φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα
Από το καθρεφτάκι του αυτοκινήτου, από τη μια άκρη, κρέμεται μια πινακίδα που γράφει ‘μπαμπά, μη τρέχεις’. Από την άλλη, ένα εικονισματάκι της Παναγίας. Πριν ξεκινήσει, η μάνα του οδηγού του λέει: ‘Να προσέχεις’ – και συμπληρώνει: ‘καλό ταξίδι, η Παναγιά μαζί σου’. Ή: ‘ο Θεός να σε φυλάει’ και κάνει το σταυρό της.
Εάν η μάνα ήταν βέβαιη πως ο γιος της θα έφτανε σώος και αβλαβής, δεν θα τον συμβούλευε, δεν θα ευχόταν, δεν θα προσευχόταν. Αλλά δεν είναι, δεν μπορεί να είναι – τόσα και τόσα γίνονται, έτσι δεν είναι;
Έτσι είναι, φίλες και φίλοι, τόσα και τόσα γίνονται. Η πλάκα είναι ότι όσο πιο ασφαλές είναι ένα αυτοκινητόβλημα, τόσο πιο απρόσεχτος είναι ο οδηγός, τόσο πιο πολύ κινδυνεύει. Και δεν είναι λίγα τα ασφαλή αυτοκίνητα που έγιναν μια άμορφη μάζα στραπατσαρισμένης λαμαρίνας. Φαίνεται πως η ισχύς απεμπολεί τη συμβουλή, την ευχή και την προσευχή, το αποτέλεσμα όμως της απεμπόλησης αυτής είναι πολύ οδυνηρό – αποδεικνύεται ότι το αντάλλαγμα είναι πολύ ευτελές.
Η ισχύς, η επιθυμία της ισχύος είναι θυγατέρα της αδυναμίας. Εάν κάποτε γίνουμε όντως ισχυροί, δηλαδή αθάνατοι, θα εξοβελίσουμε διά παντός τη συμβουλή, την ευχή, τη δέηση, την προσευχή, την ικεσία και την προσδοκία. Μιας όμως και δεν θα γίνουμε πότε πιο ισχυροί από τη φύση και τη ζωή, η συμβουλή, η ευχή και όλα τα παρεπόμενα δεν θα εξαλειφτούν. Εάν ο γιος πήγαινε με τα πόδια στη Πάτρα, με την προϋπόθεση ότι δεν υπάρχουν αυτοκίνητα και ληστές στους δρόμους, κάπου εκεί κοντά στην Κακή Σκάλα, η μάνα δεν θα συμβούλευε τον γιο της, δεν θα ευχόταν και δεν θα προσευχόταν. Κατά συνέπεια, το ‘καλό ταξίδι’ είναι μια παραγωγή του τετράχρονου κινητήρα, η τεχνολογία παράγει καθημερινά συμβουλή, ευχή και προσευχή: η τεχνολογία μας κάνει λιγότερο ισχυρούς. Κατά κάποιο τρόπο, σε αυτήν την περίπτωση, το ‘καλό ταξίδι’ είναι τα καυσαέρια του λόγου.
Αυτές τις μέρες σκέφτομαι: πως θα μπορέσω να ευχηθώ ‘καλή χρονιά’, ‘ευτυχισμένος ο νέος χρόνος’, ‘χρόνια πολλά’; Ντρέπομαι να ευχηθώ στον άνεργο ‘ευτυχισμένος ο νέος χρόνος’. Ντρέπομαι να πω στον πατέρα μου που περιμένει τον θάνατο (μια χαρά είναι ο άνθρωπος, παίρνω καθημερινά την πίεση του: 14-8, πολύ καλή για έναν 78χρονο) ‘χρόνια πολλά’. Ντρέπομαι να πω στον ψιλικατζή της γειτονιάς ‘καλή χρονιά’, γνωρίζοντας ότι σε κάνα δυο μήνες θα το κλείσει το ρημάδι το ψιλικατζίδικο.
Δεν προσευχόμαστε, υποθέτω, ευχόμαστε όμως. Όταν ευχόμαστε, δεν προσευχόμαστε; Ποια είναι η διαφορά μεταξύ ευχής και προσευχής;
Το αντίβατο της ευχής είναι η προσταγή, ως θετική έκφραση της βούλησης. Η προσταγή παράγει βεβαιότητα αλλά αυτό είναι πλάνη. Από τη μια δεν λαμβάνεται υπόψη η αντίδραση του προσταζόμενου κι από την άλλη φαίνεται, απο το γεγονός ότι η ικεσία διατυπώνεται ως διαταγή, πως η προσταγή είναι ικεσία: μόνο ο ενδεής διατάζει. Το ίδιο ισχύει και για το αίτημα και τη διεκδίκηση: είναι εκφράσεις της ένδειας, της αδυναμίας, άρα διατυπώνονται ως διαταγές.
