ομοιότητες και διαφορές μεταξύ παρτούζας και οικογένειας

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

Μιας και σήμερα είναι μια οικογενειακή χριστιανική γιορτή, θα πρέπει να συμμετέχουμε κι εμείς και να συνεισφέρουμε  τη δική μας προσφορά. Όταν πηγαίνεις σε γλέντι γιορτής, δήλωσε το 650 π. Χ. ένας ποιητής, ο Ησίοδος, να φροντίζεις να μην είσαι κατσούφης – να προσφέρεις κέφι και χαρά. Αυτά θα έχω στο μυαλό μου όσο θα γράφω το σημερινό σημείωμα. Το οποίο ίσως σας βάλει σε σκέψεις, θα είναι όμως σκέψεις που δεν θα κοιτάνε προς τα πίσω αλλά προς τα μπρος,  να είναι μια κλοτσιά των ενοχών, κι έτσι να συμβάλει ώστε το κέφι και η χαρά να συνοδευτεί με καλό κρασί, καλή φούντα και διερευνητικές ματιές. ‘Σε όλα μονίμως ανοιχτή η ψυχή και πάντα έτοιμη να δεχτεί το καινούργιο, η ψυχή συντηρείται μέσα και στην απλή ακόμα εκείνη νότα που κάποτε την είχε συντρέξει να γίνει ήχος καλός’, γράφει ο Χέρμαν Μπροχ στο Βιργιλίου θάνατος.

Η ψυχή, φίλες και φίλοι, εκτός από ταξιδιάρα, είναι και παρτουζιάρα. Η ψυχή δυο ερωτευμένων που θα απομονωθούν, επιτέλους, στο φεγγάρι, θα μαραθεί μέσα σε λίγα λεπτά, θα στεγνώσει, θα αφυδατωθεί διότι θα λείπει η πηγή της δροσιάς: οι άλλοι. Η ψυχή και η επιθυμία δεν είναι υπόθεση ατομική, ούτε του ζευγαριού, είναι ομαδική. Ο δημιουργός της ψυχής είναι η ψυχική παρτούζα – η κοινωνική, η πνευματική, η συναισθηματική. Σας παροτρύνω να δούμε την κοινωνία ως παρτούζα, με την ευρύτατη σημασία του όρου. Η παρτούζα μπορεί να μην είναι πάρτι με ούζα, είναι όμως αυτό που δηλώνει το γαλλικό επιρρημα από το οποίο προέρχεται: partout: προς όλα τα μέρη (αδιακρίτως αλλά με κανόνες) Και de partout: από όλα τα μέρη (αδιακρίτως αλλά με κανόνες και πάλι). Από και προς: αυτή είναι η κοινωνία, μια φαντασιακή παρτούζα.

Η παρτούζα και η οικογένεια είναι ομάδα. Για να λειτουργήσει η ομάδα πρέπει να υπάρχει ελευθερία και κανόνες, όρια, περιορισμοί. Κια η μέν και η δε είναι ομάδες προσωρινές, με χρόνο λήξης – η διάρκειά τους διαφέρει. Από την οικογένεια μπορείς να βγεις ένας όσο είναι το δυνατόν ισοροπημένος και καλλιεργημένος νέος άνθρωπος αλλά μπορείς και να πάρεις το δρόμο για το ψυχιατρείο. Η οικογένεια είναι παράδεισος και κόλαση μαζί, είναι ένας τόπος όπου η Κυριαρχία και ο Κομμουνισμός συναντώνται, και διαμορφώνεται ένας συγκεκριμένος συσχετισμός κατανομής ισχύος μεταξύ τους σε δυο καμβικής σημασίες λειτουργίες: της αναπαραγωγής και της κοινωνικοποίησης.

