κομμουνισμός, εκδοτικοί οίκοι και βιβλιοπωλεία

Εδώ και πολλά χρόνια με απασχολούσε το εξής ερώτημα: θα υπάρχουν άραγε σε μια διευρυμένη κομμουνιστική κοινωνία (οι σημερινές είναι άκρως συρρικνωμένες κομμουνιστικές κοινωνίες) εκδοτικοί οίκοι και βιβλιοπωλεία; Σήμερα, είμαι έτοιμος να δώσω μια απάντηση και να την υπερασπιστώ δημόσια: ΟΧΙ, κατηγορηματικά όχι, δεν θα υπάρχουν ούτε εκδοτικοί οίκοι ούτε βιβλιοπωλεία. Γιατί είσαι κατηγορηματικός;  Πως θα εκδίδουμε βιβλία σε μια κομμουνιστική κοινωνία, πως θα τα προμηθευόμαστε;

Πριν απαντήσουμε σε αυτά τα ερωτήματα, θα πρέπει να εξετάσουμε πως προμηθευόμαστε και πως εκδίδουμε σήμερα, στο καπιταλιστικό παρόν, βιβλία. Υπάρχουν τρεις τρόποι να χρησιμοποιήσουμε ένα βιβλίο: να το κλέψουμε, να το αγοράσουμε ή να το δανειστούμε από κάποια κοινοτική (τοπική) βιβλιοθήκη.

Η κλοπή των βιβλίων από βιβλιοπωλεία είναι μια πολύ συνηθισμένη πρακτική, δεν έχω κανένα απολύτως πρόβλημα με αυτήν, αλλά δεν μπορώ να μην εκφράζω τις επιφυλάξεις μου και τις ενστάσεις μου. Το βιβλίο-εμπόρευμα, όπως κάθε εμπόρευμα, είναι μια (ανταγωνιστική, συγκρουσιακή) συνύπαρξη Κομμουνισμού και Κυριαρχίας. Η Κομμουνιστική του πλευρά: είναι ένα προϊόν του συλλογικά παραγόμενου κοινωνικού πλούτου, είναι μια αξία χρήσης που ενισχύει τη ζωή και τον κομμουνισμό (υπάρχουν και καταστροφικές/εξοντωτικές αξίες χρήσης: φάρμακα, όπλα. . . και άλλα πολλά). Η   Κυριαρχική του πλευρά: ως εμπόρευμα (ανταλλακτική αξία) είναι ένα μέσον αρπαγής: κάθε φορά που αγοράζουμε ένα βιβλίο πέφτουμε θύμα κλοπής διότι το κέρδος είναι η λεία του βιβλιοπώλη, του βιβλέμπορα  και του εκδότη. Κλέβοντας ένα βιβλίο δεν πέφτω θύμα κλοπής αλλά αναπαράγω την Κυριαρχία – η οποία είναι αρπαγή (και καταστροφή) του συλλογικά παραγόμενου κοινωνικού πλούτου. Έτσι, δεν μπορώ να υπερασπιστώ την κλοπή  ως το κύριο μέσον χρησιμοποίησης των βιβλίων. Η πρακτική αυτή έχει τα όρια της μιας και τα βιβλιοπωλεία αμύνονται, αρκετά αποτελεσματικά.

Ο δεύτερος τρόπος χρήσης ένός βιβλίου είναι η αγορά του. Κάθε χρόνο, ως βιβλιομανής σε βαθμό διαστροφής,  ξοδεύω για αγορά βιβλίων πάνω από 1.000 ευρά και άλλα 500 για περιοδικά, εφημερίδες κλπ. Από αυτά τα χρήματα τα 500, το λιγότερο, είναι το κέρδος των βιβλιοπωλών και των εκδοτών, είναι η λεία τους, είναι η λεία  που αποκτάται μέσω της έκδοσης και πώλησης βιβλίων. Κάθε φορά που αγοράζω ένα βιβλίο, πέφτω θύμα κλοπής και το γνωρίζω πολύ καλά. Ταυτόχρονα όμως χρησιμοποιώ και ένα προϊόν του συλλογικά παραγόμενου κοινωνικού πλούτου. Το ερώτημα που με απασχολεί είναι: είναι δυνατόν να χρησιμοποιώ αυτό το προϊόν χωρίς να πέφτω θύμα κλοπής;

