φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα
Ολοκλήρωσα χτες την ανάγνωση του βιβλίου των Χάρντ και Νέγκρι, Να πάρουμε τη σκυτάλη (μετ. Αλέξανδρος Κιουπκιολής, εκδ. Βιβλιόραμα). Δεν μπορώ να κατανοήσω τους λόγους που δεν διατηρήθηκε ο τίτλος του πρωτοτύπου (Declaration, Διακήρυξη) αλλά υιοθετήθηκε αυτός του προοιμίου (Να πάρουμε τη σκυτάλη), με υπότιτλο τον τίτλο της αμερικάνικης έκδοσης.
Ποιος διατυπώνει αυτή τη διακήρυξη; Τη διατυπώνουν οι δύο συγγραφείς, η διακήρυξή τους όμως είναι μια επανεπεξεργασία, ένας εμπλουτισμός, υπό το πρίσμα των απόψεών τους, όλων αυτών που έχουν διακηρύξει τα πλήθη και τα κοινωνικά κινήματα των πλατειών κατά τα τελευταία δύο χρόνια. Θα αντιλαμβάνεστε ότι δεν ενθουσιάστηκα – αποφεύγω μετά επιγνώσεως να μεταχειριστώ πιο σκληρές και πιο βάναυσες λέξεις. Όταν ολοκλήρωσα την ανάγνωση σκέφτηκα το εξής: δεν πρόκειται για Διακήρυξη αλλά για τον επικήδειο της Νεκροζώντανης Αριστεράς.
Αυτό το σκέφτηκα από την πρώτη ήδη σελίδα του βιβλίου. Και κάθε σελίδα επιβεβαίωνε αυτή τη σκέψη. Τι διάβασα στη πρώτη σελἰδα (9):
‘Τα υποκείμενα της αλλαγής έχουν κατέβει ήδη στους δρόμους και έχουν καταλάβει τις πλατείες των πόλεων, και δεν απειλούν ή δεν ανατρέπουν απλώς τους εξουσιαστές, αλλά επινοοούν επίσης τα οράματα ενός νέου κόσμου. Το κυριότερο είναι, ίσως, ότι τα πλήθη, με τις λογικές και τις πρακτικές τους, τα συνθήματακαι τις επιθυμίες τους , έχουν διακηρύξει ένα νέο σύνολο αρχών και αληθειών. Πως μπορεί η διακήρυξή τους αυτή να γίνει η βάση για τη συγκρότηση μιας νέας και βιώσιμης κοινωνίας;’
Γνωρίζετε ότι η δική μου θέση βρίσκεται στον αντίποδα αυτών των απόψεων. Επειδή όμως είμαι λιγάκι αψύς και χάνω συχνά την ψυχραιμία μου, και καλά κάνω, διακηρύσσω ότι εάν γίνουν όλα αυτά που διατείνονται οι δυο συγγραφείς εγώ όχι μόνο θα παραδεχτώ δημοσίως την πλάνη στην οποία έχω υποπέσει αλλά θα κόψω τ’ αρχίδια μου και θα τα κρεμάσω στη πλατεία Συντάγματος να τα φάνε οι γκουγκουχτούρις (δεκαοχτούρες).
Υποστηρίζω τα ακριβώς αντίθετα: εάν δεν σταματήσουμε να κατεβαίνουμε στους δρόμους, εάν δεν σταματήσουμε να διαμαρτυρόμαστε, να διαδηλώνουμε, να επιχειρούμε να καταλάβουμε τις πλατείες, να διεκδικούμε, να διατυπώνουμε αιτήματα, να απαιτούμε, να αγωνιζόμαστε, να παλεύουμε, να εξεγειρόμαστε, να κινητοποιούμαστε, θα νιώσουμε στο κωλαράκι μας τις μεγάλες πούτσες που έχουν βγει έξω, κατά τα λεγόμενα του Χάρολντ Πίντερ. Με άλλα λόγια, θα μας γαμήσουν οι Κύριοι.
