φίλες και φίλοι,
ο γάλλος φιλόσοφος Αλαίν Μπαντιού είναι ερωτευμένος με τον Πλάτωνα! Πως προέκυψε αυτός ο έρωτας; Μεσολάβησε η έννοια της Ιδέας. Για τον Μπαντιού, ο κομμουνισμός είναι Ιδέα που μια μέρα θα υλοποιηθεί και επιτέλους μια μέρα των ημερών θα ζήσουμε όλοι και όλες σε μια κομμουνιστική κοινωνία. Θεωρεί δηλαδή ότι ο κομμουνισμός είναι και ιδεώδες και φιλοσοφική Ιδέα. Είναι σαφές ότι αναπαράγει τη μαρξιστική σύγχυση για τον κομμουνισμό. (Ο Ένγκελς έλεγε ότι είναι ‘η διδασκαλία του προλεταριάτου’!). Τι είναι όμως η Ιδέα για τον Πλάτωνα; Θα το πω απλά και με σαφήνεια, χωρίς να μασάω τα λόγια μου: Ιδέα για τον Πλάτωνα είναι το πρότυπο, άρα η επιθυμία του Κυρίου. Η Ιδέα του Αγαθού είναι το πρότυπο της ισχύος του Κυρίου. Ο Πλάτων εξέλαβε τις επιθυμίες του, τους σκοπούς του, τα πρότυπά του, τις Ιδέες ως ποιητικά αίτια, ως δημιουργούς δηλαδή της φύσης και της κοινωνίας. Η μεταφυσική δεν είναι παρά αντεστραμμένη τελολογία: αυτό που είναι η αιτία δεν είναι παρά ο σκοπός μας. Ο Θεός δεν είναι ο πανίσχυρος δημιουργός του κόσμου αλλά αυτό το οποίο επιθυμεί διακαώς να είναι ο Κύριος: ο δημιουργός του κόσμου, να γίνει απόλυτος Κύριος της ζωής και του θανάτου.
Ναι, ο Αλαίν Μπαντιού είναι ερωτευμένος με τον Πλάτωνα, βρήκε καταφύγιο στην ζεστή αγκαλιά του αρχαίου έλληνα φιλοσόφου, που, ως γνωστόν, ήταν ένας δουλοκτήτης γαιοκτήμονας, σκεφτόταν και έγραφε, όπως θα δούμε παρακάτω, ως δουλοκτήτης γαιοκτήμονας. Παραθέτω την ερωτική του εξομολόγηση (από το βιβλίο του ‘η κομμουνιστική υπόθεση’, σελ. 224, εκδ. Πατάκη): ‘ Όλα αυτά [η χρήση του μοτίβου της Ιδέας, σ.σ.] υποβαστάζονται από μια πολύμορφη στράτευση στην κατεύθυνση μιας αναγέννησης της χρήσης του Πλάτωνα. Ας αναφέρουμε: το σεμινάριό μου που εδώ και δύο χρόνια φέρει τον τίτλο ‘Για σήμερα: Πλάτων!’, το σχέδιο μιας ταινίας ‘Η ζωή του Πλάτωνα’, και η πλήρης μετάφραση (την οποία ονομάζω ‘υπερμετάφραση’) της Πολιτείας, την οποία μετονομάζω ‘Περί κομμουνισμού’ [‘Du commun(isme)’], ανατέμνοντάς την σε εννέα κεφάλαια, και ελπίζω να την τελειώσω και να τη δημοσιεύσω το 2010.’
