Γνωρίζουμε πολύ καλά πως θα αντιδράσει ένα παιδί, ένας έφηβος ή ενήλικας, που έχει μεγαλώσει με γάλα παστεριωμένο των γαλακτοβιομηχανιών, όταν θα πιει γνήσιο γάλα από αγελάδα ή κατσίκα οικιακής εκτροφής. Θα παραξενευτεί και θα αναρωτηθεί, τι γάλα είναι αυτό, και θα αναγουλιάσει, μπορεί και να αηδιάσει. Κατά τον ίδιο τρόπο θα αναρωτηθεί και θα δυσκολευτεί να φάει εάν δοκιμάσει γνήσιο ψωμί. Τι είναι όμως το γνήσιο ψωμί;
Το γνήσιο ψωμί είναι το ψωμί που παρασκευάζεται με προζύμι και αλεύρι ολικής άλεσης. το οποίο έχει παραχθεί μέσα στο φούρνο από σιτάρι που παράγεται όσο γίνεται πιο κοντά – και εάν αυτό το σιτάρι είναι ντόπια ποικιλία και καλλιεργημένο όσο είναι δυνατόν χωρίς λιπάσματα και φυτοφάρμακα ακόμα καλύτερα. Αυτό το ψωμί δεν έχει καμιά σχέση με τον τύπο του ψωμιού που παρασκευάζουν οι φούρνοι: το ψωμί τους παρασκευάζεται με πολλή μαγιά, με αλεύρι άσπρο που το παράγουν μεγάλες αλευροβιομηχανίες από σιτάρι που πιθανόν να έχει καλλιεργηθεί πολύ μακριά με πολλά λιπάσματα και φυτοφάρμακα.
Εάν συγκρίνουμε τους δύο αυτούς τρόπους παρασκευής ψωμιού, παραγωγής αλευριού και καλλιέργειας σιταριού θα διαπιστώσουμε ότι υπάρχουν πολλές και σημαντικές, κρίσιμες, θα λέγαμε, διαφορές. Από διατροφικής άποψης, το γνήσιο ψωμί είναι πολύ πιο θρεπτικό και πολύ πιο νόστιμο, εφόσον βέβαια μάθει κάποιος να το τρώει, μιας και δεν έχει μαγιά ούτε έχει αφαιρεθεί το φύτρο και ο φλοιός του σιταριού. Από άποψη παραγωγής αλευριού, η επιτόπια άλεση του σιταριού δεν εξασφαλίζει μόνο γνήσιο αλεύρι αλλά παρακάμπτει τις τεράστιες αλευροβιομηχανίες που καταναλώνουν πολλή ενέργεια, εργασία και εργαλειομηχανές, μειώνοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο τις μεταφορές, κατά συνέπεια, μειώνοντας επιπλέον την κατανάλωση ενέργειας, εργασίας και εργαλείων (φορτηγά). Από οικονομικής άποψης, το κόστος παραγωγής του γνήσιου ψωμιού είναι ένα κλάσμα του κόστους παρασκευής του ψωμιού που τρώμε σήμερα, το οποίο είναι ακριβό με μεγάλα περιθώρια κέρδους για τους ιδιοκτήτες των φούρνων. Από οικολογικής άποψης, το ψωμί που τρώμε σήμερα αναπαράγει την οικολογική επιβάρυνση που προκαλείται από την καλλιέργεια του σιταριού, την παραγωγή του αλευριού και τις πολλές μεταφορές. Από άποψη εργασίας, η νυχτερινή και πολύωρη εργασία των μισθωτών εργαζομένων στους φούρνους και η εκμετάλλευσή τους είναι μια κατάσταση πολύ γνωστή σε όλους και όλες.
Το ψωμί λοιπόν που τρώμε σήμερα είναι ένα μεγάλο κοινωνικό πρόβλημα, και είναι η συνισταμένη, το τελικό αποτέλεσμα πολλών επιμέρους κοινωνικών προβλημάτων. Καταναλώνοντας αυτό το ψωμί δεν καταναλώνουμε απλά μόνο μια τροφή, η οποία είναι βασική και καθημερινή για τους περισσότερους, αλλά αναπαράγουμε ταυτόχρονα και διαιωνίζουμε ένα μεγάλο κοινωνικό πρόβλημα, αναπαράγοντας και διαιωνίζοντας όλα τα επιμέρους κοινωνικά προβλήματα που το προκαλούν.
