γιατί τον Έκτορα δεν τον έφαγαν τα σκυλιά και οι γύπες;

φίλες και φίλοι, καλημέρες

Στη ραψωδία Α, ο Αγαμέμνων ταπεινώνει τον  Αχιλλέα κι αυτός παράφορα εξοργισμένος αποφασίζει να τον εκδικηθεί: ο μόνος τρόπος να το κάνει είναι να μειώσει την ισχύ του ανταγωνιστή του, του αρχηγού των συνασπισμένων αχαϊκών στρατευμάτων, να αποσυρθεί δηλαδή από το πεδίο της μάχης. Οι Τρώες επελαύνουν και στριμώχνουν τους εισβολείς Αχαιούς στα καράβια τους. Όταν καίγονται τα πρώτα καράβια, ο Πάτροκλος ικετεύει τον Αχιλλέα να πολεμήσει αυτός στη θέση του γιατί θα καούν και τα δικά τους καράβια – χωρίς αυτά δεν μπορεί να υπάρξει επιστροφή. Ο Πάτροκλος φονεύεται από τον Έκτορα και ο Αχιλλέας επιστρέφει τώρα για να εκδικηθεί τον Έκτορα, να τον σκοτώσει – και το κάνει. Στο τέλος, ο Πρίαμος εξαγοράζει με λύτρα το σώμα (:πτώμα στην Ιλιάδα) και οι Τρώες θάβουν τον Έκτορα. Η Ιλιάδα αρχίζει με τον στίχο (Α1):

Μηνιν άειδε, θεά, Πηληϊάδεω Αχιλλήος , την τσαντίλα του Αχιλλέα, του γιού του Πηλέα, εξιστόρησέ μας,

και τελειώνει με τον στίχο (Ω 804):

Ως οι γ΄αμφίεπον τάφον Έκτορος ιπποδάμοιο, έτσι τον έθαψαν τον Έκτορα, τον δαμαστή των αλόγων. 

Η Ιλιάδα λοιπόν αρχίζει με την τσαντίλα του Αχιλλέα και τελειώνει με την ταφή του ήρωα Έκτορα. Η κατάληξη αυτή, η ταφή του Έκτορα,  προξενεί κατάπληξη. Μέχρι τις αρχές της Ω, ο αναγνώστης είναι βέβαιος ότι τον Έκτορα θα τον φάνε τα σκυλιά και τα όρνεα. Δεν τον τρώνε όμως και ο Έκτορας θάβεται από τους Τρώες με όλες τις πρέπουσες σε έναν στρατιωτικό ηγέτη τιμές. Πως να εξηγήσουμε αυτή την μεταστροφή; Δεν έχουμε μπροστά μας ένα ακόμα παράδοξο της Ιλιάδας;

 Σήμερα, φίλες και φίλοι, θα καταπιαστούμε με αυτό το παράδοξο, το οποίο, από όσο είμαι σε θέση να γνωρίζω, δεν έχει εξηγηθεί ικανοποιητικά, θα έλεγα δεν έχει αναγνωριστεί καν ως παράδοξο – και, επιπλέον, δεν έχουν μελετηθεί όλες οι πτυχές που συγκροτούν αυτό το παράδοξο. Το γιατί (δεν έχει αναγνωριστεί) είναι κι αυτό ένα ερώτημα που πρέπει να απαντηθεί.

Γιατί είμαστε βέβαιοι ότι μέχρι στις αρχές της Ω ο Έκτορας θα πεταχτεί βορά στα σκυλιά και στους γύπες; Αυτό δεν είναι το μοναδικό ερώτημα στο οποίο πρέπει να απαντήσουμε. Υπάρχουν κάποια άλλα που προηγούνται  χρονικά και λογικά: ποιοί πετάγονταν στα σκυλιά και στα όρνεα και ποιοι θάβονταν;  

Η Ιλιάδα μας δίνει μια πολύ ευκρινή εικόνα για το ποιος πετάγεται βορά στα σκυλιά και τα όρνεα και ποιος θάβεται: στα σκυλιά πετάγονται όλοι οι  κοινοί στρατιώτες, των νικητών και των ηττημένων, όπως και οι νεκροί ήρωες (ηγέτες) των ηττημένων· οι  ηγέτες όμως των νικητών  (πρέπει να ) θάβονται. Γιατί;

Ας δούμε πρώτα τη βεβαιότητα που μας παρέχει η Ιλιάδα για την τύχη του σώματος του Έκτορα. Ο νεκρός ήρωας  είναι ηττημένος, άρα πρέπει να πεταχτεί στα σκυλιά και στους γύπες.

