λαϊκή στάση πληρωμών εν εξελίξει

φίλες και φίλοι,

μαθαίνω ότι ολοένα και περισσότερα νοικοκυριά δεν πληρώνουν κοινόχρηστα. Ολοένα και περισσότερα νοικοκυριά δεν πληρώνουν τις δόσεις των δανείων που έχουν πάρει από τις Τράπεζες. Υπάρχει ένα κίνημα μη καταβολής των διοδίων. Ολοένα και περισσότεροι,ιδίως νέοι, μετακινούνται με λεωφορεία, τραμ και τρένα χωρίς να πληρώσουν εισιτήρια. Ολοένα και περισσότερα νοικοκυριά πάνε στη ΔΕΗ και ζητάνε να τους κάνουν κάποιες ευκολίες, να πληρώσουν δηλαδή το λογαριασμό με δόσεις. Ολοένα και περισσότερα νοικοκυριά, μικρομάγαζα και μικροεπιχειρήσεις δυσκολεύονται να πληρώσουν ή δεν πληρώνουν ενοίκιο. Πέρυσι, τέτοια εποχή δεν ήταν έτσι. Πως θα είναι του χρόνου, τέτοια εποχή;

Τα στοιχεία που  παράθεσα δείχνουν μια τάση. Τι είναι η τάση; Η τάση είναι ένα ανολοκλήρωτο φαινόμενο, μια εν εξελίξει δυναμική κατάσταση. Η επισήμανση και η λεπτομερειακή μελέτη της τάσης είναι πολύ σημαντική διότι μας βοηθάει να σχηματίσουμε μια εικόνα του μέλλοντος και να προβλέψουμε τις συνέπειες που θα έχει η ολοκλήρωσή  της. Το ερώτημα που εγείρεται κατά τη διάρκεια της εν εξελίξει τάσης είναι το εξής: θα ανακοπεί  ή θα τείνει να ολοκληρωθεί; Τι μπορεί να την ανακόψει; Τι θα συμβεί εάν ολοκληρωθεί;

Υπάρχουν όμως κι άλλα ερωτήματα, ακόμα πιο σημαντικά. Τι θα κάνει η Αριστερά; Θα αδιαφορήσει, θα παρακολουθήσει ως θεατής την εν εξελίξει λαϊκή στάση πληρωμών ή θα την ενθαρρύνει; Θα την εκλάβει ως μια έκφραση της απόγνωσης των εργαζομένων ή θα την μελετήσει, θα την θεωρητικοποιήσει και θα την αναγάγει σε ένα άκρως αποτελεσματικό μέσο διεξαγωγής του μακροχρόνιουκοινωνικού πολέμου;Είμαστε σε θέση να απαντήσουμε σε αυτά τα ερωτήματα;Είμαστε, ασφαλώς και είμαστε.

Είμαστε κάτι παραπάνω από βέβαιοι για τη στρατηγική του Κυρίου καπιταλιστή της παραγωγής και του χρήματος (‘χρειαζόμαστε ένα νέο μοντέλο ανάπτυξης’): τα κέρδη θα αυξηθούν με τη μείωση των μισθών και των κοινωνικών παροχών, με την αύξηση της ανεργίας, με τον δραστικό περιορισμό των κρατικών δαπανών, με τις αποκρατικοποιήσεις, με το άνοιγμα των κλειστών επαγγελμάτων. Αυτή είναι η στρατηγική του Κυρίου. Επιδιώκει να την ολοκληρώσει το συντομότερο δυνατόν με τις μικρότερη δυνατή κοινωνική αντίδραση. Ο Κύριος πιστεύει ότι όταν θα ολοκληρωθεί η εφαρμογή της στρατηγικής του, θα αρχίσει ένας νέος κύκλος ανάπτυξης της παραγωγής, ένας νέος κύκλος αύξησης της κερδοφορίας, θα υπάρξει μείωση της ανεργίας και αύξηση των κρατικών εσόδων.

Η εκτίμηση για την χρονική διάρκεια εφαρμογής αυτής της στρατηγικής του Κυρίου καπιταλιστή ποικίλει. Οι αισιόδοξοι υποστηρίζουν ότι τέτοια εποχή του χρόνου θα αρχίσει η ανάπτυξη. Θα περάσουμε ένα δύσκολο χρόνο, αλλά μετά όλα θα είναι καλά και ρόδινα, θα έχουμε γίνει Αμερική. (Εάν όλος ο πλανήτης γίνει Αμερική [ΗΠΑ], οι αμερικάνοι καπιταλιστές θα είναι ακαταμάχητα οι πιο ισχυροί – αυτή είναι η παγκοσμιοποίηση]. Άλλοι, θεωρούν ότι δεν μπορεί να γίνει κάτι τέτοιο αν δεν περάσουν τουλάχιστον τρία χρόνια. Όπως και να’ χει το πράγμα είναι βέβαιο ότι τουλάχιστον για ένα χρόνο θα μειώνονται τα μεροκάματα και οι μισθοί, θα αυξάνεται η ανεργία, θα μειώνονται τα κρατικά έσοδα, θα μειώνεται η κατανάλωση άρα και η παραγωγή, όπως μας το τόνισε ο Μαρξ  στα Grundrisse (‘χωρίς παραγωγή δεν υπάρχει κατανάλωση, χωρίς κατανάλωση δεν υπάρχει παραγωγή’, Α΄τόμος, σελ. 60 της ελλ. εκδ.) και μπορεί να κατανοήσει ο καθένας και η καθεμιά, με αποτέλεσμα να διογκώνεται περαιτέρω η ανεργία, κοκ.

