δεν είναι ντροπή να ομολογεί κανείς τη φτώχεια του, ντροπή είναι να μην προσπαθεί να την αποφύγει με τον πόλεμο (ἔργῳ)
Θουκυδίδης, Περικλέους Επιτάφιος, Β 41.1
Κατά τα τέλη της αρχαϊκής εποχής (750-500 π. Χ.), μεταξύ των εύπορων αριστοκρατικών οικογενειών της αρχαίας Αθήνας, των δουλοκτητών γαιοκτημόνων, είχαν διαμορφωθεί δυο στρατηγικές ισχυροποίησης της Κυριαρχίας τους, της αντιμετώπισης αφενός των ελεύθερων μικροϊδιοκτητών καλλιεργητών της γης (αυτουργοί) και αφετέρου της απόσπασης της αφοσίωσης και της υπακοής των δούλων. Η πρώτη στρατηγική υιοθετήθηκε από την μερίδα των αριστοκρατών που ενθάρρυναν την μίμηση του Κυρίου από τους μικροκτηματίες: και εσείς μπορείτε να γίνετε, γρήγορα και εύκολα, πλούσιοι, ισχυροί και διάσημοι. Για να το πετύχετε αυτό, υπάρχει μόνο ένας τρόπος: να πολεμήσετε, να κατακτήσετε, να αρπάξετε. Από σας εξαρτάται πότε και που θα πολεμήσετε. Είστε ελεύθεροι, μπορείτε να συγκεντρωθείτε, να προτείνετε, να πάρετε αποφάσεις, να τις εκτελέσετε. Κυρίαρχοι δεν θα είναι οι αριστοκράτες μα ο δήμος, το σύνολο των ανδρών, θα αποφασίζει. Η ισχύς, το κράτος, θα ανήκει στον δήμο. Τον τρόπο αυτός της λήψης των αποφάσεων ισχυροποίησης του δήμου τον ονόμασαν δημο-κρατία. Στην αρχή τον αποκαλούσαν ισονομία (Ηρόδοτος, 3.80) που σημαίνει ίση μοιρασιά της λείας. Εάν θέλετε να διαβάσετε την θεωρητική επεξεργασία αυτής της στρατηγικής, σας παραπέμπω σε ένα από τα πιο μεγαλοφυή σχόλια πάνω στην Κυριαρχία, τον Επιτάφιο του Περικλέους (Θουκυδίδης, Β 38-45).
Τα σπουδαία αποτελέσματα της μεγαλοφυούς στρατηγικής της μίμησης του Κυρίου φάνηκαν εκατό χρόνια μετά την εκφώνηση του Επιτάφιου: η πόλις δεν υπήρχε πια γιατί δεν υπήρχαν ελεύθεροι πολίτες-οπλίτες. Όταν έμαθαν οι Αθηναίοι, γράφει ο Θουκυδίδης, ότι υπήρχε πολύ χρυσάφι στη Σικελία, έρως ενέπεσε τοις πάσιν εκπλεύσαι (ΣΤ 24). Τι έρωτας ήταν αυτός; Να γίνουν πλούσιοι, γρήγορα κι εύκολα. Να τι γράφει αμέσως παρακάτω ο Θουκυδίδης: ο δε πολύς όμιλος και στρατιώτης εν τε τω παρόντι αργύριον οίσειν και προσκτήσεσθαι δύναμιν. Η επιθυμία τους ήταν να πάνε να φέρουν λεφτά (αργύριον οίσειν) και να γίνουν ισχυροί (δύναμιν προσκτήσεσθαι). Από τους 25.000 επίδοξους κατακτητές ελάχιστοι γύρισαν στα σπίτια τους: και ολίγοι από πολλών επ΄ οίκου απενόστησαν (Ζ 85, 6). Το ίδιο είχε συμβεί και στην εκστρατεία στην Αίγυπτο (459 π.Χ., Θουκυδίδης Α 104, 109, 110 ), από τον ίδιο τον Περικλή οργανωμένη: από τα πληρώματα των διακοσίων πλοίων, γράφει ο Θουκυδίδης, ολίγοι από πολλών πορευόμενοι δια της Λιβύης ες Κυρήνην εσώθησαν, οι δε πλείστοι απώλοντο. Προς τα τέλη του 4ου π.Χ αιώνα, δεν υπήρχαν παρά μόνο Κύριοι και δούλοι.
