φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα.
Όποιος κι όποια καταπιάνεται με τη (δυτική) φιλοσοφία, όποιος κι όποια έχει στρέψει την προσοχή του/της σε κάποιον φιλόσοφο, είτε αυτός είναι ο Αυγουστίνος ή ο Καρτέσιος, ο Χέγκελ είτε ο Χάιντεγκερ, οφείλει να διαβάσει και να μελετήσει τον Παρμενίδη και ακολούθως τον Πλάτωνα. Το ‘περί φύσιος’ του Παρμενίδη είναι το πρώτο φιλοσοφικό κείμενο της δυτικής φιλοσοφικής γραμματείας, όπως η Ιλιάδα είναι το πρώτο, και αξεπέραστο κατά τη γνώμη μου, της (δυτικής) λογοτεχνίας. Κάθε πρώτο, χρονικά, κείμενο ασκεί μια γοητεία μιας και είναι το πρώτο που μας λέει πράγματα που μας απασχολούν ακόμα και σήμερα.
Αυτός είναι ο λόγος που θα αφιερώσουμε μια σειρά σημειωμάτων στην ανάγνωση και τη μελέτη του Παρμενίδη. Αρχικά, θα δημοσιεύσουμε το κείμενο και ένα ευρετήριο λέξεων. Ακολούθως, θα στρέψουμε τη προσοχή μας στη μελέτη της γλώσσας του κειμένου για να μπορέσουμε να αποκαλύψουμε ποιος είναι ο Παρμενίδης και τι θέλει να μας πει. Η γλώσσα του μας βεβαιώνει ότι ο Παρμενίδης είναι ένας αριστοκράτης της εποχής του (συνομίληκος του Πινδάρου και του Αισχύλου), ο δε Ηρόδοτος μας λέει ότι ήταν απόγονος πειρατών.
Το ‘περί φύσιος’ είναι μια καταγραφή των αριστοκρατικών αξιών και επιθυμιών όχι μόνο της αριστοκρατίας της Ελέας, της κάτω Ιταλίας ή της αρχαίας ελληνικής κοινωνίας στο σύνολό της, αλλά όλων των Κυρίων, του παρελθόντος, του παρόντος και του μέλλοντος. Ποιες είναι αυτές οι αξίες, αυτές οι επιθυμίες; Είναι οι αξίες της ισχύος, οι επιθυμίες της αύξησης αυτής της ισχύος. Η μελέτη της γλώσσας μας ενθαρρύνει να διατυπώσουμε την άποψη ότι η καταγραφή αυτή γίνεται με δυο τρόπους: με τον παραδοσιακό, δηλαδή με τον κώδικα της επικής ποίησης, αλλά και με έναν άλλο, ένα νέο αριστοκρατικό κώδικα απόκρυψης της σημασίας και της παραγωγής νοήματος: με τον φιλοσοφικό κώδικα, με γενικούς, ασαφείς, αόριστους όρους που αποσκοπεί στην απόκρυψη του αντικειμένου του, που δεν είναι άλλο από την Κυριαρχία. Αυτό είναι το εόν του Παρμενίδη, η Κυριαρχία. Ο Παρμενίδης με το ‘περί φύσιος’ κάνει αυτό που κάνει η Οριστική Έγκλιση: ορίζει ποια είναι η πραγματικότητα, τι υπάρχει και τι δεν τυπάρχει (και τι δεν μπορεί να υπάρξει). Τι υπάρχει; Η Κυριαρχία. Τι δεν υπάρχει, τι δεν μπορεί να υπάρξει; Η μή- Κυριαρχία, το μη-εόν.
Να λοιπόν που για άλλη μια φορά φαίνεται η σπουδαιότητα της μελέτης και κατανόησης της Ιλιάδας. Δεν μπορούμε να κατανοήσουμε τον Παρμενίδη εάν δεν έχουμε μελετήσει και κατανοήσει την Ιλιάδα. Το κείμενο αυτό είναι η προϋπόθεση κατανόησης όλων των κειμένων του δυτικού πολιτισμού (λογοτεχνικών, φιλοσοφικών, θεολογικών, επιστημονικών, κλπ). Όσον αφορά το ‘περί φύσιος’, δεν είναι μόνο ότι ο Παρμενίδης εξέφρασε τις απόψεις του με το τρόπο που σύνθεταν οι αοιδοί την Ιλιάδα και την Οδύσσεια. Το πιο σημαντικό είναι ότι πολλές από τις λατρείες που εντοπίζουμε στην Ιλιάδα τις συναντάμε και στον Παρμενίδη. Και οι λατρείες αυτές δεν είναι παρά οι επιθυμίες της αύξησης της ισχύος. Αν στην αρχαϊκή σκέψη η φύσις είναι συνώνυμο της ισχύος, τότε θα μπορούσαμε να πούμε ότι το αντικείμενο, το θέμα, η κεντρική ιδέα του ‘περί φύσιος’ είναι η ισχύς και η μεγέθυνσή της.
Η ανάγνωση και η μελέτη του ‘περι φύσιος’ παρουσιάζει μια πολύ μεγάλη δυσκολία: ο Παρμενίδης συγκροτεί και μιλά μια γλώσσα η οποία είναι κατανοητή μόνο στους αριστοκράτες της εποχής του. Η δυσκολία όμως αυτή δεν είναι αξεπέραστη και προς αυτήν θα στρέψουμε την προσοχή μας. Το ιδίωμα του Παρμενίδη είναι ένα σύμπαν καινοφανών και πρωτότυπων όρων και εννοιών, ενώ λέξεις του παρελθόντος, της επικής ποίησης δηλαδή, φορτίζονται με νέες σημασίες. Αυτός θα είναι ο βασικός μας στόχος: να μελετήσουμε την καινοφανή ορολογία και να διακρίνουμε την παραδοσιακή και τη νέα σημασία στους όρους του επικού λεξιλογίου.
Σχολιάστε ελεύθερα!