φίλες και φίλοι, γεια σας και χαρά σας
Εάν στρέψουμε το βλέμμα μας στο παρελθόν, θα παρατηρήσουμε ότι μεταξύ του Κυρίου και του υποτελούς Παραγωγού του κοινωνικού πλούτου διεξαγόταν ένας πόλεμος, στον οποίο νικούσε σχεδόν πάντα ο Κύριος. Εάν ρίξουμε μια ματιά σήμερα τριγύρω μας, θα δούμε ότι η κατάσταση δεν έχει αλλάξει: ο Κύριος είναι ο νικητής. Οι διαπιστώσεις αυτές μας ωθούν να σχηματίσουμε την εντύπωση ότι ο Κύριος δεν ανησυχεί πια:νικούσε, νικάει και θα συνεχίσει να νικάει. Τίθεται όμως το ερώτημα: ανησυχεί ο Κύριος για το μέλλον ή όχι; Στο ερώτημα αυτό υπάρχει μια αναμφισβήτητη απάντηση: ναι, ο Κύριος ανησυχεί για το μέλλον. Μας το επιβεβαιώνει περίτρανα η βασική επιδίωξη του: ο έλεγχος, η κατάκτηση, η αποίκιση του μέλλοντος. Η επιδίωξη αυτή είναι ένα μέσον, ένα μέσον εξοβελισμού του απρόοπτου, του απρόσμενου, του αναπάντεχου, του απροσδόκητου. Για τον εξοβελισμό του αναπάντεχου από το παρόν χρησιμοποιείται η τάξη, η πειθαρχία: εάν το κάθε πράγμα (συμπεριλαμβανομένου και του υποτελούς Παραγωγού) είναι στη θέση του, εάν ξέρουμε τι θα κάνει και πως θα κινηθεί (σύμφωνα με τις διαταγές μας), τότε το απρόσμενο έχει ξεριζωθεί και δεν υπάρχει λόγος να ανησυχούμε. Εάν ο Πλάτων λατρεύει το επάγγελμα (η “Πολιτεία” του είναι ένας ύμνος σε αυτό), είναι για αυτόν ακριβώς το λόγο: το επάγγελμα ορίζει μια θέση, ακινητοποιεί, καταργεί την ποικιλία. Η τάξη και η πειθαρχία από τη μια, η κατάκτηση και ο έλεγχος του μέλλοντος από την άλλη, είναι οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος.
Ο Κύριος λοιπόν ανησυχεί, τόσο για το παρόν όσο και για το μέλλον. Εγείρεται λοιπόν το ερώτημα: γιατί ανησυχεί αφού νικούσε και νικάει; Μήπως ανησυχεί επειδή δεν μπορεί αν εξαλείψει το ενδεχόμενο της (ή μιας) ήττας από τον υποτελή Παραγωγό; Στο ερώτημα αυτό δεν μπορούμε παρά να απαντήσουμε καταφατικά: για ποιον άλλο λόγο να ανησυχεί; Εάν όμως ανησυχεί μήπως μια μέρα ηττηθεί, τότε ποιος είναι πιο ισχυρός; Ο Κύριος ή ο Υποτελής Παραγωγός; Εάν είναι ο πρώτος, γιατί να ανησυχεί; Εάν είναι ο δεύτερος, γιατί ηττάται συνεχώς; Εάν λάβουμε υπόψη μας ότι ο υποτελής είναι ο Παραγωγός του κοινωνικού πλούτου και ο Κύριος ο άρπαγας και ο καταστροφέας αυτού του πλούτου, συνάγεται ότι ο Κύριος δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς τον Παραγωγό, ότι, όπως έλεγε και ο Χέγκελ, είναι δούλος του δούλου του. Ο Κύριος εξαρτάται από τον υποτελή Παραγωγό: ήταν, είναι και θα είναι ένας ενδεής και, όσο πιο πολλά αρπάζει, τόσο πιο ενδεής γίνεται.