Ο Μπαντιού διαβάζει τη Πολιτεία του Πλάτωνος ως ένα σχόλιο πάνω στον κομμουνισμό. Δεν διανοείται όμως να προσθέσει δυο λεξούλες ακόμα για να γίνει πιο πιστή η μετονομασία! ‘Περι κομμουνισμού της στάνης‘. Ο Πλάτων δεν έχει στο μυαλό του τον κομμουνισμό, αλλά τον κομμουνισμό της στάνης. Ο Μπαντιού αυτό δεν τον βλέπει. Γιατί;Μα δεν βλέπει καμιά διαφορά ανάμεσα στον κομμουνισμό και τον κομμουνισμό της στάνης! Ο Μπαντιού είναι τσομπάνης, όπως και ο Πλάτων, όπως οι περισσότεροι δυτικοί φιλόσοφοι. Δεν έχουμε κατανοήσει ότι ο ποιμενικός τρόπος σκέψης κυριαρχεί πλήρως, με ελάχιστες εξαιρέσεις, π,χ, Νίτσε) στη δυτική φιλοσοφία. Ο Πλάτων σκέφτεται ως τσομπάνης, το ίδιο και ο Μπαντιού. Ξέρετε ότι υμνεί την κινέζικη πολιτισμική επανάσταση; Η επανάσταση αυτή ήταν η αποθέωση του κομμουνισμού της στάνης. Για τον Μπαντιού, ο κομμουνισμός είναι ταυτόσημος με τον κομμουνισμό της στάνης.
Πριν διαβάσετε το κείμενο που ακολουθεί, θα ήθελα να συνοψίσω με απλά λόγια την ‘Πολιτεία’ του Πλάτωνα: ο καλύτερος τρόπος να αποτρέψουμε την επανάσταση, την κατάλυση της Κυριαρχίας, προτείνει ο Πλάτων, είναι να οργανώσουμε την κοινωνία με πρότυπο το μαντρί, τη στάνη. Εάν το κάνουμε αυτό, οι υποτελείς Παραγωγοί θα ζουν όπως τα ζώα εκτροφής και άρα θα υποβιβαστούν στην κατάστασή τους. Τα ζώα εκτροφής, τα υποζύγια, τα κατοικίδια, δεν επαναστατούν, δεν μπορούν, δεν θέλουν να επαναστατήσουν. Στον ‘Πολιτικό’, μετονομάζει την πολιτική σε ανθρωποβοσκητική (ανθρωπονομική), ενώ στους ‘Νόμους’ παραθέτει τις λεπτομέρειες της μετατροπής της κοινωνίας σε μαντρί. Αυτά, ο μαοϊκός, ανθρωποβοσκός, τσομπάν-Μπαντιού δεν μπορεί, δεν θέλει να τα δει.
για σήμερα, Μπαντιού!
για τον κομμουνισμό της στάνης και τη σωματική αθανασία
για σήμερα: Πλάτων! (Α. Μπαντιού)
Κατά τον 5ο και 4ο π.Χ. αιώνα, οι αριστοκράτες της Αθήνας, γαιοκτήμονες δουλοκτήτες, επεξεργάστηκαν δυο στρατηγικούς τρόπους απόσπασης της αφοσίωσης και υπακοής των ελεύθερων μικροκαλλιεργητών της γης και των δούλων. Στον ιστορικό Θουκυδίδη οφείλουμε την λεπτομερή παρουσίαση του δημοκρατικού τρόπου της διευρυμένης αναπαραγωγής της (αριστοκρατικής-δουλοκτητικής) Κυριαρχίας: στον Επιτάφιο του Περικλέους, ο αγορεύων, όποιος κι αν είναι αυτός, υποστηρίζει ότι ο καλύτερος τρόπος μείωσης της ισχύος των μικροκαλλιεργητών είναι η μίμηση του Κυρίου. Δεν είναι ντροπή να είναι κανείς φτωχός, ντροπή είναι να μην θέλει κάποιος να ξεφύγει από αυτή την κατάσταση με τον πόλεμο, λέει στους συγκεντρωμένους ο ομιλητής. Θέλετε να γίνετε πλούσιοι, ισχυροί και διάσημοι, γρήγορα και εύκολα; Πάρτε τα όπλα, επανδρώστε τα καράβια, εξορμήστε, κατακτήστε, λεηλατήστε, πλουτίστε, δοξαστείτε. Κι αν παρ’ ελπίδα σκοτωθείτε, no problem, ανδρών επιφανών πάσα γη τάφος*. Όταν οι Αθηναίοι έμαθαν ότι στη Σικελία υπάρχει πολύ χρυσάφι, έρος ενέπεσε τοις πάσι αποπλεύσαι κλπ. Την κατάληξη της Σικελικής εκστρατείας την γνωρίζουμε: από τους 25.000 άνδρες μερικές μόνες δεκάδες επέστρεψαν. Για τους άλλους, τους επιφανείς, η μεν Σικελία έγινε ο τάφος τους, τα δε χωράφια τους πέρασαν στα χέρια των δημοκρατικών αριστοκρατών. Μετά από λίγες δεκαετίες, στα μέσα του 4ου π.Χ. αιώνα, ο αριθμός των ελεύθερων μικροκτηματιών ήταν τόσο μικρός που η πόλη-κράτος δεν υπήρχε πια – ανεπιστρεπτί! Ο Ισοκράτης δικαιώθηκε, ο Δημοσθένης αυτοκτόνησε.