Το ευχάριστο είναι ότι ζούμε το τέλος αυτών των πρακτικών. Οι καταλήψεις των πλατειών από τους Αγανακτισμένους τελείωσαν και δεν πρόκειται να επανεμφανιστούν. Ο αριθμός των διαδηλωτών μειώνεται μήνα με τον μήνα. Διατυπώνονται ολοένα και λιγότερα αιτήματα. Για όσο καιρό θα επανεμφανίζονται, θα γνωρίζουν μόνο την ήττα, αφού θα νιώθουν τον πόνο από τις ποιμενικές ράβδους των μπάτσων και τα χημικά αέρια του βιολογικού κοινωνικού πολέμου. Και ενώ οι πρακτικές αυτές υποχωρούν και χάνονται από τα μάτια μας, οι συγγραφείς μηρυκάζουν τα πολιτικά και ιδεολογικά περιττώματα των Αγανακτισμένων. Αυτό που δεν μπορώ να κατανοήσω είναι το εξής: δεν έχουν αντιληφθεί οι συγγραφείς ότι αυτά τα κινήματα απέτυχαν και ότι ζούμε το τέλος τους; Δύο, τρία χρόνια ήταν αρκετά! Εκείνο το αξιοθρήνητο κίνημα (!) κατά (!) της Παγκοσμιοποίησης (!) τι απέγινε; Γιατί σταμάτησαν να τρέχουν σαν τα σκυλάκια πίσω από τους Κυρίους και να διαμαρτύρονται και να απαιτούν και να κάνουν υποδείξεις στον Κύριο; Τους τελείωσαν τα φράγκα ή κατανόησαν την αναποτελεσματικότητα του θλιβερού ακτιβισμού τους; Α, ήταν πολύ in να παίρνεις το αεροπλάνο και να γυρνάς τον κόσμο και να διαδηλώνεις και να τρως ξύλο και να κλαις. Ήταν πολύ επαναστατικό!
Η μία μαλακία (Αγανακτισμένοι) διαδέχεται την άλλη (Κίνημα κατά της Παγκοσμιοποίησης). Κι όπως εξαφανίστηκε, κι είναι εξαίσιο, το Κίνημα κατά της Παγκοσμιοποίησης έτσι θα εξαφανιστεί, για να μη πω ότι έχει ήδη εξαφανιστεί, και το Κίνημα (!) των Πλατειών.
Έχω υποστηρίξει ότι οι Αγανακτισμένοι αποτελούν τη σύγχρονη έκδοση της Νεκροζώντανης Αριστεράς: πράττουν και δρουν όπως τα ψοφίμια της ιστορικής Αριστεράς: λατρεία του δρόμου, της διαδήλωσης, του ελέγχου του δημόσιου χώρου (πλατείες, δρόμοι), της διαμαρτυρίας, της ικεσίας, των κούφιων και θρασύδειλων απειλών, του αιτήματος, της διεκδίκησης. Και είναι επόμενο να έχουν την τύχη της Αριστεράς που μιμούνται. Θα μου πείτε ότι υπάρχουν κάποια θετικά στοιχεία. Ότι δεν υπάρχουν ηγέτες, ότι οι αποφάσεις λαμβάνονται δημοκρατικά, ότι η επικοινωνία και η οργάνωση γίνεται οριζόντια και μη ελεγχόμενα από κάποιους υψηλά ιστάμενους. Πολύ ωραία, ας τα κρατήσουμε τα θετικά στοιχεία. Τα αρνητικά τι θα τα κάνουμε; Δεν θα τα πετάξουμε; Ποια είναι τα αρνητικά;
Οι συγγραφείς διατείνονται ότι οι καταλήψεις των Πλατειών δημιουργούν ή πρέπει να δημιουργούν αντιεξουσίες. Και αναρωτιούνται (σ. 76):
‘Τι είδους αντιεξουσίες μπορούν να εγγυηθούν τη διαρκή ευδοκίμηση της ανθρωπότητας, του ζωικού κόσμου, του φυτικού κόσμου και του ίδιου του πλανήτη;. . . Οι μαζικές μηνύσεις εναντίον των εταιρειών που μολύνουν. . . η διεκδίκηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ενάντια στον πόλεμο, τα βασανιστήρια και τις καταχρήσεις της αστυνομίας· και η υποστήριξη των προσφύγων, των μεταναστών και των εγκλείστων στις φυλακές -. . .’