Έχουμε διαπιστώσει στην Εξοντωτική ότι ο Κύριος, όσο και να ποθεί, δεν μπορεί να απαλλαγεί από τον υποτελή Παραγωγό. Η νίκη του δεν μπορεί ποτέ να είναι ολοκληρωτική αλλά πάντα μια μορφή συμβιβασμού. Εάν ο Κύριος ήταν ποιμένας, δεν θα άφηνε κανέναν ζωντανό. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι ο ποιμένας θα εξολοθρεύσει και όλα τα ζώα που εκτρέφει, από τα οποία εξασφαλίζει την τροφή του και πρώτες ύλες για τα εργαλεία του, τα όπλα του, κλπ. Από την άλλη, όπως διαπιστώνουμε και στην Ανθρωποβοσκητική, ο Κύριος παραμένει ποιμένας, μιας και τη θέση των προβάτων έχουν πάρει τα λογικά πρόβατα, οι υποτελείς Παραγωγοί του κοινωνικού πλούτου. Η νίκη του Κυρίου έχει όρια: εάν τα ξεπεράσει, ο Κύριος θα πάψει να είναι Κύριος. Για να μην πάψει να είναι Κύριος, οφείλει να συμβιώνει, να συνυπάρχει με έναν αντίπαλο, από την ύπαρξη του οποίου εξαρτάται και η δική του. Έτσι, ό,τι χάνει από την νίκη ο Κύριος, μεταβιβάζεται στον υποτελή: η ήττα του είναι μια μορφή νίκης. Δεν νικάει αλλά και δεν ηττάται. Ο συμβιβασμός του Κυρίου είναι ήττα για τον Κύριο και νίκη για τον υποτελή Παραγωγό.
Η συνύπαρξη του Κυρίου με τον υποτελή Παραγωγό είναι οδυνηρή για τον Κύριο. Η αναγκαιότητα της διηνεκούς αρπαγής του συλλογικά παραγόμενου κοινωνικού πλούτου του θυμίζει την ένδειά του, την ταπεινωτική εξάρτησή του από τον υποτελή. Υπάρχει όμως και μια άλλη πλευρά του ζητήματος που δεν την έχουμε προσέξει όσο θα έπρεπε. Η αναπαραγωγή της ζωής και η παραγωγή του κοινωνικού πλούτου είναι αδιανόητη χωρίς τη συμβίωση, τη συνεργασία, τη δημιουργική σύγκρουση, την κοινοχρησία και την κοινοκτησία μεταξύ των Παραγωγών. Τις πρακτικές αυτές αποκαλώ στοιχειώδη, θεμελιακό, εμμενή κομμουνισμό. Όπως ο Κύριος δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς τον υποτελή Παραγωγό, έτσι και η Κυριαρχία δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς τον εμμενή κομμουνισμό. Η Κυριαρχία ενισχύεται μόνο στο βαθμό που μπορεί να περιορίζει, να συρρικνώνει τον εγγενή κομμουνισμό (όπως κάνει σήμερα ο νεοφιλελευθερισμός) αλλά να τον εξαλείψει δεν μπορεί: όλοι μας μπορούμε να έχουμε από ένα ιδιόκτητο και ιδιόχρηστο αυτοκίνητο, αλλά δεν μπορεί ο καθένας να έχει το δικό του δρόμο. . .Όπως ο υποτελής παραγωγός, ο εγγενής κομμουνισμός δεν νικάει αλλά και δεν εξαλείφεται.
