για την απόπειρα διείσδυσης του σπερματοζωαρίου στο ωάριο

Γνωρίζουμε, εν έτει 2010, γιατί εγώ να γεννηθώ αρσενικό και εσύ θηλυκό; Όχι, κατά κανένα τρόπο. Εάν ρωτήσετε έναν ειδικό, γιατρό ή βιολόγο, θα σας πει ότι το φύλο μας εξαρτάται από το ποιο σπερματοζωάριο θα καταφέρει να εισχωρήσει στον πυρήνα του ωαρίου, το οποίο διαθέτει ένα μεγάλο χρωμόσωμα χ: εάν διεισδύσει αυτό που διαθέτει το μεγάλο χρωμόσωμα χ, το φύλο θα είναι θηλυκό (χχ)· εάν διαθέτει το μικρό χρωμόσωμα ψ, το φύλο θα είναι αρσενικό (χψ). Είναι λοιπόν θέμα ισχύος (διείσδυσης) και τύχης: το πιο ισχυρό σπερματοζωάριο είναι και το πιο τυχερό. Πολύ λογικό, μιας και γνωρίζουμε από την καθημερινή ζωή, εδώ και χιλιάδες χρόνια, ότι ο ισχυρός (Κύριος) είναι πάντα τυχερός.

Σε καμιά άλλη ίσως περίπτωση δεν φαίνεται τόσο καθαρά πόσο οι κοινωνικές μας αξίες και αντιλήψεις επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε τη φύση, τον τρόπο δηλαδή παραγωγής της γνώσης, όσο στην εξήγηση που δίνουμε για τον καθορισμό του φύλου. Γνωρίζουμε πολύ καλά πως γίνεται η γονιμοποίηση αλλά μας διαφεύγει μια, πολύ σημαντική όμως, λεπτομέρεια. Πριν εξηγήσω ποια είναι αυτή, θα ήθελα να παραθέσω όλες τις αναμφισβήτητες βεβαιότητες που κατέχουμε για την διαδικασία της γονιμοποίησης. Η πρώτη βεβαιότητα αφορά το μέγεθος των εμπλεκομένων μερών, του ωαρίου και του σπερματοζωαρίου. Το πρώτο είναι μέχρι και 100.000 φορές μεγαλύτερο από το δεύτερο! Φανταστείτε ένα καρπούζι και το σπόρο του, ή, ένα πορτοκάλι και ένα σπόρο σουσαμιού, εάν η αναλογία είναι σωστή. Η δεύτερη βεβαιότητα είναι ότι σε κάθε εκσπερμάτιση μέχρι και 500.000.000 σπερματοζωάρια ξεκινούν το ταξίδι τους για να συναντήσουν το ωάριο και μόνο ένα από αυτά θα διεισδύσει στον πυρήνα του ωαρίου. Η τρίτη βεβαιότητα: τα μισά σπερματοζωάρια διαθέτουν το μεγάλο χρωμόσωμα χ και τα άλλα μισά το μικρό χρωμόσωμα ψ. Τέταρτη: δεν υπάρχει πιο βραδυκίνητο έμβιο ον από το σπερματοζωάριο: η ταχύτητά του, εάν μπορούμε να την πούμε ταχύτητα,  είναι 3 χιλιοστά του μέτρου το λεπτό, 18 εκατοστά την ώρα. Πέμπτη: το σπερματοζωάριο μοιάζει πολύ με γυρίνο: αποτελείται από το κεφάλι και την ουρά, που του χρησιμεύει ως πηδάλιο. Μέσα στο κεφάλι του περιέχεται ο πυρήνας. Έκτη: το ωάριο αποτελείται από ένα προστατευτικό περίβλημα, από μια αποθήκη τροφών, το κυτόπλασμα, και από τον πυρήνα.

