φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα
η φράση αφελείν τά δείματα δηλώνει την αποτίναξη των φόβων, σημαίνει ‘σταματάω να φοβάμαι’. Την έχω διαβάσει στους Βατράχους του Αριστοφάνη (στ. 688) και θα κάνω τον κόπο να παραθέσω την πρόταση στην οποία ανήκει:
πρώτον ουν ημίν δοκεί / εξισώσαι τους πολίτας καφελείν τα δείματα.
Η πρόταση εξισώσαι τους πολίτας καφελείν τα δείματα είναι σχήμα πρωθύστερο. Αν δεν σταματήσουν οι πολίτες να φοβούνται δεν μπορεί να υπάρξει εξίσωση. Από την άλλη όμως δεν είναι σχήμα πρωθύστερο, αφού η εξίσωση των πολιτών εξοβελίζει πολλούς φόβους.
Οι φόβοι είναι αποτέλεσμα της διαταγής και της απειλής, του εκφοβισμού. Κάθε διαταγή είναι απειλή και κάθε απειλή είναι διαταγή. Ο σκοπός της διαταγής/απειλής είναι η πρόκληση του φόβου, ο οποίος φόβος είναι ταυτόσημος με την ήττα και την υπακοή, υποταγή. Εάν οι υποτελείς δεν φοβηθούν, δεν θα υπακούσουν, δεν θα υποταχτούν. Αυτό ο Κύριος το γνωρίζει πολύ καλά, έχει κατανοήσει πολύ καλά τη σημασία του εκφοβισμού και είναι υποχρεωμένος να διατάζει/απειλεί/εκφοβίζει καθημερινά, με όλους τους τρόπους (λεκτικά, συμβολικά, κλπ). Πρόκειται για την μεταφορά ενός βασικού αξιώματος της διεξαγωγής του πολέμου στη διεξαγωγή του κοινωνικού πολέμου, ένα αξίωμα το οποίο ο Τάκιτος στο έργο του Γερμανία (Germania, κεφ. XLIII) διατυπώνει ως εξής: σε κάθε μάχη, οι πρώτοι νικημένοι είναι τα μάτια (nam primi in omnibus proeliis oculi vicuntur). Εμείς, θα πρέπει να συμπληρώσουμε: τα αυτιά και τα μάτια – η σκέψη, το συναίσθημα.
Το ζήτημα του εκφοβισμού και της αποτίναξης των φόβων μας ενδιαφέρει πάρα πολύ διότι από τη μια κατανοούμε πως διαιωνίζεται η Κυριαρχία, η Ισχύς του Κυρίου, κι από την άλλη πως κλονίζεται, πως αποσυντίθεται, πως καταλύεται.
Η αποτίναξη των φόβων των υποτελών είναι μια διαδικασία η οποία εκτυλίσσεται κατά την προεπαναστατική φάση μιας κοινωνικής επανάστασης. Κάθε (κοινωνική) επανάσταση, η οποία είναι μια μακροχρόνια κοινωνική διαδικασία, διακρίνεται σε τρεις φάσεις, περιόδους: στην προεπαναστατική, στη φάση της διεξαγωγής και στη φάση της συντήρησης ή της καταστολής της (αντεπανάσταση). Κάθε επανάσταση που επικρατεί, για να υπερασπιστεί τα επιτεύγματα της, γίνεται εκ των πραγμάτων συντηρητική, όχι όμως με τη σημασία που έχουμε κατά νου (δηλ., αντιδραστική). Η συντηρητικότητα μιας επανάστασης ξεπερνιέται όταν γενικεύεται σε ένταση και σε έκταση, πάλι όμως θα αναγκαστεί, οντολογικά μιλώντας, να είναι συντηρητική.