Να λοιπόν ποια είναι η πηγή της ανησυχίας του Κυρίου: ο εμμενής κομμουνισμός δεν εξαλείφεται, είναι ισχυρότερος της Κυριαρχίας. Να ποιο είναι το αναπάντεχο, ο φόβος και ο τρόμος του Κυρίου: η διεύρυνση του εμμενούς κομμουνισμού, δηλαδή η αποδυνάμωση της Κυριαρχίας. Και στο σημείο αυτό εγείρεται το κομβικής σημασίας ερώτημα: πως ο Κύριος μπόρεσε και μπορεί να επιβάλλεται επί του υποτελούς Παραγωγού; Ποια είναι τα ισχυρότερα όπλα του Κυρίου; Ποια είναι του υποτελούς;
Σύμφωνα με όσα έχουμε εκθέσει, το ισχυρότερο όπλο του υποτελούς παραγωγού είναι ο εγγενής κομμουνισμός: η συμβίωση, η συνεργασία, η αλληλεγγύη, η δημιουργική σύγκρουση, η κοινοχρησία και η κοινοκτησία. Από τη στιγμή που τα παγκόσμια κοινωνικά προβλήματα είναι συνέπεια της συρρίκνωσης του κομμουνισμού, η επίλυσή τους δεν μπορεί παρά να επιτευχθεί μόνο με την διεύρυνση του εμμενούς κομμουνισμού. Στη περίπτωση αυτή, ο σκοπός και το μέσο ταυτίζονται: είναι η διεύρυνση του κομμουνισμού του παρόντος, του εμμενούς κομμουνισμού σε συγκεκριμένες ιστορικές συνθήκες. Η κοινόχρηστη δημοτική βιβλιοθήκη, παραδείγματος χάριν, είναι ένας κομμουνιστικός θεσμός του παρόντος. Δεν έχουμε προσέξει πόσος κομμουνισμός υπάρχει τριγύρω μας! (Το μεγαλύτερο μερίδιο ευθύνης, όπως θα δούμε, το έχει η ιστορική Αριστερά και ο ιστορικός μαρξισμός). Στην περίπτωση όμως του Κυρίου, η ταύτιση μέσου και σκοπού είναι αδύνατη. Η αύξηση της ισχύος απαιτεί τη χρήση των πιο αποτελεσματικών και πιο αποδοτικών μέσων και πρακτικών. Από αυτά τα μέσα, τα πια σημαντικά είναι η βία (η χρήση ισχυρών όπλων) και η μίμηση του Κυρίου.
Το ισχυρότερο όπλο του Κυρίου, τα πυρηνικά, είναι το έσχατο καταφύγιο του Κυρίου. Το χρησιμοποίησε (Χιροσίμα και Ναγκασάκι), απειλεί πως θα το χρησιμοποιήσει και πάλι και είμαστε βέβαιοι ότι δεν θα κωλώσει να το κάνει. Το ισχυρότερο όμως όπλο έχει μια εγγενή αδυναμία, την οποία ο Κύριος γνωρίζει πολύ καλά: εάν η χρήση του δεν επιφέρει τα επιθυμητά αποτελέσματα, ο κάτοχός του περιέρχεται στην κατάσταση του άοπλου! Πέρα από αυτό όμως, ο Κύριος δεν μπορεί να επισείει την απειλή της χρήσης των πυρηνικών όπλων για καθημερινές και τρέχουσες υποθέσεις. Τα πυρηνικά είναι στρατηγικής σημασίας όπλα και η χρήση τους γίνεται μόνο όταν κορυφώνεται η κλιμάκωση του πολέμου. Ο Κύριος διαθέτει ένα όπλο τακτικής σημασίας, αυτό που το χρησιμοποιεί σε καθημερινή βάση: το όπλο αυτό λέγεται μίμηση του Κυρίου.
Ο Κύριος θεωρεί ότι η αποδυνάμωση του υποτελούς Παραγωγού, η αύξηση δηλαδή της δικής του ισχύος, επιτυγχάνεται άκρως αποτελεσματικά και άκρως αποδοτικά όταν ο υποτελής μιμείται τον Κύριο. Λέει ο Κύριος στον υποτελή: “φίλε μου, και συ μπορείς να γίνεις πλούσιος, ισχυρός και διάσημος. Όλοι σας και όλες σας μπορείτε, μιας και εξασφαλίζουμε ίσες ευκαιρίες για όλους”. Η μίμηση του Κυρίου προϋποθέτει ένα βαθμό ελευθερίας του υποτελούς και αυτός είναι ο λόγος που, σε πολιτικό επίπεδο, η μίμηση του Κυρίου παίρνει το όνομα Δημοκρατία. Η μίμηση του Κυρίου και η δημοκρατία είναι αναπόσπαστα δεμένες μεταξύ τους, δεν νοείται η μία χωρίς την άλλη. Το ιδρυτικό κείμενο της μίμησης του Κυρίου είναι ο Επιτάφιος του Περικλέους, τον οποίο και θα μελετήσουμε λεπτομερειακά.