Η στρατηγική του Κυρίου δεν θα ανακόψει την τάση της δυσκολίας και της αδυναμίας πληρωμής των λογαριασμών και των υποχρεώσεων αλλά θα την επιταχύνει. Κάθε μέρα, κάθε βδομάδα, κάθε μήνας που θα περνάει ολοένα και περισσότερα νοικοκυριά, άνδρες και γυναίκες, νέοι και νέες,  δεν θα μπορούν να πληρώσουν λογαριασμούς και δόσεις στις Τράπεζες,  ή θα αρνούνται συνειδητά να πληρώσουν ό,τι μπορούν να αποφύγουν: κοινόχρηστα, εισιτήρια, ενοίκια, φόρους, διόδια, πρόστιμα. Ολοένα και περισσότεροι θα κλέβουν ολοένα και περισσότερα αγαθά από τα καταστήματα (τρόφιμα, ρούχα, βιβλία, κλπ). Θα περιοριστεί η κατανάλωση και θα αυξηθεί η αυτοπαραγωγή. Ο κόσμος θα προσπαθεί να τη βγάζει όσο γίνεται πιο φτηνά (ποδήλατο ή περπάτημα αντί για αυτοκίνητο, μπύρα στα παγκάκια, μαγείρεμα και διασκέδαση με φίλους στο σπίτι, κλπ). Τέτοια εποχή του χρόνου, η λαϊκή στάση πληρωμών θα μας επιφυλάξει πολλές εκπλήξεις.

Πριν σχολιάσω τη στάση της Αριστεράς, θα ήθελα να κάνω μια παρέκβαση και να εστιάσω τη προσοχή μου στη σχέση μεταξύ του σχεδίου και της απροσδόκητου. Θα ήθελα να επισημάνω ότι κανένα, απολύτως κανένα σχέδιο (οικονομικό, πολιτικό, στρατιωτικό, κλπ) δεν είναι εγγυημένο ότι θα εκπληρωθεί. Κάτι τέτοιο θα το ήθελε πάρα πολύ ο Κύριος αλλά, το γνωρίζει και ο ίδιος,  είναι ανέφικτο. Όταν κάτι δεν πάει καλά, αυτό το ονομάζει κρίση (δηλαδή δυσκολία και ανάγκη λήψης μιας νέας απόφασης, ανάγκη κατάρτισης νέου σχεδίου). Τη αντιμετώπιση της κρίσης, προς όφελός του ασφαλώς,  την αποκαλεί διαχείριση κρίσεων και μπορεί κάποιος να τη σπουδάσει στο Πανεπιστήμιο. Γιατί δεν υπάρχει εγγύηση για την ολοκλήρωση ενός σχεδίου; Τι δεν μπορούμε να αντιμετωπίσουμε; Υπάρχουν δυο δυσκολίες. Η πρώτη: δεν θα μπορέσουμε, ως περιορισμένα και πεπερασμένα όντα που είμαστε, να προβλέψουμε ποτέ τις απώτερες και απώτατες συνέπειες των πράξεων μας. Φτάξαμε ψυγεία και μετά από μερικές δεκαετίες συνειδητοποιήσαμε ότι καταστρέφουμε το όζον. Χρησιμοποιήσαμε το πετρέλαιο χωρίς να μπορούμε να γνωρίζουμε ότι σε 150 χρόνια θα λιώσουν οι πάγοι και θα αλλάξει το κλίμα. Η δεύτερη: δεν θα μπορέσουμε ποτέ να αποτρέψουμε το απροσδόκητο, το μη προσδοκώμενο, το μη αναμενόμενο, την έκπληξη, όσο και να αποικίσουμε το μέλλον, όση τάξη και πειθαρχία κι αν επιβάλλουμε στο παρόν.

