. Και θα επιχειρήσει να το κάνει σε όλα τα κοινωνικά πεδία, σε όλες τις κοινωνικές δραστηριότητες. Δεν πιστεύω να εκπλαγείτε εάν δείτε αύριο τους ελεγκτές στα λεωφορεία να οπλοφορούν ή να συνοδεύονται από ένοπλους μπάτσους. Και θα αναρωτηθώ: φοβήθηκε, άνοιξε την πόρτα (!!!) και πήδηξε ο Θανάσης (ο φόβος ξεπερνά την αποφασιστικότητα) και σκοτώθηκε ή ο οδηγός άνοιξε την πόρτα και ο ελεγκτής τον έσπρωξε έξω επειδή δεν μάσησε και σκοτώθηκε; Σε αυτή την περίπτωση, η αποφασιστικότητα ξεπερνά τον φόβο και αντιμετωπίζει την καταστολή του μικρού Κυρίου. Και η καθηγήτρια Εξωτερικής Πολιτικής στη Νομική Σχολή Αθηνών, μόλις το έμαθα, και συγγραφέας κυρίως παιδικών βιβλίων, μόλις το έμαθα, Κυρία Λένα Διβάνη, τάχθηκε αναφανδόν υπέρ της καταστολής και της κλιμάκωσης του πολέμου από την πλευρά του Κυρίου. Φοβήθηκε ή δεν φοβήθηκε ο Θανάσης; Ό,τι και να συνέβη, η παρακάτω διαπίστωση θα είναι ψιλά γράμματα για την Κυρία Υπεύθυνη Κρατική Υπάλληλο του Κυρίου: η επιλογή δεν είναι ποτέ εύκολη όταν κινδυνεύουν ζωές. Η καριόλα είναι ανίκανη να σχηματίσει εντός του εγκεφάλου τους μια παράσταση της εκατόμβης των θυμάτων των ανηλεών και σφοδροτάτων επιθέσεων του Κυρίου κατα των Υποτελών τα τελευταία χρόνια. Και να γιατί:
το Κράτος πρέπει, μάλλον καλύτερα, οφείλει να είναι ισχυρό και να γίνεται διαρκώς ισχυρότερο, οφείλει δηλαδή η διάρκεια της ισχύος του να διαρκεί στο απώτατο βάθος του χρόνου – διότι η Κυρία Καθηγήτρια και Συγγραφέας έχει συνδέσει τη ζωή της, τον πλούτο της, την ισχή της, τη φήμη της με τη διάρκεια της ισχύης του Κράτους. Και δεν είναι μόνον αυτή: δεν χάνουν ευκαιρία να συμπαρασταθούν στο Κράτος κάθε φορά που αυτό πλήττεται από τη δράση και την πράξη των Υποτελών.
Τί είναι όμως η κλιμάκωση μιας σύγκρουσης; Γιατί η κλιμάκωση είναι εμμενές χαρακτηριστικό της όποιας σύγκρουσης; Τι λέει η θεωρία του πολέμου για την κλιμάκωση;
Η σύγκρουση είναι μια διαδικασία που μετεξελίσσεται διαρκώς μεχρι να φτάσει σε ένα σημείο όπου η δυναμική της εξαντλείται. Αυτό το σημείο εξάντλησης, το σημείο καμπής μπορεί να είναι ο χωρισμός, το ξεκαθάρισμα λογαριασμών, η βελτίωση της σχέσης, η ειρήνη, η νίκη. Τρεις είναι οι κύριοι παράγοντες της μετεξέλιξης: η αποφασιστικότητα, η δύναμη δηλάδή της επιβολής της θέλησης, τα χρησιμοποιούμενα μέσα και, εάν πρόκειται για σύγκρουση μεταξύ συλλογικών οντοτήτων, ο αριθμός των συμμετεχόντων και συμμετεχουσών. Θα παραθέσω ένα πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα – θα μας φανεί πολύ χρήσιμο παρακάτω.
Εάν το επίδικο αντικείμενο διεκδίκησης, σύγκρουσης μεταξύ του Α και του Β είναι κάποια γυναίκα, ενδέχεται να συμβούν τα εξής δύο περιστατικά:
1. έχει συμβεί και μάλιστα πολλές φορές: Ο Α και ο Β συναντιούνται στο καφενείο· ο Β πετάει έναν υπαινιγμό, ο Α τον βρίζει, ο Β τον σπρώχνει, ο Α του ρίχνει μπουνιά, ο Β παίρνει μαχαίρι και τον τραυματίζει, ο Α πάει στο σπίτι, παίρνει την καραμπίνα και τον καθαρίζει. Ο Α είναι ο νικητής.
2. έχει συμβεί και μάλιστα πολλές φορές: ο Α και ο Β συναντιούνται στο καφενείο. Ο Β πετάει έναν υπαιγμό, ο Α τον προειδοποιεί ότι θα τον καθαρίσει.
α) Ο Β μασάει και σταματάει. Ο Α είναι ο νικητής
β) Ο Β δε μασάει και συνεχίζει – βρίζει τον Α, ο Α τον προειδοποιεί, ο Β δε μασάει και του ρίχνει μπουνιά, ο Α φέρνει την καραμπίνα, ο Β μασάει – ο Α είναι ο νικητής. Ο Β δεν μασάει στη θέα της καραμπίνας, θεωρεί ότι ο Α μπλοφάρει. Ο Α δεν χρησιμοποιεί την καραμπίνα – νικητής είναι ο Β. Ο Α χρησιμοποιεί την καραμπίνα – ο Α είναι ο νικητής. .
