οργή και Πολιτική

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα.

Η ιστορική Αριστερά πεθαίνει, διανύει τα τελευταία χρόνια της ύπαρξής της. Εκ των πραγμάτων, αυτά τα τελευταία χρόνια, μαύρα και εφιαλτικά,   θα τα περάσει  μέσα στην αγωνία και την οργή. Θα μπορέσω να επιβιώσω; Γιατί αυτοί οι ηλίθιοι δεν μας ψηφίζουν; Θεωρώ βέβαιο ότι η ανησυχία και η οργή θα την σπρώξουν να κάνει πολλά λάθη, λάθη που θα επιταχύνουν την αποχώρησή της από την πολιτική σκηνή. Εάν ο συσχετισμός ισχύος μεταξύ της ιστορικής Αριστεράς και της νέας Αριστεράς ανατραπεί υπέρ της δεύτερης, οι Κύριοι της πρώτης θα οργιστούν και θα δυσκολευτούν να τιθασεύσουν την οργή τους – και θα επιταχύνουν την αποχώρησή τους. Η λογική επεξεργασία , αντιμετώπιση και μετεξέλιξη της οργής συνιστούν εκδηλώσεις ωριμότητας, ίδιον της επανάστασης , και όχι ανωριμότητας, ίδιον της εξέγερσης.

Η διαπίστωση αυτή είναι η απάντηση στο εξής κομβικής σημασίας ερώτημα: η οργή αυξάνει ή μειώνει την ισχύ; Ο Κύριος έχει δώσει μια απάντηση εδώ και χιλιάδες χρόνια, μια απάντηση την οποία υιοθετεί ακόμα. Η απάντηση αυτή έχει διατυπωθεί με έξοχο και συγκλονιστικό τρόπο στην Ιλιάδα, στην Ιλιάδα του πιο κομψού αφηγηματικού ύφους της παγκόσμιας λογοτεχνίας.

Η Πολιτική, υποστήριζε ο Μισέλ Φουκό, είναι η συνέχιση του πολέμου με άλλα μέσα. Την άποψη αυτήν τη δέχομαι ανεπιφύλακτα. Ο Κύριος (δουλοκτήτης, φεουδάρχης, καπιταλιστής) και οι υποτελείς Παραγωγοί του κοινωνικού πλούτου (δούλοι, δουλοπάροικοι, μισθωτοί εργάτες) πολεμούν μεταξύ τους καθημερινά. Μερικές φορές αυτός ο πόλεμος κλιμακώνεται και παίρνει τη μορφή της κοινωνικής επανάστασης. Στον πόλεμο αυτό νικητής αναδεικνύεται συνήθως ο Κύριος: έχει αναγάγει την τέχνη του πολέμου σε ύψιστης σημασίας τέχνη και επιστήμη.  Μπορεί και φοβίζει και αποπροσανατολίζει τους υποτελείς του, μπορεί να νικήσει χωρίς να πολεμάει, πρώτα νικάει και μετά πολεμάει. Όλα αυτά τα κάνει γιατί είναι παντελώς αδύναμος, μιας και η ύπαρξή του εξαρτάται από την εργασία των υποτελών του. Χωρίς αυτούς δεν υφίσταται, οντολογικά και κοινωνικά.

Θεωρώ ότι ένα από τα ιδιάζοντα χαρακτηριστικά της μεταβατικής εποχής που διανύουμε είναι η εμφάνιση και διάχυση των πρώτων εκδηλώσεων μιας παγκόσμιας πνευματικής επανάστασης που αμφισβητεί και απορρίπτει ιδέες, αντιλήψεις, αξίες, συμπεριφορές,  γνώσεις και διατυπώνει, επινοεί νέες. Απορρίπτει την Κυριαρχία (την αρπαγή, την καταστροφή, τον ανταγωνισμό, τον κτητικό ατομικισμό, τη δουλοπρέπεια, τη διεκδίκηση) και υιοθετεί κομμουνιστικές αξίες, αντιλήψεις, σχέσεις, συμπεριφορές, ιδέες. Μια πλευρά αυτής της παγκόσμιας πνευματικής επανάστασης είναι και η αναθεώρηση και η αποκήρυξη της θεωρίας της διεξαγωγής του κοινωνικού πολέμου που διατύπωσε και υποστήριξε η ιστορική Αριστερά κατά τον 19ο και 20ό αιώνα. Η θεωρία αυτή έχει αποτύχει παντελώς. Ολοένα και περισσότεροι υποτελείς αντιλαμβάνονται ότι και η στρατηγική (ο σκοπός) και η τακτική (τα μέσα) της ιστορικής Αριστεράς αποδείχτηκαν καταστροφικά και ανεπαρκή. Θλιβερό απομεινάρι αυτής της ιστορικής Αριστεράς είναι η Αριστερά που επιβιώνει μεν ακόμα αλλά που αποχωρεί από το πολιτικό προσκήνιο μιας και ο κόσμος της εργασίας της γυρίζει την πλάτη. Θα καταλάβουμε το Κράτος (με τα όπλα, ή με τις εκλογές) και με μοχλό την κοινωνική δικαιοσύνη θα πετύχουμε την ανάπτυξη και θα λύσουμε τα κοινωνικά πρόβλήμαρτα. Εν τω μεταξύ, θα διεκδικούμε μεταρρυθμίσεις με ογκώδεις διαδηλώσεις – ο Κύριος θα φοβηθεί και θα ικανοποιήσει τα αιτήματά μας. Η στρατηγική και η τακτική της ιστορικής Αριστεράς οδήγησε στον κρατικό καπιταλισμό και σε κοινωνικά και πολιτικά καθεστώτα εκμετάλλευσης και καταπίεσης, τα οποία και κατέρρευσαν ή μετασχηματίστηκαν προς το χειρότερο.