Μπορούμε όμως σήμερα να παρασκευάζουμε και να τρώμε γνήσιο ψωμί, ψωμί από αλεύρι ολικής και επιτόπιας άλεσης από σιτάρι που έχει καλλιεργηθεί κοντά στο φούρνο, χωρίς λιπάσματα και φυτοφάρμακα, όσο είναι δυνατόν κατ΄αρχήν και είναι ντόπια ποικιλία; Ασφαλώς και μπορούμε. Το ψωμί που τρώμε είναι ένα μεγάλο κοινωνικό πρόβλημα κι αυτό το πρόβλημα, μαζί με τα άλλα που το προκαλούν, είναι ένα πρόβλημα που πρέπει και μπορεί να επιλυθεί σήμερα.
Μπορεί να επιλυθεί μέσω της ίδρυσης φούρνων που χρησιμοποιούν προζύμι και αλεύρι, το οποίο έχει παραχθεί μέσα στους φούρνους με μύλους διαφόρων μεγεθών και τεχνολογίας (ηλεκτρικοί, ντίζελ, αιολικής ενέργειας), από σιτάρι που έχουν καλλιεργήσει παραγωγοί κοντά στον φούρνο. Το ψωμί αυτό μπορεί να είναι και θρεπτικό και νόστιμο και φτηνό, σε σύγκριση με αυτό που τρώμε σήμερα. Η τιμή του ψωμιού που τρώμε εξαρτάται κυρίως από την τιμή του αλευριού: η επιτόπια άλεση εξασφαλίζει αλεύρι στο ένα τρίτο της τιμής του αλευριού των αλευροβιομηχανιών!
Ναι, οι φούρνοι όμως αυτοί τι φούρνοι θα είναι; Θα είναι μικρές καπιταλιστικές επιχειρήσεις ή θα είναι συνεταιριστικοί, συνεργασιακοί, συμβιωτικοί χώροι εργασίας και παραγωγής αλευριού και ψωμιού; Εάν η επιδίωξή μας είναι η παραγωγή γνήσιου ψωμιού, θρεπτικού, νόστιμου και φτηνού, τότε αυτοί οι φούρνοι δεν μπορεί να είναι μικρές καπιταλιστικές επιχειρήσεις, που κυνηγώντας το κέρδος προκαλούν και αναπαράγουν ένα μεγάλο κοινωνικό πρόβλημα και όλα τα άλλα προβλήματα που το συνθέτουν. Οι φούρνοι αυτοί θα είναι χώροι παραγωγής συνεταιρισμένων παραγωγών που δεν θα εργάζονται πάνω από τέσσερις ώρες την ημέρα, χωρίς αφεντικά και διαταγές πάνω από το κεφάλι τους, σε χώρους που θα είναι όχι μόνο χώροι εργασίας και παραγωγής αλλά και χώροι ζωής, μάθησης, έρευνας, πειραματισμού, συνάντησης, γνωριμίας, κλπ.
Από αντικειμενικής πλευράς δεν υπάρχει καμιά απολύτως δυσκολία να συγκροτηθούν παρόμοιοι φούρνοι – οι αναρίθμητοι φούρνοι που υπάρχουν σε κάθε γειτονιά σε όλες τις πόλεις πως οργανώθηκαν; Το πρόβλημα είναι άλλο: είναι η δική μας υστέρηση, είναι η έλλειψη φαντασίας, πίστης, πρωτοβουλίας και εκτίμησης. Αυτό είναι το μοναδικό πρόβλημα – όλα τα άλλα ξεπερνιούνται εύκολα.
Η αυτοδιαχειριζόμενη παραγωγή γνήσιου ψωμιού μέσω της ελεύθερης εργασίας σε πολυλειτουργικούς χώρους μπορεί να αναδειχτεί σε αρχή του ξηλώματος της καπιταλιστικής οικονομίας, μιας και μια από τις βασικές επιδιώξεις των φούρνων θα είναι όχι μόνο η περαιτέρω μείωση του χρόνου εργασίας αλλά και η συμβολή τους με κάθε τρόπο στο στήσιμο νέων φούρνων αλλά και χώρων παραγωγής άλλων αναγκαίων και βασικών, καθημερινών ειδών πρώτης ανάγκης.
γειά σου δάσκαλε καβλιάρη!