Και η προσευχή, ως ικεασία, ως αίτημα, διατυπώνεται ως διαταγή: Πάτερ ημών, τον άρτον ημών δος ημιν σήμερον. Ως αίτημα η προσευχή είναι ένα αλισβερίσι, ένα νταλαβέρι, μια ανταλλαγή, η οποία ανταλλαγή αποτυπώνει την ισχύουσα κοινωνική σχέση. Με τηνπροσευχή, δίνουμε (ανάβουμε ένα κερί) και ζητάμε (λόγω αδυναμίας, φόβου, ένδειας, κλπ) ή ζητάμε κι αν μας δοθεί, θα δώσουμε (τάμα) ή ζητάμε και περιμένουμε ότι θα πάρουμε επειδή κάποτε δώσαμε (τόσα κεράκια ανάψαμε, τζάμπα θα πάνε;). Γνωρίζουμε ποια είναι τα ανταλλασσόμενα μέρη: είναι αυτά που εμπλέκονται στην κοινωνική σχέση της Κυριαρχίας: ο αυτών και διεκδικών υποτελής και ο Κύριος, εμφανιζόμενοι με τη μορφή του προσευχόμενου και εκλιπαρούντος πιστού και του Θεού. Με την προσευχή μιλάμε στον Θεό κι αυτός άλλοτε μας ακούει κι άλλοτε μας γράφει στ’ αρχίδια του. Το γεγονός ότι μιλάμε στο Θεό κι αυτός μας ακούει, δεν μας επιτρέπεται να παραξενευόμαστε όταν κάποιοι ακούνε τον Θεό να τους μιλάει – πουτάνα λογική μας τρέλανες! Κι όταν δεν μας ακούει, τότε τον γράφουμε εμείς στ’ αρχίδια μας γαμοσταυρίζοντας.
Ενώ η προσευχή (αδυναμία, επιθυμία, ικεσία, αίτημα) απευθύνεται στον Θεό, στο Χριστό, στην Παναγία και σε κάποιον Άγιο, η ευχή εκφράζει επιθυμία (αδυναμία) αλλά δεν απευθύνεται σε κάποιο πρόσωπο. Όταν λέμε χρόνια πολλά, απευθυνόμαστε σε κάποιο πρόσωπο από το οποίο δεν ζητάμε απολύτως τίποτα – ζητάμε όμως κάτι για αυτό: ζητάμε (να ζήσεις) χρόνια πολλά, (να είναι για σένα) ευτυχισμένος ο παλιός, συγγνώμη, ο νέος χρόνος, (να έχεις μια ) καλή χρονιά. Και εγείρεται το ερώτημα: ποιος θα εκπληρώσει αυτήν την επιθυμία.
Εάν μετά την ευχή προσευχηθούμε, όπως κάνει η μάνα του οδηγού, τότε είναι σαφές ότι ο Θεός, κλπ, θα την εκπληρώσει, άσχετα αν τελικά ο γιος, χτύπα ξύλο, θα βλέπει τα ραδίκια ανάποδα. Συνήθως, ο αποδέκτης της ευχής παραπέμπει στο Θεό: από το στόμα σου και στου Θεού τ΄αυτί. Ή, πρώτα ο Θεός! Πολύ συχνά όμως, δεν συνοδεύουμε την ευχή με προσευχή, ούτε ο αποδέκτης της ευχής καταφεύγει στον Θεό. Τι γίνεται σε αυτήν την περίπτωση;
Σε αυτή την περίπτωση επικαλούμαστε τη Ζωή, την πραγματικότητα της ζωής μέσα στην κοινωνία ως ένα σύνολο εμπειριών. Αυτό είναι το λεγόμενο σχολείο της ζωής. Τι μαθαίνουμε σε αυτό το σχολείο; Μαθαίνουμε ότι δεν είμαστε κύριοι της ζωής μας, ότι δεν μπορούμε να ελέγξουμε το μέλλον, ότι είμαστε οντολογικά και εμμενώς ανασφαλείς και αβέβαιοι, ότι είμαστε θνητοί. Τόσα και τόσα συμβαίνουν! Η ευχή είναι η επιθυμία της αποτροπής του αρνητικού, του ανεπιθύμητου, γνωρίζοντας ότι υπάρχουν επιθυμίες που πραγματοποιούνται και επιθυμίες που δεν πραγματοποιούνται, επιθυμίες που μπορεί να εκπληρωθούν αλλά μπορεί και να μην εκπληρωθούν. Όσο ζω, εύχομαι – αλλά δεν υπάρχει λόγος να προσεύχομαι.
Εδώ επεισέρχεται ο παράγοντας της τύχης. Με αυτό όμως το ζήτημα θα ασχοληθούμε αύριο, υποδεικνύοντας προκαταβολικά ότι, εάν παίξουν 21 ένας εργάτης που έχει εκατό εβρά κι ένας καπιταλιστής που έχει 1 εκ., είναι απολύτως βέβαιο ότι ο καπιταλιστής θα του τα πάρει.
ο Κύριος είναι πάντα τυχερός: αύριο το πρωί.
Φυσάει δυνατός βοριάς. Θα σπάσουν πολλά κλαριά κι εγώ θα πάω να τα μαζέψω – για μαγείρεμα και ψήσιμο.
Τώρα όμως πρέπει να ζυμώσω. Λένε ότι ευτυχία είναι η ταύτιση του θέλω με το πρέπει. Δε ξέρω, τι να σας πω. . .
Σχολιάστε ελεύθερα!