Αναφωνώ: και γαμώ τις αντιεξουσίες! Θα μου πείτε πως αλιεύω αδύνατα σημεία από τη Διακήρυξη. Δεν είναι έτσι. Εμφανίζεται ένας απρόσμενος σύμμαχος: οι ίδιοι οι συγγραφείς (σ. 76-7):
‘Αν και είναι πολύ σημαντικές, ωστόσο, οι δράσεις αυτών των αντιεξουσιών περιορίζονται πάντα και οριοθετούνται από την κυρίαρχη εξουσία στην οποία προσφεύγουν, είτε πρόκειται για έθνη-κράτη είτε για διεθνή συστήματα. Η δύναμή τους περιορίζεται όλο και περισσότερο, στο βαθμό που σήμερα η κυρίαρχη εξουσία των εθνών-κρατών και των διεθνών οργανισμών υποσκάπτεται όλο και περισσότερο.’
Ἐξοχα. Λογική συνέπεια; Λογική συνέπεια: εάν η δύναμή τους περιορίζεται όλο και περισσότερο, μια μέρα δεν θα διαθέτουν καμία απολύτως δύναμη! Θα δούμε στη συνέχεια την αιτία αυτής της διαπίστωσης. Προσώρας, ας διαβάσουμε κι αυτό (σ. 77, υπ. δική μου):
‘ Η βιοπολιτική (ενν. οι αντιεξουσίες!) πρέπει να διαθέτει όπλα εξαναγκασμού, πέρα από τα μέσα προσφυγής που της παρέχει η εθνική και διεθνής νομοθεσία, για να οικοδομήσει αντιεξουσίες. Οι δημοκρατικές αντιεξουσίες πρέπει να μπορούν να αναγκάζουν τις εταιρίες και τα έθνη-κράτη να παρέχουν πρόσβαση στο κοινό, να διαιρούν δίκαια τον πλούτο, ώστε όλοι να μπορούν να ικανοποιούν τις βασικές τους ανάγκες, να σταματήσουν την καταστροφή και να επανορθώσουν τη βλάβη που επήλθε στα κοινωνικά συστήματα και οικοσυστήματα, τους πληθυσμούς και τον πλανήτη. Πώς μπορούν να οικοδομηθούν τέτοιες δημοκρατικές αντιεξουσίες και από πού θα αντλήσουν τη δύναμή τους; Δεν γνωρίζουμε με βεβαιότητα πώς θα συμβεί κάτι τέτοιο. ‘
Βρε μπαγλαμάδες, είστε καθηγητές Πανεπιστημίου, είστε θεωρητικοί του κομμουνισμού και της επανάστασης, και δεν γνωρίζετε; Εάν δεν το γνωρίζετε εσείς, ποιοί και ποιές το γνωρίζουν ή πρέπει να το γνωρίζουν;
Θα μου πείτε ότι για άλλη μια φορά είμαι υπερβολικός. Για να διαβάσουμε, λίγο παρακάτω, και το τελευταίο απόσπασμα, την κορωνίδα της επαναστατικής Declaration (σ. 77, υπ. δικές μου):
‘ Όλα αυτά είναι η πρωταρχική έγνοια όσων αγωνίζονται σήμερα. Οποιοσδήποτε έχει έστω περάσει από μια κατάληψη, έχει αναμετρηθεί με αυτά τα προβλήματα. Και έχουν επίσης μια άλλη, πιο τοπική, και ίσως πιο καθημερινή έγνοια:τι σημαίνει αντιεξουσία, και ποιο είδος δύναμης είναι επαρκές όταν επιτίθεται η αστυνομία και προσπαθούν να τους διώξουν οι δυνάμεις της τάξης; Και για αυτό επίσης δεν έχουμε καμία ικανοποιητική απάντηση, παρά μόνο την πεποίθηση ότι οι υπομονετικές συντακτικές διαδικασίες πρέπει να συμπληρωθούν από αντιεξουσίες που δρουν άμεσα.’