Από μια παρτούζα βγαίνουν όλοι και όλες χαρούμενοι και ευτυχισμένοι; Κατά κανένα τρόπο. Γιατί; Εάν ισχύει αυτό που διατύπωσα, και πιστεύω πως ισχύει, τότε θα πρέπει να μη διστάσουμε να παρατηρήσουμε ότι η παρτούζα έχει κάποια στοιχεία οικογένειας, δηλαδή και στην παρτούζα υπάρχουν στοιχεία Κυριαρχίας και Κομμουνισμού. Το κομμουνιστικό στοιχείο της παρτούζας είναι σαφές – εάν δεν είναι σαφές θα πρότεινα να απευθυνθούμε στην αξιολάτρευτη συντρόφισσα Παπαρήγα, η οποία είναι ειδική επί του κομμουνισμού, να μας το εξηγήσει ή σε κάποιο ανώτερο στέλεχος μιας κομμουνιστικής ακροαριστερής οργάνωσης, ειδικά τροτσκιστικής, το οποίο ενοχλείται που τον αφήνουν στην απόξω όταν τα απλά μέλη παρτουζώνονται.

Όπως αντιλαμβάνεστε, φίλες και φίλοι, το ζήτημα είναι λεπτό και απαιτούνται ιδιαίτερα λεπτοί χειρισμοί. Εάν αποτύχουν , αντί να διευρυνθεί ο ορίζοντας διατρέχουμε τον κίνδυνο να πέσουμε στη σκοτεινή άβυσσο των Ταρτάρων, στο φοβερό και τρομερό ασυνείδητο. Τα βήματα μας πρέπει να είναι προσεκτικά. Ένα άτομο δεν είναι ομάδα, δεν είναι οικογένεια, δεν είναι παρτούζα. Ένα ζευγάρι είναι μια προσωρινή μεταβατική κατάσταση: ή θα διαλυθεί, να επιστρέψει δηλαδή στη μαλακία,  ή θα γίνει ομάδα. Υπάρχουν ένας και μόνο τρόπος να γίνει ομάδα: να γίνουν τρεις. Υπάρχουν δυο τρόποι να γίνουν τρεις: ή ερωτικό τρίγωνο ή παιδί. Το  ερωτικό τρίγωνο έτσι κι αλλιώς υπάρχει, αλλιώς δεν μπορεί να υπάρξει ούτε έρωτας, αλλά είναι φαντασιακό ερωτικό τρίγωνο. Το παιδί δεν υπάρχει έτσι κι αλλιώς. Εκτός εάν ένα φαντασιακό παιδί δημιουργεί ένα φαντασιακό ερωτικό τρίγωνο. Εγώ μιλώ όμως για πραγματικό ερωτικό τρίγωνο, για πραγματικό παιδί. Και γεννάται το μέγα και πολύ ενδιαφέρον ερώτημα: ποιος θα είναι ο τρίτος; Θα έχουμε δυο θηλυκά κι ένα αρσενικό ή δυο αρσενικά κι ένα θηλυκό;

Το ερώτημα αυτό πολλοί και πολλές θα το θεωρήσουν αντιδραστικό και αποπροσανατολιστικό διότι υποστηρίζουν ότι δεν υπαρχει αρσενικό και θηλυκό, ότι αυτά είναι κοινωνικές κατασκευές, ότι είναι νοητικές κατηγορίες που δεν υπάρχουν στην πραγματικότητα ως ξεχωριστές καταστάσεις. Ναι, αγαπητέ Μ. Όζε, αλλά ο έφηβος που σκύβει και φτάνει, κάνει πίπα στον ευαυτό του, δεν κάνει γλειφομούνι. Εάν ο τρίτος πόλος, ο δημιουργός της ομάδας βασικά, είναι θηλυκό, το ενδιαφέρον του αρσενικού θα στραφεί προς αυτό και το άλλο θα παραγκωνιστεί. Ακόμα κι αν η ερωτική ομάδα σχηματιστεί ex nihilo, εκ του μηδενός, πάλι θα υπάρξει κάποια προτίμηση. Το ίδιο ασφαλώς ισχύσει και στην περίπτωση που το τρίτο μέλος είναι αρσενικό: το θηλυκό θα στραφεί προς αυτό, διότι σε όλα μονίμως ανοιχτή η ψυχή και πάντα έτοιμη να δεχτεί το καινούργιο.