Ο δημοκρατικός τρόπος απόσπασης της αφοσίωσης του Υποτελούς, η μίμηση του Κυρίου εκ μέρους του, προϋποθέτει ένα βαθμό ελευθερίας. Όπου δεν υπάρχει αυτή η ελευθερία, δεν μπορεί να υπάρξει και μίμηση. Αυτός είναι ο λόγος που ο δημοκρατικός τρόπος ενώ παραμερίστηκε με την πλήρη επικράτηση του δουλοκτητικού και φεουδαρχικού τρόπου παραγωγής, ενθαρρύνεται ενθουσιωδώς από τον καπιταλιστή Κύριο: η δημοκρατία είναι το πολίτευμα το οποίο παρέχει ίσες ευκαιρίες σε όλους να γίνουν πλούσιοι, ισχυροί και διάσημοι. Τόσο πλούσιοι, με ένα πέντε συν ένα στο Τζόκερ, που θα μπορούν να παίρνουν και το γάιδαρό τους στο αεροπλάνο· τόσο ισχυροί, ώστε το ιπτάμενο άρμα της Ήρας και η ταχύτητα της Ίριδας να ωχριούν μπροστά στο αεροπλάνο, το αυτοκίνητο, το κινητό, την τηλεόραση και το διαδίκτυο· και, φυσικά, όλοι διάσημοι, για πέντε, δέκα, δεκαπέντε λεπτά της ώρας.
Όταν οι Υποτελείς χάνουν κάθε ίχνος ελευθερίας, όπως οι δούλοι (τα εμπορεύματα-δούλοι αλλά και οι μισθωτοί δούλοι), υιοθετείται ένας άλλος τρόπος απόσπασης της αφοσίωσής και υπακοής τους. Στον Πλάτωνα οφείλουμε την πλήρη παρουσίαση αυτού του τρόπου: στη Πολιτεία του (αλλά και στον Πολιτικό και τους Νόμους) υποστηρίζει ότι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος αποτροπής της επανάστασης είναι η οργάνωση της κοινωνίας με πρότυπο το μαντρί, τη στάνη. Εάν οι υποτελείς παραγωγοί του πλούτου ζουν όπως τα εκτρεφόμενα ζώα, τότε θα υποβιβαστούν στην κατάσταση των θρεμμάτων. Θρέμματα, αυτή τη λέξη δανείζεται από την αριστοκρατική ποιμενική ορολογία για να περιγράψει τους υποτελείς παραγωγούς. Ορίζει δε την πολιτική, στον Πολιτικό, ως την τέχνη και την επιστήμη της βόσκησης των ανθρώπων και προτείνει να την αποκαλούμε ανθρωποβοσκητική (ανθρωπονομική). Με την επικράτηση του χριστιανισμού, οι πιστοί εκλαμβάνονται πλέον ως ποίμνιο, η ποιμαντική είναι η πνευματική καθοδήγηση του ποιμνίου από τους ποιμένες, οι ηγέτες των οποίων αποκαλούνται ποιμενάρχες και αρχιμανδρίτες (μάνδρα:στάνη). Ο Ανθρακίτης Μεθόδιος αποκαλεί τους πιστούς λογικά πρόβατα. Ο σημερινός πρόεδρος της Δημοκρατίας είχε δηλώσει, λίγες μέρες μετά την εκλογή του, ότι, εάν δεν εκλεγόταν, θα γίνονταν τσέλιγκας, ενώ ο προηγούμενος πρωθυπουργός (Κ. Καραμανλής) είχε συμβουλέψει τους δημοσιογράφους να μην ξύνονται στη γκλίτσα του τσομπάνη.