Η στρατηγική της μίμησης του Κυρίου παραμερίστηκε, μιας και για την υλοποίησή της απαιτείται ένα ελάχιστο ελευθερίας, και αυτός είναι ο λόγος που επανήλθε δριμύτερη με την αναβίωση της δημοκρατίας στον καπιταλισμό. Στον καπιταλισμό, ο υποτελής Παραγωγός είναι και ελεύθερος είναι και δούλος, είναι ένας ελεύθερος δούλος: δούλος όταν εργάζεται, ελεύθερος όταν δεν εργάζεται. (Εννοείται ότι η παρακολούθηση της τηλεόρασης και η οδήγηση, για να περιοριστώ σε αυτά, είναι εργασία). Άρα, ο υποτελής Παραγωγός ως ελεύθερος μπορεί να γίνει ισχυρός, πλούσιος και διάσημος. Η κοινοβουλευτική καπιταλιστική δημοκρατία είναι αδιανόητη χωρίς την μίμηση του Κυρίου. Είναι το πολίτευμα το οποίο παρέχει ίσες ευκαιρίες σε όλους, κάθε μορφής Υποτελούς, να γίνουν, εύκολα και γρήγορα, πλούσιοι, ισχυροί και διάσημοι. Υπάρχουν δυο τρόποι να το επιτύχουν: με το Χρηματιστήριο και με το Τζόκερ, τον κρατικό τζόγο. Και πράγματι, πολλοί έγιναν πλούσιοι – θα έρθει και η σειρά των άλλων. Μια μέρα, όλοι μας θα είμαστε πλούσιοι. Τόσο πλούσιοι που δεν θα ξέρουμε τι θα έχουμε, που θα παίρνουμε τον γάιδαρό μας στο αεροπλάνο, στην Α Class (τάξη) εννοείται. Όποιος δεν συχνάζει σε κάποιον από τους ναούς της σημερινής (καπιταλιστικής) δημοκρατίας, τα χιλιάδες διάσπαρτα Πρακτορεία του ΟΠΑΠ εννοώ, όποιος δεν παίζει στο Χρηματιστήριο, όποιος περιφρονεί το καζίνο, δεν είναι δημοκράτης.
Και ισχυροί μπορούμε να γίνουμε –πολύ πιο ισχυροί από τους θεούς του Ολύμπου. Τι είναι το άρμα του Δία μπροστά στο SUV μας; Τι είναι η Ίρις μπροστά στο e-mail μας; Τι είναι το ιπτάμενο άρμα της Ήρας μπροστά στο jet μας; Τι είναι ο Ερμής μπροστά στο κινητό μας; Όποιος δεν έχει κινητό και αυτοκίνητο, όποιος δεν πετάει συχνά στα ύψη, δεν είναι δημοκράτης. Από την άποψη της προσωπικής ισχύος, πράγματι, είμαστε όλοι δημοκράτες.
Και όλοι φυσικά δικαιούμαστε, και μπορούμε, να είμαστε διάσημοι. Πέντε, δέκα, δεκαπέντε λεπτά της ώρας, δεν έχει σημασία. Η τηλεόραση είναι εδώ. Είμαστε και άσημοι και διάσημοι, και γνωστοί και άγνωστοι. Είμαστε φτωχοί, ανίσχυροι και άσημοι και ταυτόχρονα ισχυροί και διάσημοι και μπορούμε να γίνουμε και πλούσιοι! Μοναδικός, ανεπανάληπτος συνδυασμός!
Η μίμηση του Κυρίου στην αρχαία Αθήνα αύξησε την ισχύ, τον πλούτο και τη δόξα των γαιοκτημόνων δουλοκτητών, επέφερε δηλαδή την παρακμή και την κατάλυση της δημοκρατίας. Όσοι ήθελαν να γίνουν ισχυροί, πλούσιοι και διάσημοι, πέθαναν (ανδρών επιφανών πάσα γη τάφος, Περικλέους Επιτάφιος, 40,1), έχασαν τα χωράφια τους και τέλος και την ελευθερία τους. Τα πολύ θετικά, για τους αρχαίους ημών Κυρίους, αποτελέσματα μας παροτρύνουν να αναρωτηθούμε: Η στρατηγική της μίμησης του σημερινού Κυρίου, του καπιταλιστή του χρήματος και της παραγωγής, θα αποβεί αποτελεσματική; Θα χάσουν τη ζωή τους οι Υποτελείς; Θα χάσουν τα χρήματά τους, τα σπίτια τους, τα αυτοκίνητά τους; θα χάσουν την ελευθερία τους;
Δουλεία μετά τον καπιταλισμό;
Στο ερώτημα αυτό θα απαντήσουμε σε ένα μελλοντικό μας σημείωμα. Εκκρεμεί όμως η παρουσίαση της δεύτερης στρατηγικής, της στρατηγικής της απόσπασης της αφοσίωσης και της υπακοής των Υποτελών παραγωγών του κοινωνικού πλούτου. Ο Πλάτων την αποκάλεσε ανθρωποβοσκητική και με αυτήν θα ασχοληθούμε στο προσεχές σημείωμα. Μέχρι τότε μην ξεχνάτε ότι η σκέψη είναι ποίηση και η ποίηση δημιουργία.
Σχολιάστε ελεύθερα!