Το ίδιο πρόβλημα αναφύεται κι όταν το ζευγάρι γίνεται ομάδα με τη γέννηση του παιδιού. Βέβαια το πρόβλημα αναφύεται και οξύνεται όταν μεγαλώσουν τα παιδιά και είναι σαφές ότι η προτίμηση της μάνας  θα στραφεί προς το αγόρι και ο πατέρας προς το κορίτσι – αφήνω εκτός πεδίου το ακανθώδες ζήτημα της οικομενικότητας ή μη του οιδιπόδειου συμπλέγματος και στις δυο του εκδοχές (εννοώ αυτό της Ηλέκτρας). Εγείρεται λοιπόν το φλέγον ζήτημα της προτίμησης; Έχει βιολογική βάση ή είναι θέμα προτύπων; Πριν απαντήσω θα σας αφηγηθώ τι είδαν τα μάτια μου όταν δούλευα γιδοβοσκός σε ένα χωριό στα Σφακιά στη Κρήτη. Την εποχή του ζευγαρώματος, όταν οι γίδες έχουν οίστρο, γίνεται χαμός, πέφτει πολύ ξύλο μεταξύ των τράγων. Μια μέρα, είδα δυο μεγαλόσωμους τράγους να κουτουλάνε – μια νεαρή κατσικούλα που δεν είχε γεννήσει, τους είχε αναστατώσει, τους τρέλανε με την έντονη μυρωδιά που ανέδιδε. Κουτουλούσαν ώρα πολύ, βρήκε όμως την ευκαιρία ένας νεαρός τράγος και είχε την ευχαρίστηση να συμβάλει στην αύξηση του κοπαδιού.

Μια γυναίκα θα επιλέξει ενστικτωδώς μεταξύ ενός άνδρα που έχει παιδιά κι ενός που δεν έχει αυτόν που έχει, άσχετα αν θέλει, συνειδητά ή ασύνειδα, να κάνει ή όχι παιδί. Μεταξύ ενός άνδρα που συνοδεύεται κι ενός που δεν συνοδεύεται, θα προτιμήσει αυτόν που συνοεδεύεται. Εάν είναι σαραντάρα, θα προτιμήσει έναν τριαντάχρονο κι όχι έναν εξηντάχρονο. Ένας άνδρας θα προτιμήσει μια εικοσάχρονη από μια πενηντάχρονη, αδιαφορώντας για τις παροιμίες μιας και γνωρίζει ότι η νέα γυναίκα έχει το ζουμί. Θα προτιμήσει μια γυναίκα που δεν έχει παιδιά από αυτήν που έχει – για τον απλούστατο λόγο ότι έχει. Μεταξύ ενός τριαντάχρονου  μελαχρηνού κι ενός τριαντάχρονου ξανθού, θα προτιμήσει τον μελαχρηνό, εάν της αρέσουν οι μελαχρηνοί. Είχα γνωρίσει μια φοιτήτρια η οποία προτιμούσε αυτούς που έχουν κάτασπρα δόντια! Άλλες, κοιτάνε πρώτα τα παπούτσια, δηλαδή τα φράγκα. Μεταξύ ενός ρωμαλέου κι ενός καχεκτικού άνδρα, η γυναίκα θα προτιμήσει τον πρώτο. Μεταξύ ενός φαντάρου κι ενός λοχαγού, θα προτιμήσει τον λοχαγό.