Η ανθρωποβοσκητική, ως τέχνη και ως επιστήμη, γνώρισε και συνεχίζει να γνωρίζει μεγάλες δόξες κατά τους τρεις τελευταίους αιώνες του καπιταλισμού. Το πρότυπο όλων των μορφών οργάνωσης της συλλογικής ζωής στον καπιταλισμό είναι το μαντρί – και όχι ο στρατώνας, όπως υποστηρίζει ο Τζ. Αγκάμπεν. Ο Μαρξ το είχε ψυλλιαστεί, όπως φαίνεται από τον χαρακτηρισμό των προλετάριων ως υποζύγια και ζώα εκτροφής που διαβάζουμε συχνά στο Κεφάλαιο, ενώ ο εγκλεισμός και η βιοπολιτική (βιοεξουσία) του Φουκό, δεν είναι παρά άλλες λέξεις για τον κομμουνισμό της στάνης και την ανθρωποβοσκητική. Εάν το Πανοπτικόν (ένας βλέπει όλους) είναι κι αυτό οργανωμένο με πρότυπο το βοσκό-μαντρί, τότε αυτό το πρότυπο βρίσκεται και πίσω από το Συνοπτικόν (όλοι – τα λογικά πρόβατα – βλέπουν έναν).
Η ανθρωποβοσκητική δεν είναι ένα όραμα του Πλάτωνα που πραγματοποιήθηκε. Η Πολιτεία δεν είναι μια ευφυής επινόηση αλλά μια πρόταση για την επέκταση, τη διεύρυνση μιας υπάρχουσας πρακτικής της Κυριαρχίας. Στην Ιλιάδα, οι ηγέτες του στρατού αποκαλούνται ποιμένες του στρατού, ενώ η γλώσσα παρέχει πληθώρα μαρτυριών ότι οι κυριαρχούμενοι (παιδιά, γυναίκες, αιχμάλωτοι) εκλαμβάνονται ως εκτρεφόμενα ζώα. Περιορίζομαι να σας υπενθυμίσω ότι η λέξη ανδράποδα πλάστηκε με πρότυπο τη λέξη τετράποδα, την οποία διαβάζουμε στα κρατικά αρχεία της μυκηναϊκής Πύλου. Ο Πλάτων δεν προτείνει κάτι νέο: προτείνει απλά να γενικευτεί κα να ενταθεί αυτή η παραδοσιακή πρακτική αποτροπής και εξάλειψης της αντίστασης και της εξέγερσης του κυριαρχούμενου. Είναι αλήθεια, η σημερινή κοινωνική πραγματικότητα το επιβεβαιώνει περίτρανα, ότι κανείς Κύριος δεν περιφρόνησε αυτή την πρόταση του Πλάτωνα. Η αποτελεσματικότητά της φάνηκε με την διαμόρφωση και τη τύχη του ναζιστικού κοπαδιού – η εξόντωσή του ήταν επιτυχία (βγήκαν από τη μέση οι άνεργοι) – ενώ δεν μπορούμε να μην συμφωνήσουμε με την άποψη ότι και το δημοκρατικό κοπάδι είναι το ίδιο υπάκουο, φοβισμένο και αποβλακωμένο.
Ο Πλάτων όμως παρατήρησε και κάτι άλλο, πολύ πιο σημαντικό, κάτι που μας διαφεύγει της προσοχής. Είχε παρατηρήσει ότι δεν μπορεί να υπάρξει κοινωνία, συμβίωση δηλαδή, χωρίς συνεργασία. Και συνεργασία σημαίνει κοινοχρησία και κοινοκτησία. Η κομμουνιστική Πολιτεία του δεν είναι ένα όραμα, είναι μια πραγματικότητα. Ο Πλάτων μας λέει κάτι πολύ απλό: δεν υπήρξε, δεν υπάρχει, δεν μπορεί να υπάρξει κοινωνία που να μην είναι κομμουνιστική. Αυτός ο εμμενής κομμουνισμός είναι ασυμβίβαστος με την Κυριαρχία. Τι πρέπει να κάνουμε; Να τον εξαλείψουμε, δεν μπορούμε. Το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να τον συρρικνώσουμε, όσο μπορούμε, και να τον διαχειριστούμε προς όφελός μας. Ο πιο αποτελεσματικός και αποδοτικός συνδυασμός των στρατηγικών της συρρίκνωσης και της διαχείρισης είναι ο κομμουνισμός της στάνης. Ναι, υπάρχει κομμουνισμός στη στάνη. Κομμουνισμός της στάνης είναι η διαχείριση του εμμενούς κομμουνισμού από τον Κύριο. Η Πολιτεία θα μπορούσε να έχει ως υπότιτλο περί του κομμουνισμού της στάνης. Οι ναζί το είχαν καταλάβει – ενώ το εγχείρημα της διεύρυνσης του εμμενούς κομμουνισμού από τους επαναστάτες της ρώσικης επανάστασης πολύ γρήγορα μετεξελίχθηκε σε κομμουνισμό της στάνης.