Η έκβαση της κοινωνικής επανάστασης εξαρτάται απο τον συσχετισμό κατανομής της Ισχύος μεταξύ των αντιπάλων. Κάθε επανάσταση, δηλαδή, έρχεται αντιμέτωπη με το ζήτημα της βίας του Κυρίου. Γνωρίζουμε ότι ο σημερινός Κύριος (καπιταλιστής) είναι πανίσχυρος, διαθέτει όπλα τρομακτικά, διαθέτει πυρηνικά, τα οποία προφανώς θα απειλήσει ότι θα χρησιμοποιήσει για να καταστείλει μια κοινωνική επανάσταση – και προφανώς δεν θα έχει ενδοιασμούς να χρησιμοποιήσει. Τα χρησιμοποίησε για να στείλει το μήνυμα ότι θα τα χρησιμοποιήσει (6 και 9 Αυγούστου 1945, Χιροσίμα και Ναγκασάκι), δεν θα τα χρησιμοποιήσει για να αποτρέψει την κατάλυση της Κυριαρχίας;
Τρεις είναι οι επιμέρους διαδικασίες της προεπαναστατικής φάσης. Είναι η πνευματική επανάσταση, η αποτίναξη των φόβων και η εκκίνηση αλλαγής των κοινωνικών σχέσεων. Όταν λέμε πνευματική επανάσταση εννοούμε την αλλαγή του τρόπου σκέψης των υποτελών – διαθέτουμε πληθώρα ενδείξεων ότι στις μέρες μας πολλές αντιλήψεις, γνώσεις, αξίες, θεσμοί, πρακτικές, έννοιες αλλάζουν, παραμερίζονται και δημιουργούνται νέες. Ένα παράδειγμα: ο τεράστιος κοινωνικός πλούτος που παράγεται στον καπιταλισμό μας ωθεί να σκεφτούμε ότι θα μπορούσαμε να ζούμε αλλιώς κι όχι μέσα στη φτώχεια και τη δυστυχία, ότι μπορούμε να επιλύσουμε τα κοινωνικά, παγκόσμια πια, προβλήματα. Αυτό δεν το σκέφτομαι εγώ κι εσείς, το σκέφτεται όλη η ανθρωπότητα πια.
Όταν λέμε ότι αρχίζουν να αλλάζουν οι κοινωνικές σχέσεις, εννοούμε ότι οι υποτελείς έρχονται πιο κοντά, ότι αρχίζει να υποχωρεί ο ανταγωνισμός και ο κτητικός ατομικισμός, ότι υποχωρεί η μίμηση του Κυρίου, ότι προκρίνεται η συμβίωση, η συνεργασία, η αλληλεγγύη και η χαριστικότητα. Το γεγονός ότι τρεις ή τέσσερις εργαζόμενοι στη Χαλκίδα, κάτοικοι της ΑΘήνας, δεν πάνε με τα αυτοκίνητά τους στη δουλεία αλλά όλοι μαζί και εκ περιτροπής, χρησιμοποιώντας ένα αυτοκίνητο, είναι μια ένδειξη αλλαγής των κοινωνικών σχέσεων. Καταναλώνουν λιγότερη βενζίνα, μειώνεται το κόστος, μειώνεται η σπατάλη, περιορίζεται η καταστροφή του περιβάλλοντος, δεν εργάζονται (η οδήγηση είναι εργασία), και βέβαια, κάνουν παρέα αντί να είναι ο καθένας/καθεμιά μόνος του, μόνη του.
Το ότι αρχίζουμε να σκεφτόμαστε διαφορετικά, σημαίνει ότι υποχωρεί η αποβλάκωση. Το ότι αρχίζουμε να προκρίνουμε τη συνεργασία σε βάρος του ανταγωνισμού και του κτητικού ατομικισμού σημαίνει ότι υποχωρεί η απομόνωση. Αρχίζουμε όμως να διώχνουμε και τους φόβους μας; Αρχίζουμε να παύουμε σταδιακά να είμαστε φοβισμένοι;
Ναι, φίλες και φίλοι, θεωρώ ότι αρχίζουμε να αποτινάζουμε, να απομακρύνουμε, να εξοβελίζουμε τους φόβους μας. Για να μην παρεξηγηθώ, επαναλαμβάνω: αρχίζουμε. . . Δύο είναι τα επιχειρήματα τα οποία στηρίζουν αυτήν την άποψη.