Με απασχολεί η σύγκριση παρτούζας και οικογένειας διότι είναι ομάδες στις οποίες μπορούμε να παρατηρήσουμε το ζήτημα της εξουσίας. Διακρίνω την εξουσία από την Κυριαρχία. Θεωρώ ότι δεν μπορεί να υπάρξει ομάδα 9κοινωνία) χωρίς εξουσία – χωρίς Κυριαρχία μπορεί να υπάρξει, και υπήρξε και υπάρχει και θα υπάρχει. Η εξουσία είναι χαριστικότητα λόγω μιας εγγενούς διαφοράς, λόγω μιας διαφοράς δυναμικού στη γνώση, την εμπειρία. Η εξουσία είναι προσφορά γνώσης και εμπειρίας, όπως στις σχέσεις γονέων-παιδιών, ενηλίκων-ανηλίκων, γιατρού-ασθενούς, καλλιτέχνη-θεατή/ακροατή, συγγραφέα-αναγνώστη, δασκάλου-μαθητή. Πως χρησιμοποιείται αυτή η γνώση; Για να μας κάνει πλουσιότερους ψυχοπνευματικά και κοινωνικά ή για να μας υποδουλώσει; Η εξουσία ή θα γίνει απελευθέρωση, θα καλύψει δηλαδή τη διαφορά μεταξύ των πόλων της σχέσης, ή θα γίνει Κυριαρχία, δηλαδή διαταγή και υποταγή. Ο σκοπός της εξουσίας είναι να καταργήσει την υπαρκτή εξάρτηση μεταξύ των φορέων, το αποτέλεσμα είναι η προδοσία, η απομάκρυνση του αδύναμου-που-έγινε δυνατός και αυτόνομος και σχετικά αυτάρκης: το παιδί θα φύγει, ο ασθενής δεν θα χρειάζεται πια τον γιατρό, ο ερωτευμένος δεν θα χρειάζεται την ερωμένη, η ερωμένη τον εραστή, ο μαθητής θα απομακρυνθεί.

Η προτίμηση λοιπόν σχετίζεται με το ζήτημα των φορέων της εξουσίας. Μέσα σε μια οικογένεια, φορείς της εξουσίας είναι οι γονείς, οι συντονιστές της οικογένειας ως ομάδας. Στην ομάδα της παρτούζας, υπάρχουν φορείς της εξουσίας, υπάρχουν οι συντονιστές της ομάδας;

Είναι αδύνατον να μην υπάρχουν. Είναι αδύνατον να μην υπάρχουν προτιμήσεις. Και θα υπάρχει ο μη προτιμώμενος και η μη προτιμώμενη. Δεν απορρίπτεται – απλά δεν προτιμάται.

Ας δούμε τώρα τι γίνεται στην περίπτωση που η τριμελής ερωτική ομάδα και η τριμελής οικογένεια γίνει τετραμελής. Το ερωτικό τρίγωνο θα επιδιώξει, στο όνομα της δικαιοσύνης και των ίσων ευκαιριών, να γίνει τετραμελής: δυο γυναίκες, δυο άνδρες. Βέβαια, πιθανόν και να μετεξελιχτεί σε τρεις άνδρες, μια γυναίκα, ή, τρεις γυναίκες, ένας άνδρας. Αλλά μια τριμελής ομάδα με δυο γυναίκες κι έναν άνδρα, λόγου χάριν,  θα χτυπήσει κάνα τηλέφωνο ή θα βγει έξω προς άγρα ενός ακόμα άνδρα. Αυτή τη δυνατότητα επιλογής δεν την έχει η οικογένεια. Ενδέχεται να έχουμε δυο αρσενικά, δυο θηλυκά αλλά και οι άλλοι συνδυασμοί είναι πιθανοί και δυνατοί – και βέβαια θα γίνει χαμός: ποιος θα αποσπάσει, θα εξασφαλίσει την εύνοια του φορέα της εξουσίας;

Ας δούμε τώρα και μια άλλη περίπτωση διάχυτης, υπαινικτικής και υποφώσκουσας παρτουζιακής κατάστασης. Έστωσαν τα ζευγάρια ΑΒ, ΓΔ. ΕΖ σε ένα ερημονήσι, όπου με το κόκκινο είναι ο άνδρας. Πόσο καιρό θα μείνουν ζευγάρια ως έχουν, κάτω από αυτές τις συνθήκες; Πολύ λίγες μέρες. Ας δούμε τι θα γίνει. Ας υποθέσουμε ότι μετά από λίγες μέρες ο   Α και η Δ παίρνουν την ευκαιρία να ζευγαρώσουν. Η Β και ο Γ μένουν μόνοι, έχουν ένα νέο ζευγάρι (ΑΔ) κι ένα παλιό (ΕΖ). Τι θα συμβεί;

Θα υποθέσετε ότι θα ζευγαρώσουν ο Γ και η Β, μιας και έμειναν μόνοι. Λάθος! Εάν ζευγαρώσουν ο Α με τη Δ, θα έχουμε δυο νέα ζευγάρια (ΑΔ, ΒΓ), ο Ε και η Ζ θα είναι ριγμένοι κι αυτό είναι ανυπόφορο. Θα γίνει το εξής: Ο Α θα ζευγαρώσει με την Δ,  ο Γ με την Ζ και η Β με τον Ε! Θα έχουμε τρία νέα ζευγάρια: μόλις διαλύεται ένα ζευγάρι, διαλύονται όλα!