Ο κομμουνισμός, υποστήριζε ο Πλάτων, όπως τουλάχιστον εγώ διαβάζω την Πολιτεία, είναι μια πραγματικότητα – είναι θλιβερό αλλά πραγματικότητα και πρέπει να την αποδεχτούμε εάν θέλουμε να την ελέγξουμε. Αφού δεν μπορούμε να τον εξαλείψουμε, ας τον οργανώσουμε κι ας τον διαχειριστούμε με τέτοιο τρόπο ώστε να ενισχύεται και να διαιωνίζεται η Κυριαρχία μας.
Αυτοί οι δυο τρόποι απόσπασης της αφοσίωσης του υποτελούς Παραγωγού αποτελούν τις δυο πλευρές της ίδιας στρατηγικής: μπορούμε να είμαστε πιο ισχυροί από αυτούς μόνο εάν αυτοί είναι πιο ανίσχυροι από εμάς. Εάν μας μιμούνται κι αν ζουν ως θρέμματα, θα είναι – είναι βέβαιο. Αυτή είναι η σχετική Κυριαρχία. Υπάρχει όμως και η απόλυτη Κυριαρχία: να γίνουμε τόσο ισχυροί ώστε να εξοβελίσουμε δια παντός το ενδεχόμενο (του παραλογισμού) της ήττας. Κι αυτό μπορούμε να το επιτύχουμε μόνο εάν γίνουμε σωματικά αθάνατοι. Η ήττα είναι παραλογισμός, διότι παραλογισμός είναι η απώλεια της ζωής, της ελευθερίας, του πλούτου, της ισχύος και της φήμης. Επομένως, και ο θάνατος, ως φυσικό φαινόμενο, ως απώλεια, άρα ως ήττα, είναι παραλογισμός. Η φύση λοιπόν είναι παράλογη και ελαττωματική, θέλει διόρθωση – ο Πλάτων τα λέει όλα αυτά. Ο θάνατος είναι ένα ελάττωμα της φύσης το οποίο πρέπει να διορθωθεί. Μέσω της επιστήμης, της διαλεκτικής. Η φύση και η πραγματικότητα θα γίνει όπως θέλουμε εμείς, δεν θα μας κάνει αυτή ό,τι θέλει. Προς το παρόν, για να παρηγορηθούμε, μόνο η ψυχή είναι αθάνατη – αλλά μια μέρα θα γίνουμε και σωματικά αθάνατοι – εμείς οι Κύριοι, όχι η κουτσή Μαρία.
Η απόλυτη Κυριαρχία είναι η επινόηση και η κατασκευή της πραγματικότητας σύμφωνα με τις επιθυμίες μας. Διός δ’ ετελείετο βουλή (Ιλιάδα, Α 5): αυτό είναι η πυρηνική επιθυμία του Πλάτωνα, του κάθε Κυρίου. Πως όμως μπορούμε να το διατυπώσουμε αυτό σε μια εποχή που ο Κύριος έχει πειστεί ότι πρέπει να δείχνει αυτοσυγκράτηση και να μη ζητά να γίνει αθάνατος; Ο Πλάτων το ήθελε τόσο πολύ, και τόσο πολύ περιοριζόταν να το εκφράσει, ώστε εξέλαβε την επιθυμία του για πραγματικότητα: ο κόσμος μας είναι μια μίμηση της Ιδέας, του όντως οντος. Αλλά η Ιδέα δεν είναι παρά η Επιθυμία του Κυρίου, το σώμα των επιθυμιών του, με πιο βασική αυτήν του Αγαθού: της παντοδυναμίας, της σωματικής αθανασίας. Εάν στον Τίμαιο ο δημιουργός του κόσμου είναι τεχνίτης, είναι γιατί θεωρεί εφικτό την κατασκευή του κόσμου. Θα ήθελε αυτός να ήταν ο δημιουργός του κόσμού – κάτι που είναι εμφανές και στο παραλήρημα των πρώτων προτάσεων της Γενέσεως – παραλήρημα του ενδεούς και αδύναμου εβραίου τσομπάνη.