Αυτές είναι οι βεβαιότητες. Ας παρακολουθήσουμε λοιπόν το ταξίδι των σπερματοζωαρίων για να συναντήσουν το ωάριο.Πρόκειται για ταξίδι ή για εκστρατεία μιας πολυάριθμης στρατιάς, σαν κι αυτές του Ναπολέοντα που διείσδυε στην Ευρώπη και κατέλυε οχυρά και χώρες; Όποια επιστημονική περιγραφή κι αν διαβάσετε, θα διαπιστώσετε ότι δεν πρόκειται για ταξίδι αλλά για πορεία στρατιάς εκατοντάδων εκατομμυρίων στρατιωτών. Κατά τη διάρκεια της μακράς πορείας τους αντιμετωπίζουν πολλές δυσχέρειες μέχρι να φτάσουν το στόχο τους. Έτσι, ένα μεγάλο μέρος από αυτά πεθαίνει. Όσα όμως αντιμετωπίσουν επιτυχώς τις δυσχέρειες και διαφύγουν τον κίνδυνο, περικυκλώνουν το ωάριο και επιχειρούν να διεισδύσουν στο προστατευτικό περίβλημα του. Με λίγα λόγια, το πολιορκούν. Πολλά από τα ισχυρά, επιδέξια και τυχερά επιζώντα σπερματοζωάρια θα βρουν το θάνατο κατά την πρόσκρουσή τους πάνω στο περίβλημα. Δηλαδή, το κεφάλι τους είναι τόσο μαλακό και η ταχύτητά τους τόσο μεγάλη, που η πρόσκρουση στο (σκληρό) προστατευτικό περίβλημα τα συνθλίβει. Είναι σαν να επιχειρεί κάποιος να ανοίξει μια τρύπα σε ένα τσιμεντένιο τοιχίο με το κεφάλι του. Τραγικός θάνατος, πράγματι. Και είναι λογικό: πως θα μπορούσαν τόσο μικροσκοπικά και ευάλωτα σπερματοζωάρια να διαπεράσουν το προστατευτικό περίβλημα του τεράστιου ωαρίου, που ο Μπάροουζ το παρομοίασε με ήλιο; Και όμως! Κάποια θα τα καταφέρουν. Ποια; Αυτά που έχουν πολύ γερό κεφάλι! Με την ταχύτητα που έχουν πέφτουν με τόσο δύναμη πάνω στο προστατευτικό περίβλημα του ωαρίου ώστε προκαλούν ρήγμα και μέσα από αυτό καταφέρνουν και μπαίνουν μέσα αντί σωριαστούν αιμόφυρτα στο έδαφος. Μας επιτρέπεται να τα φανταστούμε ως μπάλες των πρώτων κανονιών που προκαλούσαν ρήγματα στα τείχη των μεσαιωνικών πόλεων και επέτρεπαν την είσοδο των πολιορκητών.

Αυτή είναι η λεπτομέρεια που μας διαφεύγει: πως εισέρχεται το σπερματοζωάριο μέσα στο ωάριο; Με το τσαμπουκά του ή του ανοίγεται κάποια πόρτα; Δεν νομίζω να υπάρχει κάποιος άλλος τρόπος. Και νομίζω ότι θα πρέπει επιτέλους να εγκαταλείψουμε την εύκολη λύση, τη λύση της βίαιης διείσδυσης του πιο χοντροκέφαλου και πιο τυχερού σπερματοζωαρίου. Υπάρχουν πολλές ενδείξεις που μας ωθούν  να υποθέσουμε ότι το ωάριο είναι αυτό που επιτρέπει στο σπερματοζωάριο να περάσει

το περίβλημα. Μήπως επιλέγει κιόλας με γνώμονα το χρωμόσωμα; Η βέβαιη διαπίστωση ότι μετά από πόλεμο γεννιούνται περισσότερα αγόρια, μας επιτρέπει να διατυπώσουμε την άποψη ότι το ωάριο αποφασίζει σε πιο σπερματοζωάριο θα επιτραπεί η είσοδος στον πυρήνα του. Πολλές φορές, αν και δεν υπάρχουν οργανικοί λόγοι, η γονιμοποίηση είναι ανέφικτη μόνο και μόνο επειδή το ωάριο είναι αυτό που δεν επιτρέπει την είσοδο του σπερματοζωαρίου. Δεν γνωρίζουμε όμως τους λόγους. Είμαστε βέβαιοι ότι η διακοπή της κύησης και η αποβολή του εμβρύου οφείλεται σε ψυχολογικούς λόγους. Μήπως για τους ίδιους λόγους δεν επιτρέπει το ωάριο την είσοδο κανενός σπερματοζωαρίου; Μήπως το ωάριο, σε συνεργασία με τον εγκέφαλο και το μάτι, είναι αυτό που έχει τον τελευταίο λόγο; Μήπως, ο εγκέφαλος υποδεικνύει στο ωάριο ποιο σπερματοζωάριο να αφήσει να περάσει με κριτήριο την έλλειψη η μη ανδρών ή γυναικών;  Μήπως δεν περιορίζεται σε αυτό μόνο το κριτήριο; Θα αργήσουμε να το μάθουμε.

Υπόθεση εργασίας: ποιο θα ήταν το φύλο των νεογνών σε μια ανθρώπινη ομάδα που θα συγκροτούνταν από είκοσι γυναίκες και δυο, τρεις άνδρες ή από είκοσι άνδρες και δυο, τρεις γυναίκες;