ἐκ κοινοῦ πλείστη τε χάρις δαπάνη τ’ ὀλιγίστη
(Ησίοδος, Έργα και Ημέραι, 723)
Επιστρέφουμε μια μέρα στο διαμέρισμά μας και έκπληκτοι βρίσκουμε στη πόρτα του ασανσέρ μια πινακίδα που γράφει: ΑΠΟ ΣΗΜΕΡΑ, ΤΟ ΑΣΑΝΣΕΡ ΘΑ ΤΟ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΕΙ ΜΟΝΟ Η ΟΙΚΟΓΈΝΕΙΑ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ. Τι θα νιώσουμε, τι θα σκεφτούμε σε αυτήν την (υποθετική) περίπτωση; Είμαστε κουρασμένοι, φορτωμένοι με δυο τσάντες και μένουμε στον 6ο όροφο. Δεν θ’ ανέβει το αίμα μας στο κεφάλι; Δεν θα ξηλώσουμε την πινακίδα και δεν θα την καταστρέψουμε αυθωρεί και παραχρήμα; Δεν θα σκεφτούμε πως αυτός ο Παπαδόπουλος, ο τύπος από το ρετιρέ, δεν θα πρέπει να είναι στα καλά του; Αυτά και άλλα πολλά θα αισθανθούμε και θα νιώσουμε και όχι μόνο εμείς αλλά και όλοι οι άλλοι ένοικοι της πολυκατοικίας.
Γνωρίζουμε πολύ καλά το λόγο που θα αντιδράσουμε με αυτούς τους τρόπους. Θεωρούμε αυτονόητο ότι το ασανσέρ είναι ένα κοινόχρηστο μέσο κάθετης μετακίνησης, όπως και το κλιμακοστάσιο, ανήκει σε όλους και όλοι συμβάλλουν στη συντήρησή του. Ποιος άλλος, εκτός από τους ένοικους της πολυκατοικίας, μπορεί να το χρησιμοποιήσει αυτό το κοινόχρηστο μέσο; Ποιος άλλος οφείλει να συμμετάσχει στη συντήρησή του; Εάν έρθει ένας φίλος μου από την Νέα Ζηλανδία κι ένας φίλος σου από την Αλάσκα, θα μπορέσει να το χρησιμοποιήσει; Νομίζω ότι κανείς από τους ένοικους δεν θα είχε αντίρρηση. Το ασανσέρ της πολυκατοικίας μας, όπως όλα τα ασανσέρ όλων των πολυκατοικιών του κόσμου δυνάμει μπορούν να χρησιμοποιηθούν από όλο τον παγκόσμιο πληθυσμό. Δεν μπορούμε να εξαιρέσουμε κανέναν και καμία απολύτως. Από την άλλη, οι μόνοι που έχουν καθήκον να το συντηρήσουν είναι οι ένοικοι όχι επειδή απλά και μόνο είναι δικό τους αλλά επειδή είναι αυτοί που το χρησιμοποιούν πιο συχνά.
Ας συνοψίσουμε τις σκέψεις μας για να μπορέσουμε να συνεχίσουμε τους συλλογισμούς μας: το οποιοδήποτε ασανσέρ είναι ένα μέσο το οποίο μπορεί να χρησιμοποιηθεί από τον οποιονδήποτε κάτοικο του πλανητικού μας χωριού αλλά την συντήρησή του την έχουν αναλάβει οι ένοικοι της πολυκατοικίας στη οποία βρίσκεται, μιας κι αυτοί είναι που το χρησιμοποιούν πολύ συχνά. Το ασανσέρ δεν είναι ιδιόχρηστο και δεν είναι ιδιόκτητο: είναι κοινόχρηστο και κοινόκτητο. Ας φανταστούμε τώρα ότι γίνεται μια κοινωνική επανάσταση και ζούμε σε μια κομμουνιστική κοινωνία. Ας αφήσουμε προς το παρόν το μέγα ζήτημα της πολυκατοικίας και το τι σημαίνει να κατοικείς είκοσι και τριάντα και πενήντα μέτρα πάνω από το έδαφος – και σε διαμερίσματα χωρίς μπαλκόνια! – και ας περιοριστούμε στο ζήτημα του ασανσέρ: θα υπάρχουν ασανσέρ σε μια κομμουνιστική κοινωνία; Και βέβαια θα υπάρχουν! Παρόλο που επινοήθηκαν και κατασκευάστηκαν από καπιταλιστές σε καπιταλιστικά εργοστάσια της Αγγλίας κατά την βιομηχανική επανάσταση του 19ου αιώνα και κατόπιν η χρήση τους επεκτάθηκε και στους χώρους κατοικίας, στις πανύψηλες πολυκατοικίες, δεν θα έχουμε καμιά επιφύλαξη να τα υιοθετήσουμε και να τα διατηρήσουμε, όπως θα κάνουμε και με κάθε άλλο κοινόχρηστο μέσο, χώρο, εργαλείο. . . Η κοινοχρησία και η κοινοκτησία του ασανσέρ μας επιτρέπει να το δούμε ως μια μορφή κομμουνισμού της καθημερινής (καπιταλιστικής) ζωής και ως τέτοια δεν μπορούμε παρά να το πάρουμε μαζί μας. Προτείνω να ονομάσουμε αυτή τη μορφή του κομμουνισμού της