φίλες και φίλοι, γεια σας και χαρά σας

Στις αρχές της άνοιξης του 1189 π.Χ., στη μυκηναϊκή Πύλο βρίσκονταν μια ομάδα είκοσι γυναικών με τα παιδιά τους, δέκα κορίτσια και δέκα αγόρια, που κατάγονταν από την Κνίδο, με επικεφαλής μια γυναίκα και έναν άνδρα, έχοντας στην διάθεσή τους 643,2 λίτρα σιταριού και άλλα τόσα ξηρών σύκων. Εκεί, βρίσκονταν και μια άλλη ομάδα 30 νεαρών ανδρών και 9 αγοριών, γιοι γυναικών που ασχολούνταν με το γνέσιμο του μαλλιού (παρασκευή νήματος). Την ίδια εποχή, στον οικισμό Λουσός, στα ανατολικά της σημερινής Πύλου, βρίσκονταν μια ομάδα 54 γυναικών από τη Μίλητο, με τα παιδιά τους, 54 κορίτσια και 22 αγόρια· επικεφαλής της ομάδας ήταν μια γυναίκα και ένας άνδρας. Τι ήταν αυτές οι ομάδες γυναικών με τα παιδιά τους και ανδρών; Πως βρέθηκαν από τα μικρασιατικά παράλια στη Πύλο; Πως γνωρίζουμε ότι η βασική τους τροφή ήταν το σιτάρι και τα σύκα; Πως μπορούμε και γνωρίζουμε αυτές τις λεπτομέρειες; Πως γνωρίζουμε τι γίνονταν την άνοιξη του 1189 π. Χ. σε ένα οικισμό της μυκηναϊκής Μεσσηνίας;

Πριν απαντήσουμε σε όλα αυτά τα ερωτήματα, ας διευκρινίσουμε κατ’ αρχήν ότι το 1189 είναι μια αυθαίρετη, υποθετική χρονολογία. Θα μπορούσε να ήταν το 1205 π. Χ ή το 1171. Εκείνο που είναι βέβαιο είναι ότι γύρω στο 1200 π. Χ. το ανάκτορο, το διοικητικό κέντρο της μυκηναϊκής Πύλου πυρπολήθηκε. Δεν είμαστε βέβαιοι ποιος το έκαψε: επιδρομείς ή εξεγερμένοι υποτελείς; Το ανάκτορο καταστράφηκε ολοσχερώς αλλά η φωτιά έψησε τις νωπές πήλινες πινακίδες, τα αρχεία του μυκηναϊκού κράτους της Πύλου, και έτσι άντεξαν στο χρόνο. Τα αρχεία αυτά θα είχαν συνταχθεί κατά τους τελευταίους μήνες της ζωής του ανακτόρου, ενώ γνωρίζουμε μια που πρέπει να γράφτηκε λίγες μέρες πριν τον καταστροφικό εμπρησμό του. Η πινακίδα αυτή καταγράφει τις προσφορές που πρέπει να γίνουν, μεταξύ των οποίων και άνδρες και γυναίκες για να θυσιαστούν, σε ένα μεγάλο αριθμό θεοτήτων. Εν όψει μεγάλου κινδύνου, οι κάτοικοι της Πύλου εκλιπαρούν τους θεούς με ανθρωποθυσίες να τους σώσουν. Το κείμενο αρχίζει με τον προσδιορισμό του χρόνου: τον μήνα ΠλωFιστό (πρβλ. πλω-τός < πλέ(F)ω), τον μήνα της έναρξης της ναυσιπλοΐας. Γνωρίζουμε ότι η ναυσιπλοΐα στην αρχαία Ελλάδα άρχιζε αρχές άνοιξης, τέλη Μαρτίου – αρχές Απριλίου. Αυτή την εποχή λοιπόν πυρπολήθηκε το διοικητικό κέντρο του μυκηναϊκού βασιλείου της Πύλου.