Η λαϊκή στάση πληρωμών είναι ένα γεγονός αναμφισβήτητο, που θα ενταθεί και θα γενικευτεί. Είναι μια κατάσταση που το κράτος, οι κατασταλτικές,, ιδεολογικές και οικονομικές υπηρεσίες του, δεν μπορεί να αντιμετωπίσει. Κανένας και καμιά δεν μπορεί να πείσει κανέναν να πληρώσει τα κοινόχρηστα ή εισιτήριο ή να μην αρχίσει να χρησιμοποιεί το σκουριασμένο, ξεχασμένο στη πυλωτή, ποδήλατο. (Ο τζίρος των βενζιν-άδικων έχει πέσει κατά 30%!). Η λαϊκή στάση πληρωμών είναι μια μέθοδος αντιμετώπισης της μείωσης του εισοδήματος, άρα μια μέθοδος έμμεσης αύξησης του! Έχω, πληρώνω. Δεν έχω δεν πληρώνω. Αναπόφευκτα, η στάση αυτή αποκτά σαφή πολιτική χροιά. Δεν πρόκειται μόνο για οικονομική  ανυπακοή αλλά και για κοινωνική, ιδεολογική και πολιτική ανυπακοή. Η λαϊκή στάση πληρωμών είναι ο προάγγελος της αλλαγής της συνείδησης των υποτελών Παραγωγών. Για ποιο λόγο;

Αντιλαμβάνονται ότι με τη στάση πληρωμών νικούν χωρίς να πολεμούν. Παρακάμπτεται στη πράξη η παραδοσιακή πολιτική ως ξεχωριστή, αυτόνομη δραστηριότητα, ως διατύπωση αιτημάτων (ικεσιών) προς τον Κύριο, που κατακυρώνει την κυριαρχία του και αυξάνει την ισχύ του (όπως και η προσευχή προς το Θεό). Εμφανίζεται ένας νέος τρόπος άσκησης της πολιτικής, που η πρώτη της ένδειξη ήταν η αποχή απο τις ευρωεκλογές. Αυτό που λένε αδιαφορία για την πολιτική δεν είναι παρά ένας νέος τρόπος άσκησης της πολιτικής. Ποιος είναι αυτός ο νέος τρόπος; Είναι τα δύο βασικά αξιώματα της διεξαγωγής του (οποιουδήποτε) πολέμου: πρώτον, νικάμε χωρίς να πολεμάμε, και δεύτερον, πρώτα νικάμε και μετά πολεμάμε. Και η αποχή και η λαϊκή στάση πληρωμών είναι μια νίκη χωρίς πόλεμο.

Διαπιστώνουμε λοιπόν ότι επι των ημερών μας ξεπερνιέται ένα πολύ μεγάλο πρόβλημα. Τις περασμένες δεκαετίες, οι υποτελείς Παραγωγοί του τεράστιου και συλλογικά παραγόμενου κοινωνικού πλούτου ήθελαν να πολεμήσουν αλλά δεν γνώριζαν τον τρόπο. Τώρα, εδώ και μερικά χρόνια, αρχίζουν να τον ανακαλύπτουν. Η διαδικασία αυτή θα επιταχυνθεί τα επόμενα χρόνια και οι εξελίξεις θα είναι κατακλυσμιαίες, κοσμογονικές: θα εμφανιστεί μια νέα Αριστερά, μια νέα στρατηγική, μια νέα θεωρία της επανάστασης, δηλαδή ένας νέος τρόπος διεξαγωγής του κοινωνικού πολέμου, μια νέα θεωρία του κομμουνισμού.

Μετά από όλα αυτά, νομίζω ότι δεν θα δυσκολευτούμε να απαντήσουμε στο ερώτημα τι στάση θα κρατήσει η ιστορική Αριστερά απέναντι στην εν εξελίξει και διαρκώς διογκούμενη λαϊκή στάση πληρωμών. Θα αδιαφορήσει ή θα την ενισχύσει και θα την θεωρητικοποιήσει; Εάν αδιαφορήσει, θα ολοκληρωθεί ταχύτατα η αποχώρησή της από το πολιτικό προσκήνιο. Εάν την ενισχύσει, εάν την οργανώσει και την συντονίσει, εάν τη μελετήσει και τη θεωρητικοποιήσει, εάν την εντάξει δίπλα στο άλλο μεγάλο και ακαταμάχητο όπλο, τη γενική απεργία διαρκείας, με σκοπό την υλοποίηση μιας στρατηγικής που θα επιτύχει την απονομιμοποίηση της Κυριαρχίας του Κυρίου (καπιταλιστή της παραγωγής και του χρήματος) και την  τροποποίηση του συσχετισμού της ισχύος υπέρ των Παραγωγών του κοινωνικού πλούτου. Βασικά στοιχεία αυτής της στρατηγικής δεν μπορεί να μην είναι η στάση πληρωμής του κρατικού χρέους, η έξοδος από την ευρωζώνη, ο δημόσιος έλεγχος των Τραπεζών, η μείωση του χρόνου εργασίας και η εξασφάλιση ενός ελάχιστου εγγυημένου μισθού για όλους και όλες (ο συλλογικά παραγόμενος πλούτος είναι τεράστιος, φτάνει και περισσεύει για όλους).

Θα έρθει μια μέρα που όλοι και όλες μαζί δεν θα πληρώσουμε το λογαριασμό της ΔΕΗ; Θα μπορέσει να αναλάβει η ιστορική Αριστερά αυτό το έργο, αυτό τον συντονισμό; Θα εξαρτηθεί από το εάν αποφασίσει εάν θέλει να υπάρχει ή να αποσυρθεί.