Τον πούτσο κλαίγανε. Παίρνω μια καρφίτσα και τρυπιέμαι: δεν κοιμάμαι, δεν ονειρεύομαι, εἰμαι ξύπνιος. Γιατί δεν βάζετε το μυαλουδάκι σας κάτω να σκεφτεί να βρείτε το είδος της δύναμης εκείνο που θα απωθήσει τις αστυνομικές δυνάμεις οι οποίες επιτίθενται και προσπαθούν να σας διώξουν από τις πλατείες; Γαμώ το! Τόσες δεκάδες και εκατοντάδες χιλιάδες διαδηλωτές και διαδηλώτριες, τόσοι θεωρητικοί και πολιτικοί, τόσα ξεφτέρια της εξωκοινοβουλευτικής Αριστεράς δεν μπορείτε να βρείτε το είδος της δύναμης εκείνο κλπ. κλπ.; Θα σας πω εγώ γιατί δεν το βρήκατε και δεν πρόκειται να το βρείτε:
διότι δεν υπάρχει!
Αλλά δεν θέλετε, δεν μπορείτε, δεν το παίρνετε απόφαση να το παραδεχτείτε. Διότι εάν το παραδεχτείτε, όλη η διακήρυξη, όλες οι καταλήψεις των Πλατειών πάνε για πέταμα. Τα ξεφτέρια μας λένε ότι δεν έχουν καμία ικανοποιητική απάντηση. Δεν μας χαρίζουν όμως έστω και μία μη ικανοποιητική! Εγώ είμαι βέβαιος ότι γνωρίζουν ποια είναι η απάντηση αλλά δεν τους συμφέρει να την πουν. Διότι εάν την πουν, δεν θα είχε νόημα να συντάξουν αυτή τη διακήρυξη· εάν την έλεγαν, θα έγραφαν κάτι άλλο, μια κριτική, μια πολεμική, όχι έναν ύμνο στις αυταπάτες και τις ψευδαισθήσεις.
Είναι δυνατόν να μην το γνωρίζει τουλάχιστον ο Νέγκρι; Τι κάνει ο μάγκας; Επιχειρεί να αποφύγει το μέγα και φλέγον ζήτημα της στρατιωτικοποίησης της κοινωνικής επανάστασης. Αντιμετωπίζει το εξής δίλημμα: εάν είναι ειλικρινής, θα πρέπει να καταφύγει στη θεωρία του πολέμου και θα βρει εκεί την απάντηση. Και η απάντηση είναι απλή: μεταξύ και άλλων παραγόντων, η οπλική υπεροχή, ή τουλάχιστον η οπλική ισορροπία, είναι αυτή που εξασφαλίζει τη νἰκη έναντι των κατασταλτικών δυνάμεων του Κράτους. Μπορούμε όμως να εξασφαλίσουμε την οπλική, τουλάχιστον, ισορροπία έναντι του αντιπάλου; Όχι, βέβαια! Διότι όποιο όπλο και να πάρουν στα χέρια τους οι καταληψίες των πλατειών, το κράτος θα έχει ένα ισχυρότερο. Μολότωφ εμείς; Αυτόματα όπλα το Κράτος. Αυτόματα όπλα εμείς; Τανκς το Κράτος. Τανκς εμείς, αεροπλάνα το Κράτος. Αεροπλάνα εμείς; Πυραύλους εδάφους- αέρος το Κράτος. Η μόνη τελική ισορροπία είναι τα πυρηνικά όπλα. Πυρηνικά όπλα ο Κύριος, πυρηνικά κι εμείς! Και γαμώ τις κοινωνικές επαναστάσεις!