Οι πινακίδες που ψήθηκαν και σώθηκαν είναι πολλές. Από αυτές μαθαίνουμε πολλά πράγματα για τους τελευταίους μήνες της ζωής του μυκηναϊκού βασιλείου. Μέσα στο ανάκτορο υπήρχαν γραφείς (έχουν αναγνωρισθεί 45 χέρια, γραφικοί χαρακτήρες δηλαδή) που κατέγραφαν τις πληροφορίες που έφταναν από κάθε γωνιά του βασιλείου. Οι Κύριοι του ανακτόρου ήθελαν να έχουν μια σαφή εικόνα τόσο των υποτελών παραγωγών όσο και της παραγωγής, της διανομής του κοινωνικού πλούτου, της ιδιοκτησίας της γης, της κατάστασης των ειδών πολυτελείας, της φορολόγησης, της καταβολής των φόρων, του χρέους, της θέσης και της κατάστασης του στρατού και άλλων πολλών πρακτικών και δραστηριοτήτων της κοινωνικής ζωής. Η γλώσσα των αρχείων είναι μια αρχαϊκή μορφή της αρχαίας ελληνικής την οποία αποκαλούμε μυκηναϊκή ελληνική, ενώ η γραφή που χρησιμοποιήθηκε ήταν η συλλαβογραφική Γραμμική Γραφή Β΄. Σε αυτή τη γραφή, κάθε σύμβολο αναπαριστάνει μια ανοιχτή συλλαβή, από τις οποίες οι περισσότερες αποτελούνται από σύμφωνο και φωνήεν. Κάθε φωνήεν και κάποιες δίφθογγοι αναπαριστούν μια συλλαβή, ενώ υπάρχουν και λίγες που αποτελούνται από δυο αρχικά σύμφωνα και ένα φωνήεν: δFε, δFο, νFα, πτε, τFε, τFο. Επίσης, διαφορετικές φωνητικά συλλαβές αναπαριστάνονται με το ίδιο συλλαβόγραμμα, όπως η ρο και η λο με το ro, η πι και φι με το pi, η γο, xo και κο με το ko, Έτσι, οι μορφές φιλόλογος, φιλόλογον, φιλόλογοι, φιλολόγων, θα γράφονταν με τον ίδιο τρόπο: pi-ro-ro-ko. Όταν έχουμε συλλαβή με δύο σύμφωνα, η συλλαβή αυτή αποδίδεται με δυο συλλαβογράμματα: η λέξη αγρός γράφεται a-ko-ro, ενώ ο χρυσός ku-ru-so. Σε άλλες περιπτώσεις το ένα σύμφωνο σιγείται: η μορφή a-pi αποδίδει την πρόθεση αμφί. Κι αν λάβουμε υπόψη μας ότι δεν γίνεται διάκριση των μακρών και των βραχέων φωνηέντων, αντιλαμβάνεστε ότι η Γραμμική Γραφή Β΄ αναπαριστάνει την ελληνική γλώσσα της μυκηναϊκής εποχής με πολύ ατελή τρόπο. Σε πολλές περιπτώσεις, μπορούμε να διακρίνουμε τον σωστό τύπο, όχι όμως πάντα. Όλα αυτά τα ζητήματα, της γραφής και της γλώσσας, θα τα εξετάσουμε λεπτομερώς, τόσο σε εισαγωγικές διαλέξεις όσο και κατά τη διάρκεια του σχολιασμού και της μετάφρασης των αρχείων.