Μια πλευρά της πολιτικής κουλτούρας της ιστορικής Αριστεράς είναι η επένδυση στην οργή των υποτελών.Θα έχετε ακούσει τις εκφράσεις ‘οργή λαού’, ‘λαϊκή οργή’, ‘οργισμένες μάζες’, ‘εξοργισμένοι εργάτες’ και άλλες πολλές. Η Αριστερά επενδύει στην δυσαρέσκεια και την οργή διότι περιμένει ο οργισμένος κόσμος της εργασίας να στραφεί προς αυτήν, να ψαρέψει μέλη (υποτελείς δηλαδή) και να αυξήσει τα εκλογικά της ποσοστά – για να μπορέσει να επιβιώσει κοινοβουλευτικά. Αυτό είναι το πρωταρχικό της μέλημα – όλα τα άλλα που λέει είναι προπέτασμα καπνού. Αντιλαμβάνεται όμως με μεγάλη απογοήτευση ότι ο εξοργισμένος κόσμος της εργασίας δεν στρέφεται προς αυτήν και ανησυχεί. Και δεν στρέφεται προς αυτήν διότι είναι εξοργισμένος και με την υπάρχουσα Αριστερά! Θεωρεί ότι εξαπατήθηκαν, ότι οι Αριστεροί είναι υποκριτές και απατεώνες, ότι νοιάζονται μόνο για την ισχύ τους, τον πλούτο τους, τη φήμη τους, το γόητρό τους. Ο κόσμος αυτός, που γίνεται όλο και πιο πολύς,  δεν πάει και δεν θα πάει να ψηφίσει. Για να επιβιώσει τώρα η Αριστερά, στρέφεται προς αυτούς που εξοργίστηκαν πρόσφατα και δεν είναι άλλοι από ένα μεγάλο μέρος των ψηφοφόρων του ΠαΣοΚ. Θα μπορέσουν να αναβάλουν την ολοσχερή αποχώρησή τους από την πολιτική σκηνή;

ΟΧΙ, κατά κανένα τρόπο! Θα υπάρξει μια προσωρινή ελαφριά ανάκαμψη και μετά θα τους πάρει η κάτω βόλτα. Σε δέκα χρόνια η ιστορική Αριστερά θα είναι μια θλιβερή σκιά του σημερινού αξιοθρήνητου εαυτού της. Είμαι βέβαιος ότι τα τελευταία χρόνια της η ιστορική Αριστερά θα τα περάσει μέσα στην ανησυχία και την οργή: θα μπορέσω να επιβιώσω; Είναι ηλίθιοι που δεν μας ψηφίζουν. Είμαι βέβαιος ότι η ανησυχία και η οργή της Αριστεράς θα την σπρώξουν να διαπράξει σοβαρά λάθη, λάθη που θα επιταχύνουν την αποχώρησή της. Η άποψη αυτή εδράζεται στην απάντηση που έχω δώσει στο εξής ερώτημα: η οργή αυξάνει ή μειώνει την ισχύ; Στο ερώτημα αυτό ο Κύριος έχει δώσει μια απάντηση εδώ και χιλιάδες χρόνια. Έχει διατυπωθεί με έξοχο και συγκλονιστικό τρόπο στην Ιλιάδα, στην Ιλιάδα του πιο κομψού αφηγηματικού ύφους της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Ποια είναι αυτή η απάντηση;