Με την σωματική αθανασία, ο Κύριος και την φύση θα υποτάξει και δεν θα είναι πια δούλος του δούλου του. Θα ικανοποιήσει όλες τις επιθυμίες του. Θα γίνει Θεός. Ο Θεός όμως είναι Κύριος; Όχι, δεν είναι! Δεν μπορεί να υπάρξει απόλυτη Κυριαρχία, μόνο η σχετική. Η Κυριαρχία είναι σχέση: η κατάργηση της σχέσης σημαίνει την κατάργηση της ίδιας της Κυριαρχίας. Εάν ο μόνος τρόπος να εξοβελιστεί ο θάνατος είναι ο εξοβελισμός της ζωής, τότε μόνο ο νεκρός Κύριος μπορεί να είναι αθάνατος. Θεός είναι μόνο ο νεκρός. Και οφείλουμε να επισημάνουμε ότι οδεύουμε ολοταχώς να γίνουμε όλοι Θεοί.
Εάν όμως ο Κύριος δεν μπόρεσε, και δεν θα μπορέσει να γίνει σωματικά αθάνατος, Θεός δηλαδή, και να απεξαρτηθεί από τους υποτελείς Παραγωγούς του κοινωνικού πλούτου, είναι βέβαιο ότι όλες τις άλλες επιθυμίες του τις έχει πραγματοποιήσει. Δεν είναι Θεός αλλά θεός. Εάν λάβουμε υπόψη μας ότι τα σημαντικότερα τεχνολογικά και επιστημονικά επιτεύγματα της εποχής μας έχουν καταγραφεί στην Ιλιάδα ως επιθυμίες του ήρωα, του αρχαϊκού Κυρίου, τότε μας επιτρέπεται να χαρακτηρίσουμε την εποχή της πραγματοποίησης αυτών των επιθυμιών ως εποχή της γένεσης του θεού. Η γένεση του θεού άρχισε με τους πρώτους κανονιοβολισμούς, που εκλαμβάνονται ως κεραυνοί (του Δία),κατά τα τέλη του 13ου αιώνα, συνεχίστηκε με τις πρώτες πτήσεις των αεροπλάνων (η Ήρα ταξίδευε με ιπτάμενο άρμα) και τελειώνει στις μέρες μας με την ταχεία Ίριδα και τον φτερωτό Ερμή να ωχριούν μπροστά στην σημερινή ταχύτητα μετάδοσης του μηνύματος.
Ναι, για σήμερα Πλάτων. Δεν υπήρξε, δεν υπάρχει και δεν θα υπάρξει κοινωνία που να μην είναι κομμουνιστική: κοινωνία σημαίνει κομμουνισμός. Και, ως Κύριοι, ή θα τον συρρικνώσουμε σε βαθμό να ζουν όλοι κατά μόνας – βοηθούσης της τεχνολογίας και της επιστήμης (το κινητό, και όχι μόνο, είναι ένα μέσο συρρίκνωσης του εμμενούς κομμουνισμού) ή θα τον κάνουμε κομμουνισμό της στάνης. Όσο για το Θεό – αυτός είναι πράγματι πρόβλημα. Θα είναι πάντα ένα άπιαστο όνειρο, μια επιθυμία. Και οφείλουμε, μεταξύ της σχετικής και της απόλυτης Κυριαρχίας, να επιλέξουμε την πρώτη.
Εμείς ας είμαστε θνητοί – αρκεί η Κυριαρχία να είναι αθάνατη! Όσο υπάρχει όμως ο εμμενής κομμουνισμός, η Κυριαρχία θα είναι πάντα σχετική: δεν θα μπορέσουμε ποτέ να εξαλείψουμε το απρόβλεπτο.
Σχολιάστε ελεύθερα!