καθημερινής ζωής σε καπιταλιστικές συνθήκες κομμουνιστικότητα και να ρίξουμε μια ματιά γύρω μας να δούμε αν υπάρχουν κι άλλες που αξίζουν να τις πάρουμε μαζί μας κατά τη μετακόμιση – επιτρέψτε μου την έκφραση. Μέχρι να γίνει όμως η μετακόμιση, έχουμε χρόνο να εντοπίσουμε αυτές τις κομμουνιστικότητες και να τις μελετήσουμε: που και πως επινοήθηκαν; Πότε και από ποιους; Κάτω από ποιες συνθήκες; Είναι δυνατόν σε ένα εκμεταλλευτικό σύστημα (δουλοκτησία, φεουδαρχία, καπιταλισμός) να παράγονται κομμουνιστικότητες;
Θα αφήσουμε, προς το παρόν, αναπάντητα αυτά τα ερωτήματα μιας και θα ασχοληθούμε διεξοδικά με αυτά στο μέλλον και θα επιστρέψουμε στο ασανσέρ μας. Θα θέσουμε το εξής ερώτημα: γιατί το κάθε διαμέρισμα δεν έχει το δικό του ασανσέρ; Πρόκειται περί αμέλειας του αρχιτέκτονα και του κατασκευαστή; Θα ήθελαν οι ένοικοι να είχαν το δικό τους, ιδιόχρηστο και ιδιόκτητο, ασανσέρ; Την απάντηση την γνωρίζουμε όλοι και όλες αλλά δεν χάνουμε και τίποτα εάν την διατυπώσουμε και γραπτά: όχι, κανένας ένοικος δεν θα ήθελε να είχε το δικό του ασανσέρ και, επομένως, δεν πρόκειται περί αμέλειας. Εάν το δούμε από τη πλευρά των καπιταλιστών, το ιδιόχρηστο και ιδιόκτητο ασανσέρ θα ήταν σκέτη καταστροφή: από τη μια, θα μείωνε δραστικά τον αριθμό των προς πώληση διαμερισμάτων και από την άλλη θα αύξαινε το κόστος κατασκευής. Εάν το δούμε από τη πλευρά των ενοίκων, θα ήταν επίσης καταστροφή: όχι μόνο το διαμέρισμα θα ήταν πιο ακριβό αλλά θα κόστιζε πολύ και η συντήρηση του ιδιόκτητου πια ασανσέρ. Μια πολυκατοικία με σαράντα διαμερίσματα και τριάντα ασανσέρ (εξαιρώντας το ισόγειο και τον πρώτο όροφο) θα ήταν καθαρός παραλογισμός. Γνωρίζουμε πολύ καλά ότι από ένα σημείο και πέρα η αυτάρκεια γίνεται σπατάλη: φαντάζεστε, παραδείγματος χάριν, κάθε πόλη να είχε ένα εργοστάσιο παραγωγής ρουλεμάν; Θα παρήγαγε ρουλεμάν μια μέρα κάθε πέντε χρόνια. Ενώ η περιορισμένη κοινοχρησία γίνεται στέρηση και ταλαιπωρία (ένα ασανσέρ σε μια πολυκατοικία 300 διαμερισμάτων), η πολλή κοινοχρησία γίνεται σπατάλη και ιδιοχρησία (κάθε διαμέρισμα το δικό του ασανσέρ). Ας αποκαλέσουμε την μεταξύ της περιορισμένης και της περισσής κοινοχρησίας ισορροπημένη κοινοχρησία κι μας δούμε το πλεονεκτήματά της: μειωμένη παραγωγή, μειωμένη κατανάλωση ενέργειας, πρώτων υλών και χρήσης μηχανών, μείωση του κοινωνικά αναγκαίου χρόνου εργασίας. Δεν έχουμε προσεγγίσει το οικολογικό πρόβλημα από κομμουνιστικής πλευράς, αλλά θα έρθει η ώρα να το κάνουμε και αυτό. . . Αντιθέτως, η περισσή κοινοχρησία και ασφαλώς η ιδιοχρησία, αυξάνει την παραγωγή, αυξάνει την κατανάλωση ενέργειας, πρώτων υλών και χρήσης μηχανών, αυξάνει τον κοινωνικά αναγκαίο χρόνο εργασίας. Η πρώτη μειώνει το κέρδος, η δεύτερη το περιορίζει. Παρόλο που ο καπιταλισμός ασύμβατος με την κοινοχρησία, από την άλλη είναι βέβαιο ότι δεν μπορεί κατά κανένα τρόπο να την αποφύγει.
Το ασανσέρ είναι μια μορφή κομμουνισμού που εμφανίστηκε κάτω από καπιταλιστικές συνθήκες, είναι μια κομμουνιστικότητα, και ως τέτοια θα την πάρουμε μαζί μας στο πέρασμα σε μια κομμουνιστική κοινωνία. Υπάρχουν άλλες κομμουνιστικότητες τριγύρω μας; Τι άλλο θα πάρουμε μαζί μας; Πως είναι δυνατόν ένα εκμεταλλευτικό και καταπιεστικό κοινωνικό καθεστώς να παράγει κομμουνιστικούς θεσμούς; Με τα ερωτήματα αυτά θα καταπιαστούμε σε προσεχή άρθρα.
Σχολιάστε ελεύθερα!