Άρα λοιπόν δεν υπάρχει το είδος εκείνο της δύναμης που θα αποκρούσει την ανηλεή και αδίστακτη επίθεση του Κυρίου. Λόγω της συντριπτικής οπλικής υπεροχής του Κυρίου, ο έλεγχος του δημόσιου χώρου είναι αδύνατος. Άρα, είναι υπόθεση μερικών λεπτών της ώρας να διαλύσει η αστυνομία, και ο στρατός αύριο, την κατάληψη οποιασδήποτε πλατείας. Άρα, όλα τα θετικά στοιχεία που αναγνωρίσαμε πάνε περίπατο διότι άπτονται της βασικής αδυναμίας, του ελέγχου του χώρου. Λοιπόν, οι συγγραφείς μας, συγγραφείς ευπώλητων βιβλίων, αποφεύγουν να εκθέσουν αυτή την προβληματική. Από την άλλη δεν μπορούνε να γράψουν ότι, εφόσον δεν μπορούμε να είμαστε ισχυρότεροι σε στρατιωτικό επίπεδο, το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να μην ξαναπάμε στην πλατεία! Διότι θα τους κράξουν και δεν θα πουλάν βιβλία! Μετά το ξύλο που έφαγαν οι της Πλατείας Συντάγματος, το κατάλαβαν. Η τελευταία εμφάνιση, πριν από ένα χρόνο ή και λιγότερο, δεν θυμάμαι ακριβώς, των Αγανακτισμένων στο Σύνταγμα αριθμούσε κάνα δυο χιλιάδες κι έκτοτε εξαφανίστηκαν. Και μπράβο τους!
Όλο το οικοδόμημα της Declaration που έχτισαν οι συγγραφείς μας φαίνεται ότι έχει δομηθεί πάνω σε πολύ σαθρό έδαφος και θεωρώ πως είναι βέβαιο ότι θα καταρρεύσει. Όπως εξατμίστηκε το Κίνημα της Αντι-Παγκοσμιοποίησης έτσι θα εξανεμιστεί και αυτό των Αγανακτισμένων. Δεν έχω διαβάσει κάποια μελέτη για την αποτυχία του πρώτου· πιθανόν να υπάρχει αλλά εγώ την αγνοώ. Γιατί απέτυχε; Μα γιατί ήταν διαμαρτυρία! Γιατί ήταν διαδήλωση, λιτανεία! Γιατί ήταν διεκδίκηση, ήταν ικεσία!
Ας επαναλάβουμε, απλά και σύντομα, δίκην ανακεφαλαίωσης, τη θέση μας.
Όσο ο καπιταλισμός επεκτείνονταν και η κερδοφορία ήταν εξασφαλισμένη, οι διαδηλώσεις και τα αιτήματα είχαν κάποιο λόγο ύπαρξης. Όσο ο Κύριος δεν είχε εξασφαλίσει απόλυτη οπλική υπεροχή, η χρήση των όπλων, οι διαδηλώσεις και ο έλεγχος του χώρου διέθεταν κάποια αποτελεσματικότητα. Με την κατασκευή των πυρηνικών, ο Κύριος έγινε πανίσχυρος και ο έλεγχος του χώρου από τους Υποτελείς απέβη παντελώς αδύνατος. Με την είσοδο του νεοφιλεύθερου καπιταλισμού στην εποχή της συρρίκνωσης του καπιταλισμού, άρα, και του Κράτους, άρα, της πρόκρισης της ισχύος έναντι του Κέρδους, τα αιτήματα και οι διεκδικήσεις μας τελείωσαν.
Οι συγγραφείς μας, και δεν είναι οι μόνοι, δεν ασχολούνται ούτε με την εξέλιξη του καπιταλισμού ούτε με την εξέλιξη του οπλοστασίου του Κυρίου. Αν όμως δεν καταπιαστείς με αυτά τα ζητήματα, διατρέχεις τον κίνδυνο να βρεθείς προ θεωρητικού αδιεξόδου, το οποίο θα υποτυπωθεί και ως Declaration. Και δεν θα φτάσεις στο σημείο να διατυπώσεις το κομβικό ερώτημα της εποχής μας:
καθώς ο καπιταλισμός συρρικώνεται και ξεβράζει στα μυτερά βράχια της κοινωνικής πραγματικότητας πλεονάζοντες (άχρηστους, περιττούς, επικίνδυνους) πληθυσμούς (άνεργοι, άεργοι, άστεγοι,φτωχοί, ακτήμονες, κλπ), πως θα αποτρέψουμε την επερχόμενη εξόντωσή τους, τη στιγμή μάλιστα που δεν διαθέτουμε οπλική υπεροχή;
Υπάρχει τρόπος;
Ασφαλώς και υπάρχει. Θα το εξετάσουμε αύριο το πρωί.
Σχολιάστε ελεύθερα!