φίλες και φίλοι, γεια σας και χαρά σας.
Απόψε θα αποπειραθούμε να δώσουμε μια απάντηση στο εξής ερώτημα: διάβασε ο Γκι Ντεμπόρ τον Πλάτωνα; Για να διατυπώσουμε μια απάντηση σε αυτό το ερώτημα θα πρέπει να διαβάσουμε το βασικό έργο του, την Κοινωνία του Θεάματος. Τι λέει ο Ντεμπόρ σε αυτό το έργο; Ποια είναι η κοινωνία του θεάματος;
Η κοινωνία του θεάματος είναι η κοινωνία της παθητικότητας: δεν θα γαμάς, θα βλέπεις τσόντες – δεν θα παίζεις μπάλα, θα βλέπεις τους άλλους να παίζουν μπάλα – δεν θα ζεις περιπετειωδώς, θα βλέπεις περιπέτειες στην τηλεόραση – δεν θα χορεύεις και θα τραγουδάς, θα βλέπεις άλλους να χορεύουν και να τραγουδούν. Η κοινωνία του θεάματος είναι η κοινωνία των θεατών – ο χαρακτηρισμός ‘παθητικών’ είναι παντελώς περιττός. Αλλά ποιος είναι ο θεατής;
Ο θεατής είναι ο υποτελής (παραγωγός του κοινωνικού πλούτου). Όπως και ο υποτελής, ο θεατής είναι ένας ηττημένος. Είναι μάλιστα δυο φορές ηττημένος: ως υποτελής και ως θεατής. Ο πρώτος θεατής ήταν ο αιχμάλωτος πολέμου. Ο αιχμάλωτος δεν ζει, βλέπει. Η ζωή του ανήκει στον Πολεμιστή που τον αιχμαλώτισε. Αυτός ο αιχμάλωτος-θεατής επρόκειτο να γίνει εμπόρευμα : να πουληθεί ως ομιλούν εργαλείο, ως instrumentum vocale. Το πρώτο, λογικά και χρονικά, εμπόρευμα του δυτικού πολιτισμού είναι ο δούλος. Του καπιταλισμού, η εργασιακή δύναμη. (Στην φεουδαρχία δεν υπάρχει εμπόρευμα – η αρπαγή του κοινωνικού πλούτου δεν γίνεται με την οικονομική βία αλλά με τα όπλα).
Ο δούλος είναι αιχμάλωτος, άρα θεατής. Ο εργάτης είναι επίσης αιχμάλωτος, άρα θεατής. Και ο μεν και ο δε είναι θύματα απαγωγής και τα θύματα απαγωγής δεν μπορεί να μην είναι θεατές. Ο καπιταλισμός είναι ένα καθεστώς κοινωνικής αιχμαλωσίας. Ποιες είναι οι αλυσίδες του σύγχρονου δούλου; Το εμπόρευμα. Τι είναι το εμπόρευμα; Ένα μέσο αρπαγής και καταστροφής, ένα μέσο υποδούλωσης, ένα μέσο αιχμαλώτισης, ένα μέσο παραγωγής θέασης. Κάθε φορά που καταναλώνουμε ένα εμπόρευμα, υποβιβαζόμαστε στην κατάσταση του αιχμαλώτου, του θεατή. Το εμπόρευμα παράγει θέαμα και το θέαμα παράγει εμπόρευμα.
Ενώ όμως ο αιχμάλωτος του πολέμου, ο πρωτογενής θεατής, έχει επίγνωση της αιχμαλωσίας του, ο εργάτης δεν έχει επίγνωση της αιχμαλωσίας του. Έχει την εντύπωση ότι είναι ελεύθερος μεταξύ ελευθέρων. Είναι ελεύθερος να πουλήσει την εργασιακή του δύναμη (και όχι εργατική. . .). Έτσι, το εμπόρευμα είναι προϊόν ελευθερίας, οπότε και το θέαμα είναι προϊόν ελευθερίας. Ώστε, όποιος καταναλώνει εμπορεύματα είναι ελεύθερος . Όποιος καταναλώνει θεάματα, είναι ελεύθερος.
Είμαστε βέβαιοι ότι ο Γκι Ντεμπορ διάβασε Μαρξ, Λούκατς, Κορς, Λεφέβρ. Μια από τις πηγές του είναι και ο σουρεαλισμός. Θα λέγαμε ότι είναι εγγόνι του, μιας και η Καταστασιακή Διεθνής προέκυψε από ομάδες που προήλθαν από την αποσύνθεση του σουρεαλισμού. Εκείνο που μας προβληματίζει είναι η προβληματική της παθητικότητας. Πως και μίλησε για την παθητικότητα ο Γκι Ντεμπόρ; Ποιος άλλος μίλησε γι’ αυτό το μείζον ζήτημα; Και ο νεαρός Μαρξ μίλησε και ο Λούκατς μίλησε αλλά με την έννοια της αλλοτρίωσης. Ο αλλοτριωμένος εργάτης είναι ένας εργάτης που είναι αλλότριος, που είναι κάποιος άλλος, δεν είναι αυτό που είναι, που θα ήθελε, που θα μπορούσε να είναι. Ο εργάτης, και όχι μόνο πιά, είναι ένας ξένος. Δεν μπορεί να είναι μόνο αλλότριος, ξένος – είναι και ο εαυτός του αλλά είναι και ξένος. Αυτός ο ξένος είναι ο θεατής, ο αιχμάλωτος πολέμου.
Υπάρχει όμως κι ένας άλλος θεατής και ο Ντεμπόρ θα πρέπει να τον είχε υπόψη του. Ο Μάρξ σίγουρα τον είχε. Είναι το εκτρεφόμενο, το κατοικίδιο ζωο. Ένα πρωί άκουσα στο κατάμεστο λεωφορείο μια γυναίκα να κραυγάζει: μα για ζώα μας περνάνε; Και θυμήθηκα τις δυο πρώτες σκηνές από τους Μοντέρνους καιρούς του Τσάπλιν.
θα συνεχίσω αύριο το πρωί.
Σχολιάστε ελεύθερα!