Θα τη διαβάσουμε στους δυο πρώτους στίχους της: Την οργή (μηνιν)  του Αχιλλέα, του γιού του Πηλέα, ψάλλε, θεά, ουλομένην: για την οποία ευχόμαστε να χαθεί. Αυτή προκάλεσε πολλά βάσανα στους Αχαιούς,  πολλές γενναίες ψυχές έστειλε στον κάτω κόσμο, κλπ. Η Ιλιάδα είναι ένας ύμνος στον ηρωισμό και ταυτόχρονα μια μεγαλοφυής και συγκλονιστική αποκήρυξή του. Ο ήρωας είναι πολεμιστής, άρα δεν μπορεί παρά να είναι οργισμένος. Εάν δεν είναι οργισμένος, μαινόμενος, ασυγκράτητος, παράφορος, ανηλεής, αδίστακτος, δεν μπορεί να νικήσει. Ηρωισμός και οργή πάνε μαζί, είναι αδιαχώριστα. Και όμως! Η Ιλιάδα την αποκαλεί ουλομένη, δηλαδή καταραμένη, άκρως καταστροφική. Η οργή είναι άρρηκτα δεμένη με την βία και η έξαψή της προκαλεί πάντα την κλιμάκωση της βίας, η οποία μπορεί να επιφέρει την ολοκληρωτική σφαγή και καταστροφή. Η κατάληξη αυτή ήταν σωτήρια για τις ποιμενικές κοινότητες, που η ύπαρξή τους εξαρτιόταν από την εξόντωση της γειτονικών κοινοτήτων, ελλείψει διαθέσιμων βοσκότοπων. Για τους δουλοκτήτες όμως γαιοκτήμονες, η έξαψη της οργής και η κλιμάκωση της βίας θα επέφερε την εξόντωση των υποτελων Παραγωγών, των δούλων, άρα θα μείωνε την ισχύ τους. Στη πρώτη περίπτωση, η οργή αυξάνει την ισχύ, στη δεύτερη την μειώνει.Ο Κύριος καπιταλιστής τα γνωρίζει όλα αυτά και φροντίζει να μην είναι οργισμένος ή να διαχειρίζεται την οργή του με γνώμονα το συμφέρον του και την αύξηση της ισχύος του. Πρότυπο του, ο επαγγελματίας εκτελεστής.

Αυτά σχετικά με το ζήτημα πως αντιμετωπίζει ο Κύριος την οργή. Θα πρέπει όμως να εξετάσουμε και πως αντιμετωπίζει την οργή ο υποτελής παραγωγός και η ιστορική Αριστερά. Η Αριστερά χρειάζεται την οργή του κόσμου της εργασίας για να επιβιώσει πολιτικά. Η υπερφήφισή της από τους οργισμένους εργάτες είναι μια μορφή εκτόνωσης της οργής σε πολιτικό επίπεδο. Η οργή των υποτελών εκτονώνεται με πολλούς τρόπους: με βρισιές, με καταστροφές, με εξεγέρσεις, με συνθήματα, με κραυγές, με άσκηση βίας, κλπ.  Η ψήφος στην Αριστερά είναι μια από τις πολλές μορφές ακίνδυνης εκτόνωσης της οργής. Δεν είναι μια λογική επεξεργασία, δεν κάνει αυτό που κάνει ο Κύριος. Η Αριστερά αφήνει την οργή να εκδηλωθεί και να εκτονωθεί αποκλειστικά και μόνο σε ψυχικό, συγκινησιακό επίπεδο. Το αποτέλεσμα είναι η ήττα, μιας και δεν αντιμετωπίζονται τα αίτια που προκαλούν την οργή αλλά προκρίνεται η διαχείριση των συμπτωμάτων με γνώμονα την κοινοβουλευτική επιβίωση των κομμάτων της Αριστεράς. Εδώ όμως και είκοσι χρόνια, ολοένα και περισσότερο ο κόσμος της εργασίας διαχειρίζεται την οργή του με διαφορετικό τρόπο: από τη στιγμή που είναι οργισμένος με όλους, τους απορρίπτει όλους! Αυτή η εξέλιξη είναι πολύ πιο σημαντική από ό,τι φανταζόμαστε. Θα σηματοδοτήσει την εκκίνηση μιας διαδικασίας λογικής διαχείρισης της οργής.

Η Νέα Αριστερά θα εστιάσει την προσοχή της σε αυτό το μείζονος σημασίας ζήτημα. Εφόσον η πολιτική είναι συνέχιση του πολέμου με άλλα μέσα, εφόσον ο πόλεμος είναι άρρηκτα συνεδεδεμένος με την οργή, άρρηκτα συνδεδεμένη είναι και η Πολιτική, η συλλογική παρέμβαση  στην Ιστορία. Υπάρχει μια λεπτομέρεια την οποία πρέπει να προσέξουμε: εξοργίζεται πάντα ο αδύναμος. Ο ισχυρός δεν εξοργίζεται. Εάν, λέω εάν,  ο συσχετισμός ισχύος μεταξύ Κυρίων και υποτελών Παραγωγών ανατραπεί υπέρ των δεύτερων,ο Κύριος θα οργιστεί και θα δυσκολευτεί πολύ να τιθασεύσει την οργή του.

Εάν ο συσχετισμός ισχύος μεταξύ της ιστορικής Αριστεράς και της νέας Αριστεράς ανατραπεί υπέρ της δεύτερης, οι Κύριοι της πρώτης θα οργιστούν και θα δυσκολευτούν να τιθασεύσουν την οργή τους – και θα επιταχύνουν την αποχώρησή τους. Η λογική επεξεργασία , αντιμετώπιση και μετεξέλιξη της οργής συνιστούν εκδήλωση ωριμότητας, ίδιον της επανάστασης , και όχι ανωριμότητας, ίδιον της εξέγερσης.