Πιθανόν να το έχετε παρατηρήσει. Υπάρχουν εποχές που τα ζευγάρια διαλύονται, ανασυγκροτούνται, διανύουν μια περίοδο συμβίωσης και μετά, μόλις ένα διαλυθεί, το ντόμινο αρχίζει. Αν γυρίσουμε στο ερημονήσι μας, θα παρατηρήσουμε ότι ο Α δεν έχει ζευγαρώσει με την Ζ, ο Γ δεν έχει ζευγαρώσει με την με τη Β και ο Ε δεν έχει ζευγαρώσει με την Δ. Μετά από λίγες μέρες, αυτά θα είναι τα νέα ζευγάρια. Αποτέλεσμα: σε λίγες μέρες, όλοι θα έχουν ζευγαρώσει με όλες, όλες με όλους. Έχουμε μια πλήρη ταύτιση της κοινωνίας, της οικογένειας και της παρτούζας. Με όλους και από όλους!

Θα μου πείτε βέβαια ότι η κοινωνία δεν είναι τρία ζευγάρια σε ερημονήσι, δεν είναι οικογένεια. Ναι αλλά η οικογένεια και η παρτούζα είναι κοινωνία. Πέρα από αυτό, εγώ άλλο θέλω να πω: από την παρτούζα προέκυψαν τα ζευγάρια ή από τα ζευγάρια η παρτούζα; Εγώ θεωρώ ότι τα ζευγάρια προέκυψαν από την παρτούζα και τείνουν να επιστρέψουν προς την πρότερη κατάσταση, αυτήν της παρτούζας. Κατά συνέπεια, είμαστε ζευγάρι αλλά ζούμε μέσα σε ένα παρτουζιακό ονειροπόλημα.

Τι είναι αυτό το παρτουζιακό ονειροπόλημα; Δεν επιθυμούμε μόνο τον άνδρα ή την γυναίκα που είναι κοντά μας αλλά και άλλες και άλλους. Θα θέλαμε αλλά δεν μπορούμε να είμαστε και με τις άλλες, με τους άλλους. Η μοιχεία και η απιστία είναι μια μερική και αποσπασματική βίωση της παρτουζιακής επιθυμίας. Ο μοιχός και η μοιχαλίδα, ο άπιστος και η άπιστη τείνουν να επιστρέψουν στην κατάσταση που μας έκανε ανθρώπους, στην προπατορική παρτούζα. Ο πιστός είναι μια κατάπτωση, ένας εκφυλισμός: ο πιστός είναι ο αμαρτωλός. Αρα,  η παγίωση του ζευγαριού είναι το προπατορικό αμάρτημα: ο Αδάμ και η Ευα έφυγαν από τον Παράδεισο ως ζευγάρι – αυτό ήταν μια πτώση από την αρχική ανθρώπινη συνθήκη.

Υποστηρίζω ότι έχουμε πάρει το δρόμο προς μια  παρτουζοποίηση της κοινωνικής ζωής. Η διαδικασία έχει αρχίσει και η επιτάχυνσή της θα εξαρτηθεί από το βαθμό διεύρυνσης του κομμουνισμού. Και είναι βέβαιο ότι η γενίκευση και η επέκταση της παρτουζιακότητας θα επιταχύνει και θα διευκολύνει την διεύρυνση του κομμουνισμού.

Οπότε, δεν θα ήταν άσκοπο και ανώφελο να εξετάσουμε πιο διεξοδικά τη σχέση της παρτούζας με τον κομμουνισμό.

Θα το κάνουμε όμως μια άλλη μέρα.

 

Χρήστο και Χριστίνα,

να έχετε ότι ποθείτε, να ποθείτε ό,τι έχετε