Πήλινες πινακίδες με κείμενα Γραμμικής Γραφής Β΄ έχουν βρεθεί σε πολλά σημεία της ελλαδικής χερσονήσου και της Κρήτης και όλες παρουσιάζουν κοινά χαρακτηριστικά. Εκτός από τα συλλαβογράμματα, με τα οποία σχηματίζονται οι λέξεις, οι γραφείς αναπαρίσταναν και με ένα λογόγραμμα (προτιμούμε αυτόν τον όρο αντί του “ιδεογράμματος”) το αντικείμενο, το πρόσωπο ή το ζώο που κατέγραφαν. Έτσι, οι πινακίδες, ανεξαρτήτως του τόπου εύρεσης, ταξινομήθηκαν με βάση το λογόγραμμα ή τα λογογράμματα που περιέχουν. Κάθε κατηγορία με το ίδιο ή τα ίδια λογογράμματα αποτελούν μια σειρά που δηλώνεται με ένα γράμμα του λατινικού αλφάβητου. Για παράδειγμα, η σειρά Α περιλαμβάνει τις πινακίδες που καταγράφουν ανθρώπους, άνδρες και γυναίκες, η C καταγράφει ζώα εκτροφής και η Ε σιτάρι. Σε κάθε τόπο, ο οποίος δηλώνεται με τα δύο αρχικά γράμματά του με λατινικούς χαρακτήρες (Πϋλος: PY, Κνωσός: KN, Θήβα: TH, Τίρυνθα: TI, Ελευσίνα: EL Χανιά: KH, Μυκήνες: MY, Ορχομενός: OR), η σειρά απαρτίζεται από ειδικότερες ομάδες πινακίδων που ονομάζονται συλλογές. Η Aa είναι συλλογή της Πύλου, η Αu των Μυκηνών και η Αg της Κνωσού, κλπ. Επίσης, κάθε πινακίδα έχει ένα αριθμό. Έτσι, τα στοιχεία της πινακίδας PY Αa 60 μας υποδεικνύουν ότι έχει βρεθεί στη Πύλο και ότι καταγράφει ανθρώπους και ειδικότερα γυναίκες.

Τα κρατικά αρχεία της Πύλου μας βοηθούν, περισσότερο από τα άλλα, να αποκτήσουμε μια γενική, αρκετά όμως ευκρινή, εικόνα του κοινωνικού σχηματισμού της μυκηναϊκής Πύλου. Πριν εκθέσω το συγκεκριμένο αντικείμενο καταγραφής κάθε συλλογής, θα ήθελα να επισημάνω ότι οι πληροφορίες που μας χαρίζουν τα αρχεία μας επιτρέπουν, πρώτον, να διακρίνουμε τόσο τον κυρίαρχο τρόπο παραγωγής όσο και τους υποτελείς και, δεύτερον, να διατυπώσουμε μια υπόθεση για τα αίτια της καταστροφής του διοικητικού κέντρου της Πύλου και της διάλυσης και αποσύνθεσης του κυρίαρχου τρόπου παραγωγής. Τα ζητήματα αυτά τα εξετάζω στη μελέτη Το πρώτο δυτικό κράτος. Εδώ, περιορίζομαι να πω πως τα αρχεία μας επιτρέπουν να υποστηρίξουμε ότι πρόκειται για ένα κοινωνικό σχηματισμό που κυρίαρχος είναι ο λεγόμενος ασιατικός τρόπος παραγωγής, ο οποίος όμως βρίσκεται σε προχωρημένη αποσύνθεση. Τα αρχεία προσφέρουν ενδείξεις οικονομικής στασιμότητας, φτώχειας, άγριας φορολόγησης των κοινοτήτων και δημογραφικής παρακμής. Έτσι, συντάσσομαι με αυτούς που υποστηρίζουν ότι η καταστροφή των ανακτόρων ήταν το αποτέλεσμα μιας εξέγερσης των υποτελών παραγωγών.

Ας δούμε τώρα τι καταγράφει κάθε συλλογή.

Η Αa καταγράφει ομάδες γυναικών με τα παιδιά τους, κορίτσια και αγόρια, που βρίσκονται στη Πύλο ή σε άλλους οικισμούς, και τους επικεφαλής τους, μια γυναίκα (υπεύθυνη για την διατροφή τους) και έναν (επιτηρητή) άνδρα. Οι ομάδες αυτές δηλώνονται είτε με κριτήριο την καταγωγή τους είτε την επαγγελματική τους ειδίκευση. Είναι βέβαιο ότι είναι σκλάβες, αιχμάλωτες πολέμου, και προέρχονται από τα νησιά του Αιγαίου και τα μικρασιατικά παράλια. Σε ποιους ανήκαν αυτές οι ομάδες σκλάβων γυναικών και ανδρών (Αd); Ήταν ιδιοκτησία του κράτους, συλλογική ιδιοκτησία της άρχουσας τάξης. Ο μεγάλος αριθμός των ομάδων και οι ποικίλες παραγωγικές δραστηριότητες στις οποίες επιδίδονται μας παρακινούν να διατυπώσουμε την άποψη ότι η εργασία των δούλων κατείχε σημαντική θέση στον παραγωγικό ιστό του κοινωνικού σχηματισμού του μυκηναϊκού βασιλείου της Πύλου. Μπορούμε να μιλούμε για κρατική δουλοκτησία, για μια ιδιαίτερη μορφή δουλοκτητικού τρόπου παραγωγής που συνυπήρχε με τον ασιατικό αλλά και με άλλους όπως θα διαπιστώσουμε