Όταν φτάνουμε σε κάποια οριακά σημεία, όταν πιάνουμε πάτο, ο φόβος εξανεμίζεται διότι δεν υπάρχει αποχρών λόγος ύπαρξης φόβου. Εάν έχεις δουλείά, φοβάσαι μην τη χάσεις. Εάν δεν έχεις; Δεν μιλάω για τον φόβο του θανάτου, αν και σχετίζεται άμεσα με την κοινωνική κατάσταση που βιώνει ο καθένας και η καθεμιά. Ο εκφοβισμός του Κυρίου πιάνει τόπο, είναι αποτελεσματικός διότι προϋποθέτει κάποιον προϋπάρχοντα φόβο: σε εκφοβίζει ότι θα χάσεις κάτι που έχεις, εάν δεν είσαι υπάκουος και χρήσιμος: σπίτι, δουλειά, ασφάλεια, ειρήνη, ευνομία, δημοκρατία, επιδόματα, κλπ. Όταν τα χάνουμε αυτά, χάνεται το έδαφος πάνω στο οποίο πατά ο Κύριος για να σε εκφοβίσει. Πρόκειται γι αυτό που λέγανε κάποτε: δεν έχουμε να χάσουμε παρά μόνο τις αλυσίδες μας.
Το δεύτερο επιχείρημα. Ο φόβος υποχωρεί όταν υποχωρεί η αποβλάκωση και η απομόνωση. Πρόκειται για μια διαδικασία ανατροφοδότησης (feed-back). Το γεγονός ότι αρχίζουμε να σκεφτόμαστε διαφορετικά και να σχετιζόμαστε διαφορετικά, δηλώνει μια πρώτη υποχώρηση του φόβου στο πεδίο της σκέψης και των σχέσεων. Η υποχώρηση της αποβλάκωσης και της απομόνωσης ενισχύει την αποτίναξη των φόβων και αυτή με τη σειρά της ενισχύει την εμφάνιση νέου τρόπου σκέψης και τη σύμπηξη, την εγκαθίδρυση σχέσεων συμβίωσης, συνεργασίας και δημιουργικής σύγκρουσης.
Κάποια στιγμή, ο νέος τρόπος σκέψης, οι σχέσεις συνεργασίας και η αποτίναξη των φόβων έρχονται αναπόφευκτα αντιμέτωπα με τα κοινωνικά όρια της Κυριαρχίας, δεν μπορούν να αντέξουν το πλαίσιο μέσα στο οποίο είναι εγκλωβισμένα. Από εκείνη τη στιγμή, αρχίζουν δυο παράλληλες, συμπληρωματικές, ταυτόχρονες διαδικασίες. Η διαδικασία των εμφάνισης νέων πρακτικών και θεσμών και η διαδικασία της σύγκρουσης με τον Κύριο. Η πρώτη δημιουργεί το υπόβαθρο, το στήριγμα της δεύτερης. Χωρίς την πρώτη, η δεύτερη είναι παντελώς αδιέξοδη. Και σε αυτή την περίπτωση έχουμε και πάλι μια ανατροφοδότηση: Όσο εξελίσσεται και γενικεύεται σε έκταση και σε ένταση η εγκαθίδρυση νέων πρακτικών και θεσμών, τόσο η έκβαση με τον Κύριο, τον ένοπλο ζητιάνο, κλίνει υπέρ των υποτελών Παραγωγών. Η έκβαση αυτή, από την άλλη, επιτρέπει την προώθηση και σταθεροποίηση των νέων πρακτικών και θεσμών.
Πάω στη δουλείά. Βρέχει. Αύριο πάλι.
Σχολιάστε ελεύθερα!