πότε και γιατί αρχίσαμε να γελάμε;

Εκτός από τον πόλεμο και την επίγνωση του θανάτου, φίλες και φίλοι, υπάρχει ένα ακόμα χαρακτηριστικό που μας διαφοροποιεί από τα ζώα: πρόκειται για το γέλιο. Ο άνθρωπος είναι το μόνο ζώο που γελάει (και κλαίει – με το κλάμα θα καταπιαστούμε προσεχώς). Πως προέκυψε αυτή η συμπεριφορά; Πότε, κάτω από ποιες συνθήκες; Πριν απαντήσουμε σε αυτό το ερώτημα, θα πρέπει να διατυπώσουμε την υπόθεση ότι θα πρέπει να υπάρχει κάποια σχέση, γενετική, ανάμεσα σε όλα αυτά τα ιδιαίτερα ανθρώπινα χαρακτηριστικά. Εάν είναι έτσι, θα πρέπει να αναζητήσουμε τη σχέση του γέλιου με τον πόλεμο και την επίγνωση του θανάτου.

Όταν γελάμε, ανοίγουμε το στόμα μας και δείχνουμε τα δόντια μας. Αυτό κάνει και το ζώο όταν αγριεύει και θέλει να εκφοβίσει τον αντίπαλο. Κι εμείς, όταν θέλουμε να εκφοβίσουμε τον άλλον,  στο παιχνίδι ή σε αστεϊσμό, κάνουμε μια γκριμάτσα, ένα μορφασμό  ζωικού εκφοβισμού δείχνοντας τα δόντια μας. Ο άνθρωπος δεν διαθέτει μορφασμό εκφοβισμού – προφανώς ως ζώο κάποτε διέθετε. Τι απέγινε αυτός ο μορφασμός; Το ζώο εκφοβίζει με το άνοιγμα του στόματός του και τη δείξη των δοντιών του – ο άνθρωπος δεν το κάνει. Ο άνθρωπος γελάει ανοίγοντας το στόμα του και δείχνοντας τα δόντια του – το ζώο δεν το κάνει. Συμπέρασμα: το γέλιο είναι μετεξέλιξη του ζωικού μορφασμού του εκφοβισμού – εκφοβισμός που εμπεριέχει και μεγάλες δόσεις φόβου. Πότε συνέβη αυτή η μετεξέλιξη και ποιο λόγο;

Θα μπορέσουμε να απαντήσουμε σε αυτά τα ερωτήματα εάν απαντήσουμε πρώτα δε ένα άλλο: πότε γελάμε; Γελάμε όταν βλέπουμε τον άλλον να πέφτει. Δεν είναι ο μόνος λόγος που γελάμε αλλά είναι πολύ βασικός, άρα και πρωταρχικός. Εάν το γέλιο είναι χαρά και ευχαρίστηση, χαιρόμαστε  όταν βλέπουμε τον άλλον να πέφτει. Γιατί χαιρόμαστε;  Όταν ο άλλος πέφτει, είναι ανίσχυρος. Αυτό σημαίνει δυο πράγματα: πρώτον, δεν αποτελεί κίνδυνο για μας. Και, δεύτερον, είναι ευάλωτος, εύκολος αντίπαλος. Εφόσον δεν είναι κίνδυνος για μας, χαιρόμαστε. Γιατί να αποτελεί κίνδυνο και όταν πέφτει να μην είναι κίνδυνος πια κι εμείς να χαιρόμαστε; Τι θα μπορούμε να μας κάνει εάν δεν έπεφτε; Κι από τη στιγμή που πέφτει, γιατί να χαιρόμαστε που είναι εύκολος αντίπαλος, ποιον κίνδυνο διατρέχει;

Η μετεξέλιξη του μορφασμού του εκφοβισμού σε γέλιο δείχνει ότι δεν υπήρχε πια λόγος να εκφοβίσουμε τον άλλον. Το γέλιο μαρτυρεί ότι πάψαμε να φοβόμαστε. Τι φοβόμασταν;