Την απάντηση μας τη δίνει ο τρίτος τρόπος χρήσης ενός βιβλίου: να το δανειστείς από μια κοινοτική βιβλιοθήκη. Σε αυτή την περίπτωση, το  βιβλίο είναι ένα κοινόχρηστο και κοινόκτητο προϊόν, δεν είναι εμπόρευμα: το δανείζεσαι για λίγες μέρες, το μελετάς, το επιστρέφεις για να το χρησιμοποιήσει και κάποιος άλλος. Η κοινοτική βιβλιοθήκη είναι μια κομμουνιστικότητα, είναι ένας κομμουνιστικός θεσμός του παρόντος, είναι ένας θεσμός που θα πάρουν μαζί τους αυτοί που θα μεταβούν σε μια μελλοντική κομμουνιστική κοινωνία (και δεν είναι ο μόνος κομμουνιστικός θεσμός που θα πάρουν) – εμείς θα μείνουμε εδώ, στην κομμουνιστική κοινωνία του παρόντος. Αλλά είπαμε ότι οι σημερινές κοινωνίες είναι άκρως συρρικνωμένες κομμουνιστικές κοινωνίες και η κοινόχρηστη και κοινόκτητη βιβλιοθήκη δεν μπορεί παρά να είναι μια συρρικνωμένη κομμουνιστικότητα. Οι κοινοτικές βιβλιοθήκες δεν εμπλουτίζονται με νέα βιβλία. Έζησα έξι χρόνια στις Σέρρες. Επισκεφτόμουν δυο τρεις φορές τη βδομάδα τη Δημόσια Δανειστική Βιβλιοθήκη της πόλης. Σας διαβεβαιώνω ότι επί έξι χρόνια οι τομείς που με ενδιέφεραν (αρχαία ελληνική και λατινική γραμματεία, αρχαία ελληνική ιστορία, γλωσσολογία, ανθρωπολογία, θρησκειολογία, κλπ) δεν εμπλουτίστηκαν ούτε με ένα βιβλίο! Μα την Παναγία!  Και αναγκαζόμουν να πάω να τα σκάσω σε αισχρούς, λίαν επιεικώςμ βιβλιοπώλες και εκδότες.Αυτά ως προς τους τρόπους χρήσης των βιβλίων.