Στις αρχές της Χ, η Εκάβη ικετεύει τον Έκτορα να μην μείνει έξω από τα τείχη και αντιμετωπίσει τον Αχιλλέα· ‘εάν σκοτωθείς, δεν θα μπορούσαμε εγώ και η γυναίκα σου να σε θρηνήσουμε νεκρόν γιατί μακριά μας, στα καράβια, θα σε κατασπαράξουν τα σκυλιά’  (Χ 89). Ο Έκτορας όμως μένει να πολεμήσει με τον Αχιλλέα και φονεύεται. Πάνω  από τον ετοιμοθάνατο Έκτορα, ο Αχιλλέας θριαμβολογεί και κομπάζει (Χ 335-6):  ‘ εσένα θα σε φάνε τα σκυλιά και τα όρνεα, τον Πάτροκλο όμως θα τον θάψουν οι Αχαιοί’. Ο Έκτορας τον παρακαλάει (Χ 339) να μην τον αφήσει να τον κατασπαράξουν τα σκυλιά, αλλά ο Αχιλλέας απορρίπτει αμέσως και κατηγορηματικά αυτή την ικεσία. ‘Δεν θα υπάρξει άνθρωπος που να διώξει από πάνω σου τα σκυλιά’, τον διαβεβαιώνει (Χ 348) και κλείνει τον λόγο του με την πιο παράφορη βεβαιότητα: σκυλιά και όρνεα θα σε φάνε και δεν θα αφήσουν τίποτα (Χ 354). Το ίδιο βέβαιη είναι και η Ανδρομάχη που κλαίει και οδύρεται πάνω στα τείχη της Τροίας βλέποντας τον σύζυγό της να πεθαίνει (Χ 509): ‘Θα σε φάνε τα σκουλήκια και τα σκυλιά στα καράβια [και δε θα μπορέσουμε να σε θάψουμε]’. 

Στις αρχές της Ψ, ο Αχιλλέας μοιρολογεί τον Πάτροκλο και να τι του λέει (Ψ 21): ‘ Αυτό που υποσχέθηκα, να δώσω στα σκυλιά τον Έκτορα να τον φάνε ωμό, εκπληρώνεται’. Και την ώρα της κηδείας χαιρετά τον Πάτροκλο και επαναλαμβάνει τα ίδια τα λόγια: αυτά που υποσχέθηκα (να θυσιάσει και να ρίξει στη φωτιά που καίει το σώμα του Πατρόκλου  αιγοπρόβατα, βόδια, άλογα, εννιά σκυλιά και 12 νεαρούς Τρώες) τα κάνω, τον Έκτορα όμως δεν θα τον κάψω αλλά θα τον δώσω στα σκυλιά να τον φάνε (Ψ 183).

Τι γίνεται τελικά αυτή η βεβαιότητα πως τον Έκτορα θα τον φάνε τα σκυλιά και τα όρνεα; Γιατί ο Αχιλλέας αλλάζει γνώμη και παραδίδει το σώμα του φονιά του επιστήθιου φίλου του στους Τρώες για να ταφεί;

Θα συνεχίσω αύριο το πρωί.

 

Παραθέτω τα εδάφια τα σχετικά με το ζήτημα που μας απασχολεί για όποιον και όποιαν ενδιαφέρεται να μελετήσει διεξοδικά το παράδοξο της ταφής του Έκτορα.

Α 4

Β 393

Δ 237

Η 76-91

Θ 379

Λ 395, 453-4, 817

Ν 233, 831,

Ο 351

Π 836

Ρ 127, 241, 255, 272, 558

Σ 179, 271, 283

Χ 42, 66, 89, 335, 339, 348. 354, 509

Ψ 21, 183

Ω 23-140, 211, 411