Το ενδιαφέρον του Κυρίου για την κλιμάκωση ήταν, είναι και θα είναι τεράστιο διότι το μόνο που τον ενδιαφέρει είναι η νίκη – τη λέξη ήττα δεν θέλει ούτε να την ακούει, έγραψε ο Θουκυδίδης. Υιοθετούνται δύο προσεγγίσεις. Ας δούμε την πρώτη, με οδηγό το παράδειγμα που παρέθεσα. Στο 1, είναι σαφές ποια είναι τα επίπεδα της κλιμάκωσης (υπαινιγμός, βρισιά, σπρώξιμο, μπουνιά, μαχαίρι, καραμπίνα). Νικητής είναι ο Α που χρησιμοποίησε την καραμπίνα: το τελευταίο επίπεδο της κλιμάκωσης είναι το κλειδί της κατανόησης. Ο Α νίκησε διότι υπερίσχυε σε κάθε επίπεδο, κατέφευγε σε ένα ολοένα ισχυρότερο μέσο, αφήνοντας στον Β, που άρχισε, την ευθύνη για την περαιτέρω μετάβαση προς μία υψηλότερη και άρα πιο επικίνδυνη κλίμακα, επίπεδο. Εάν ο Α στον υπαινιγμό του Β απαντούσε με υπαινιγμό θα δήλωνε την αδυναμία του και την πρωτοβουλία θα την έπαιρνε ο Β κι αυτός θα ήταν ο νικητής.
Στο 2 τα πράγματα είναι τελείως διαφορετικά. Στον υπαινιγμό του Β ο Α καταφεύγει στη ρητή απειλή της χρήσης καραμπίνας. Η απειλή θα σε καθαρίσω είναι μια σαφής προειδοποίηση ότι η εξέλιξη της σύγκρουσης ενδέχεται να βρεθεί εκτός ελέγχου, να οδηγηθεί η κατάσταση σε παροξυσμό βίας, λόγω της εγγενούς αβεβαιότητας της διαδικασίας της κλιμάκωσης, λόγω της εγγενούς έλλειψης εγγυήσεων ότι η σύγκρουση θα κρατηθεί υπό έλεγχο. Έτσι, θα νικήσει ο Β, εάν ο Α μπλοφάρει. Ή, θα νικήσει ο Α, εάν εννοεί αυτά που λέει.
Το κλειδί της κατανόησης του πως εξελίσσεται η κλιμάκωση βρίσκεται στο έσχατο όπλο και στη βούληση ή ικανότητα χρήσης του. Να γιατί μας ενδιαφέρει η θεωρία του πολέμου, να γιατί δεν μας επιτρέπεται να αδιαφορούμε γι αυτή και για την Στρατηγική. Δεν μπορείς να αποσυνδέσεις την κλιμάκωση από τη Στρατηγική, η οποία δεν είναι κατ’ ανάγκη σχέδιο. Θα δούμε τι είναι. Προς το παρόν: ο Κύριος γνωρίζει ποιο είναι το έσχατο επίπεδο επειδή γνωρίζει ποιο είναι το έσχατο μέσο υπροχής στην κλιμάκωση: τα πολλά και ποικίλα και άκρως καταστρεπτικά και εξοντωικά όπλα. Όσο για το ποιο είναι το έσχατο μέσο των Υποτελών, η ιστορική Αριστερά ισχυρίζεται ότι είναι τα όπλα του Κυρίου, οι εκλογές , η διαμαρτυρία και οι διαδηλώσεις.
Η πλάκα είναι η εξής: ενώ ο Κύριος (συνειδητά) και οι Υποτελείς (ενστικτωδώς) προκρίνουν την πρώτη προσέγγιση για το πως μπορεί κανείς να νικήσει κλιμακώνοντας τη σύγκρουση,η ιστορική Αριστερά προκρίνει τη δεύτερη προσέγγιση: απειλεί ότι θα γίνουν εκλογές και θα νικήσει, ότι θα γίνει ένοπλη επανάσταση, ότι το προλεταριάτο θα πάρει κομμουνιστικά μέτρα και άλλα παρόμοια. Το ότι ο Κύριος χαμογελά και χασκογελά είναι βέβαιο.
Κι ενώ οι Υποτελείς προκρίνουν την πρώτη προσέγγιση, η αδυναμία τους είναι η ανυπαρξία ενός έσχατου μέσου. Θεωρώ πως όσο κλιμακώνεται ο παρατεταμένος πόλεμος φθοράς (φυγή από την εργασία, αποχή/φυγή από το σχολείο, επιλεκτική αλλά ολική στάση κατανάλωσης, η στάση πληρωμών προς το Κράτος, τις Τράπεζες, κλπ), τόσο πιο κοντά θα βρισκόμαστε πιο κοντά στην διαμόρφωση του έσχατου μέσου: Όσο πιο πολλοί θα συμμετέχουν τόσο πιο κοντά θα βρισκόμαστε. Το ότι όλο και πιο πολλοί συμμετέχουν είναι βέβαιο.
Όπλα εσείς, απουσία, ανυπακοή, καταστροφή και ακύρωση εμπορεύματος/χρήματος εμείς.
Το βιβλίο που θα προτείνω για την κλιμάκωση δεν το έχω διαβάσει αλλά το συναντώ συχνά και έχω μια πολύ γενική εντύπωση για το τι πραγματεύεται. Νομίζω ότι θα είναι ενδιαφέρον.
Herman Kahn, On Escalation: Metaphors and Scenarios, Νέα Υόρκη, 1965
pdf:
http://www. freeebookse.com/Herman-Kahn-PDF3-425381/
Αύριο πάλι. Πάω να ποτίσω τα λάχανα.
Σχολιάστε ελεύθερα!