με ποια σειρά εμφανίστηκαν οι χρωματικοί όροι;

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα.

Πόσα χρώματα χρησιμοποιούμε στις σημερινές καπιταλιστικές κοινωνίες; Δεν είμαι σε θέση να αναφέρω κάποιον αριθμό αλλά είμαι βέβαιος πως ο αριθμός αυτός είναι πολύ μεγάλος. Είμαστε βέβαιοι ότι οι αρχαίοι Έλληνες (και οι Ρωμαίοι) δεν γνώριζαν τόσα πολλά χρώματα: οι χρωματικοί όροι που μεταχειρίζονται μετριούνται στα δάχτυλα των δυο χεριών. Αν μπορούσαμε να επισκεφτούμε και να ζήσουμε με τους ανθρώπους της φυλής Ντούγκουμ Ντάνι (Dugum Dani) της Νέας Γουινέας, θα παρατηρούσαμε, μάλλον έκπληκτοι,  ότι η κοινωνία αυτή γνωρίζει μόνο δύο χρωματικούς όρους, το φωτεινό [ΑΣΠΡΟ, modla]  και το σκοτεινό [ΜΑΥΡΟ, mili]. Και δεν είναι η μόνη κοινωνία που γνωρίζει και χρησιμοποιεί μόνο αυτά τα δυο χρώματα (δεν είναι, τα θεωρούμε χρώματα). Οι διαπιστώσεις αυτές μας προτρέπουν να αναρωτηθούμε: αυτά τα δυο χρώματα ήταν τα πρώτα που γνώρισαν όλες οι ανθρώπνες κοινωνίες; Και εάν είναι έτσι, με ποια σειρά εμφανίστηκαν τα άλλα;

Πριν απαντήσουμε σε αυτά τα ερωτήματα, οφείλω να διευκρινίσω ότι αυτά που ανέφερα κι αυτά που θα αναφέρω στη συνέχεια τα διάβασα στο βιβλίο που φέρει τον τίτλο BASIC COLOR TERMS  και υπότιτλο Their Universality and Evolution, το έγραψαν οι Brent Berlin και Paul Kay και εκδόθηκε από το  University of California Press, το 1991.  Οι δυο συγγραφείς εντόπισαν σε ανθρωπολογικές και εθνογραφικές μελέτες των προηγούμενων αιώνων τους χρωματικούς όρους που χρησιμοποιούν οι κοινωνίες που περιγράφονται και διαπίστωσαν ότι πολλές κοινωνίες, τροφοσυλλεκτικές οι περισσότερες , διέθεταν μόνο δυο χρωματικούς όρους και αυτοί οι όροι ήταν το ΑΣΠΡΟ και το ΜΑΥΡΟ, με λέξεις που δήλωναν το φως, τη φωτεινότητα, τη λαμπρότητα και το σκοτάδι αντίστοιχα.

Εντόπισαν 21 λαούς που χρησιμοποιούσαν μόνο τρία χρώματα. Και στους 21, τα δυο από αυτά ήταν το ΑΣΠΡΟ και ΜΑΥΡΟ, το δε τρίτο το ΚΟΚΚΙΝΟ. Οι Baganda, στην Ουγκάντα, διαθέτουν τη λέξη eru για να δηλώσουν το φωτεινό, το κίτρινο και το ανοιχτό μπλε, τη λέξη  dagaru  για το σκοτεινό, σκούρο μπλε και το μαύρο, ενώ για το κοκκινωπό, το ροζ, το πορτοκαλί, το καφέ και το μοβ διαθέτουν τη λέξη mynfu. Βρήκαν και 17 κοινωνίες που διέθεταν τέσσερις χρωματικούς όρους. Ποιο ήταν το τέταρτο χρώμα; Οι μισές (8) διέθεταν έναν όρο που δήλωνε το ΠΡΑΣΙΝΟ, ενώ οι υπόλοιπες το ΚΙΤΡΙΝΟ. Εάν λοιπόν μια κοινωνία χρησιμοποιεί τέσσερις χρωματικούς όρους, ο τέταρτος θα είναι ή το ΠΡΑΣΙΝΟ ή το ΚΙΤΡΙΝΟ. Εννοείται ότι εάν διαθέτει πέντε όρους, αυτοί θα είναι, εκτός από τους τρεις πρώτους,  και το ΠΡΑΣΙΝΟ και το  ΚΙΤΡΙΝΟ.

Κι αν διαθέτει εξι; Ο έκτος θα είναι το ΜΠΛΕ. Με εφτά όρους, ο έβδομος θα είναι το ΚΑΦΕ. Από κει και πέρα, τα χρώματα θα είναι το μοβ, το ροζ, το πορτοκαλί, το γκρι ή κάποιοι άλλοι συνδυασμοί όλων αυτών των χρωμάτων. Εάν έτσι έχουν τα πράγματα, τότε οφείλουμε να διαπιστώσουμε ότι τα χρώματα εμφανίστηκαν με την ίδια σειρά σε όλους τις ανθρώπινες κοινωνίες. Γιατί όμως εμφανίζονται με αυτή τη σειρά συγκεκριμένα, φωτεινό/σκοτεινό, κόκκινο, πράσινο ή κίτρινο, γαλάζιο, καφέ, κλπ;

Δεν το γνωρίζω και πολύ θα ήθελα να το μάθω. Το μόνο που μπορώ να κάνω είναι να υποθέσω πως η εξέλιξη αυτή πιθανόν να ερμηνεύεται με την διεύρυνση του διανοητικού ορίζοντα του ανθρώπου και την σταδιακή προσέγγιση της φύσης, μια προσέγγιση που εξαρτιόταν από τις ανάγκες του. Μέρα -νύχτα, φως-σκοτάδι [ΑΣΠΡΟ-ΜΑΥΡΟ], αίμα , τραυματισμός, θάνατος, έμμηνα, γέννηση, κυνήγι, τροφή [ΚΟΚΚΙΝΟ], φύση, φύλλα [ΠΡΑΣΙΝΟ], νεκρή φύση [ΚΙΤΡΙΝΟ], κλπ. Σκέφτομαι επίσης μήπως η εξέλιξη αυτή εξαρτάται από την δομή του εγκεφάλου. Δεν γνωρίζω, θα ήθελα πολύ να το μάθω.

Αυτό που μπορώ να κάνω είναι να μελετήσω τα χρώματα στην Ιλιάδα (και την Οδύσσεια) και να συγκρίνω τα πορίσματά μου με αυτά της παραπάνω μελέτης. Θα το κάνω αύριο το πρωί.

Καλή μας μέρα, υγεία και χαρά,

και μη ξεχνάτε ότι η σκέψη είναι ποίηση και η ποίηση δημιουργία.