Στον κύκλο διαλέξεων που φέρει τον τίτλο Μιμητική θα μελετήσουμε καταρχάς την ιστορική προέλευση της μίμησης του Κυρίου ως έναν ιδιάζοντα τρόπο απόσπασης της αφοσίωσης του υποτελούς, ως μια μορφή στρατηγικής διακυβέρνησης. Θα στρέψουμε δηλαδή το ενδιαφέρον μας στην αρχαϊκή και στην πρώιμη κλασική εποχή (700-450 π.Χ.) του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού. Από την άλλη θα μελετήσουμε την μίμηση του Κυρίου από τον σημερινό υποτελή σε ένα συγκεκριμένο πεδίο, την Πολιτική. Τη Μιμητική αυτή θα την αποκαλέσουμε Πολιτική Μιμητική και θα αφήσουμε τις άλλες εκφράσεις της (ηθική, φιλοσοφική, αισθητική, κλπ) για αργότερα. Θα στρέψουμε δηλαδή το ενδιαφέρον μας στην ιστορική Αριστερά και θα επιχειρήσουμε να υποστηρίξουμε την άποψη πως η αποτυχία της ιστορικής Αριστεράς οφείλεται στην μίμηση του Κυρίου, η οποία πάντα φέρνει καταστροφές και συμφορές. Η ιστορική Αριστερά υπάρχει ακόμα, αν και αποχωρεί αργά και επώδυνα από το πολιτικό προσκήνιο. Η βασική μας επιδίωξη είναι να της δώσουμε μια κλωτσιά ώστε να αποσυρθεί όσο γίνεται πιο σύντομα. Θα δείξουμε δηλαδή ότι τα απομεινάρια της ιστορικής Αριστεράς συνεχίζουν να μιμούνται τον Κύριο ενώ ταυτόχρονα επιχειρούν ή επιθυμούν να καταργήσουν αυτή τη μίμηση.
Κατά συνέπεια, οι δύο πρώτες διαλέξεις θα είναι οι εξής: στη πρώτη θα σχολιάσουμε ένα πολύ σημαντικό εδάφιο από τον Επιτάφιο του Περικλέους, το οποίο συμπυκνώνει έξοχα την Πολιτική Μιμητική ( ντροπή δεν είναι να είσαι φτωχός· ντροπή είναι να μην προσπαθείς να αποφύγεις τη φτώχεια με τον πόλεμο)· στη δεύτερη θα συγκρίνουμε το τρόπο οργάνωσης της ιστορικής Αριστεράς και του Κυρίου και θα δείξουμε ότι η μίμηση του Κυρίου από τον υποτελή είναι ολοσχερής: πρότυπο της πολιτικής οργάνωσης είναι το κράτος, ο στρατώνας, δηλαδή το μαντρί, η στάνη. Οι πολιτικές οργανώσεις της Αριστεράς είναι μικρά κρατίδια, είναι στάνες λογικών προβάτων: το ισχυρότερο όπλο του υποτελούς Παραγωγού, η ταύτιση μέσου και σκοπού, πετάγεται στα σκουπίδια. Κατά συνέπεια, το πρότυπο οργάνωσης μιας Αριστεράς του μέλλοντος δεν μπορεί παρά να είναι η κομμουνιστική οργάνωση: η μικρή, αυτόνομη και συνεργαζόμενη συμβιωτική ομάδα. Θεωρούμε λοιπόν ότι η ιστορική Αριστερά δεν είναι τόσο διασπασμένη όσο νομίζουμε: θεωρούμε ότι θα το φαινόμενο της διάσπασης θα επιταχυνθεί και θα γενικευτεί κι αυτό είναι πολύ θετικό. Έτσι, τασσόμαστε υπέρ της διάσπασης και όχι υπέρ της ενότητας της ιστορικής Αριστεράς: η ιστορική Αριστερά θα ενωθεί μόνο όταν θα πάψει να υπάρχει. Προς αυτή την κατεύθυνση και θα κινηθούμε.