Ας δούμε τώρα πως μπορεί κάποιος να εκδώσει ένα βιβλίο. Πριν εξετάσουμε αυτό το ζήτημα, ας απαντήσουμε σε ένα ερώτημα που προηγείται χρονικά και λογικά: σε μια κομμουνιστική κοινωνία θα εκδίδονται όλα τα βιβλία που θα γράφονται; Η απάντησή μου είναι κατηγορηματική: ΟΛΑ! (Θα δούμε παρακάτω τον τρόπο). Στις καπιταλιστικές κοινωνίες εκδίδονται όλα τα βιβλία;ΟΧΙ, κατηγορηματικά ΟΧΙ. Υπήρξαν πολύ ενδιαφέροντα βιβλία που δεν εκδόθηκαν ποτέ; Υπήρξαν, υπάρχουν και θα υπάρχουν. Υπήρξαν βιβλία που δυσκολεύτηκαν πολύ να εκδοθούν; Υπήρξαν, υπάρχουν και θα υπάρχουν. Να σας θυμήσω την εκδοτική Οδύσσεια του  ‘Οδυσσέα’ του Τζόις:  εκδόθηκε από μια αμερικάνα βιβλιοπώλιδα (Σίλβια Μπιτς) στο Παρίσι τον Φεβρουάριο του 1922, ενώ είχε απαγορευτεί στην Αμερική και την Αγγλία. Υπήρξαν βιβλία λιγότερο ή πολύ λιγότερο ενδιάφεροντα και χρήσιμα που εκδόθηκαν; Υπήρξαν, υπάρχουν και θα υπάρχουν. Γιατί συμβαίνει αυτό; Γιατί δεν εκδίδονται ενδιαφέροντα βιβλία και εκδίδονται άλλα, πολύ λιγότερο ενδιαφέροντα και χρήσιμα; Γνωρίζουμε πολύ καλά τις απαντήσεις: εάν ένα βιβλίο είναι καινοτόμο, ριζοσπαστικό ή/ και επικίνδυνο, δεν θα εκδοθεί. Τέτοια βιβλία υπήρξαν, υπάρχουν και θα υπάρχουν. Οι Συντακτικές Δομές του Τσόμσκι είχαν απορριφθεί από όλους τους εκδότες της Αμερικής και τελικά το βιβλίο εκδόθηκε στην Ολλανδία! Εάν ένας εκδότης κρίνει ότι ένα βιβλίο δεν θα πουλήσει, δεν θα το εκδόσει. Θα εκδόσει ένα πολύ λιγότερο ενδιαφέρον, για να μην πω καθόλου κρίνοντας με τα δικά μου γούστα: μυθιστορήματα γραμμένα από γυναίκες για γυναίκες που πουλάνε 60.000 αντίτυπα! Γιατί κάθονται και γράφουν αυτά τα μυθιστορήματα; Διότι κονομάνε λεφτά, και οι εκδότες και οι βιβλιοπώλες και οι συγγραφείς. Εάν τα βιβλία ήταν δωρεάν, εάν οι συγγραφείς γνώριζαν ότι δεν θα πάρουν μία, θα τα έγραφαν, θα εκδίδονταν ; ΟΥΤΕ ΕΝΑ!

Υπάρχουν  λοιπόν πολλά βιβλία που δεν εκδίδονται από τους εκδότες. Υπάρχει ένας άλλος τρόπος να εκδοθούν: να το εκδώσει κανείς μόνος του. Ποιος όμως θα το εκδώσει μόνος του; Ο τύπος ή η τύπισσα που έχει στο μυαλό του/της δόξα και χρήμα θα το εκδώσει μόνος του εαν απορριφθεί το μυθιστόρημά του; Εάν έχει χρήματα, ναι. Υπάρχουν εκδότες που τους πληρώνεις και στο εκδίδουν. Αυτοί δεν ζημιώνονται κι εσύ λες ότι έβγαλα βιβλίο στον Γαβριηλίδη, για παράδειγμα, που το διακίνησε κιόλας! Με 2.500 – 4.000 εβρά γίνεσαι συγγραφέας. Εάν δεν έχεις, δεν γίνεσαι.

Υπάρχουν και πολλοί που εκδίδουν τα βιβλία τους εντελώς μόνοι τους. Δεν γνωρίζω τα κίνητρά τους αλλά δεν είναι και λίγοι εκείνοι που ενδιαφέρονται αποκλειστικά για την κίνηση των ιδεών. Υπάρχουν όμως και πολλοί που ενδιαφέρονται για την κίνηση των ιδεών μόνο που δεν έχουν μία.

Μετά από όλα αυτά, ας ανακεφαλαιώσουμε: σε μια καπιταλιστική κοινωνία δεν εκδίδονται όλα τα βιβλία, ενώ όλα σχεδόν είναι βιβλία-εμπορεύματα. Σε μια κομμουνιστική κοινωνία θα εκδίδονται όλα τα βιβλία, κανένα από αυτά δεν θα είναι βιβλία-εμπορεύματα. Το ερώτημα είναι: πως θα μπορέσουμε να εκδίδουμε όλα τα βιβλία; Πως γίνεται να μην είναι βιβλία-εμπορεύματα; Μπορούμε να το κάνουμε αυτό σήμερα, στο καπιταλιστικό παρόν;

Στα ερωτήματα αυτά θα απαντήσουμε αύριο, κουράστηκα. Σας εύχομαι υγεία και χαρά. Πάω στον λαχανόκηπο.