Η Ab καταγράφει τις ομάδες της Αa, αλλά και άλλες επιπλέον, μόνο που εδώ προστίθεται ένα νέο στοιχείο: η ποσότητα του σιταριού και των σύκων που είχαν στην διάθεση τους. Η ποσότητα της διατροφής είναι τόσο μικρή που τα μέλη των ομάδων θα πρέπει να βρίσκονταν στα όρια της λιμοκτονίας.

Η Ac μας πληροφορεί ότι οι κοινότητες δεν πρόσφεραν στα ανάκτορα τον αριθμό των ανδρών που είχε οριστεί να προσφέρουν. Θα επάνδρωναν στρατιωτικές μονάδες ή ομάδες καταναγκαστικής εργασίας (αγγαρεία) που χαρακτηρίζει τον ασιατικό τρόπο παραγωγής (αλλά και τον φεουδαρχικό); Δεν το γνωρίζουμε. Αυτό που γνωρίζουμε ότι οι κοινότητες δεν προσφέρουν τον αριθμό των ανδρών που έχει οριστεί. Σε μια περίπτωση (Αe 1277), μια κοινότητα έπρεπε να προσφέρει 16 άνδρες αλλά πρόσφερε μόνο τους δέκα. Να υποθέσουμε ότι πρόκειται για αδυναμία ή απροθυμία; Ανταρσία ή λειψανδρία;

Η Ad καταγράφει ομάδες νεαρών ανδρών και μεγάλης ηλικίας αγοριών, όλοι γιοι των σκλάβων γυναικών που γνωρίσαμε στις συλλογές Αa και Ab. Διαπιστώνουμε ότι μόλις τα αγόρια ενηλικιώνονταν, αποκόβονταν από την ομάδα που συμμετείχαν και σχημάτιζαν μια αυτοτελή εργασιακή ομάδα. Δεν γνωρίζουμε πως τους αποκαλούσαν αυτούς τους σκλάβους: η λέξη δοέλος χαρακτηρίζει τους υποταγμένους γηγενείς.

H Ae καταγράφει κυρίως τους υποτακτικούς βοσκούς που βόσκουν τα ζώα των κυρίων τους.

Η An καταγράφει ονόματα μεμονωμένων ανδρών, εργασιακές, επαγγελματικές ή και απροσδιόριστης φύσης ομάδες ανδρών με τους επικεφαλής τους. Σε αυτή την περίπτωση, δεν γνωρίζουμε εάν επρόκειτο για εργασιακές ομάδες ή στρατιωτικές μονάδες. Η συλλογή αυτή παρουσιάζει τεράστιο ενδιαφέρον μιας και μας παρέχει πολλές πληροφορίες για την οργάνωση της εργασίας αλλά και τον τρόπο λειτουργίας του ανακτόρου.

Η Aq περιλαμβάνει μόνο δυο πινακίδες. Η πρώτη καταγράφει τα πρόσωπα τα οποία έλαβαν ή δεν έλαβαν δυο προϊόντα, δεν γνωρίζουμε όμως ποια είναι αυτά (εμφανίζονται με την συντομογραφία ΖΕ και το λογόγραμμα *171). Η δεύτερη καταγράφει τους άνδρες οι οποίοι οφείλουν a-na-ke-e, ανάγεhεν, ανάγειν, δηλαδή να συνεισφέρουν, να προσφέρουν στα ανάκτορα, άνδρες (οι πέντε πρώτοι) και το προϊόν ΖΕ (οι άλλοι εφτά).

Η Cc και η Cn καταγράφουν κυρίως κοπάδια ζώων: το είδος των ζώων, τον αριθμό, τον τόπο, τον βοσκό και τον ιδιοκτήτη. Διαβάζουμε ακόμα τα ονόματα των πόλεων που οφείλουν να παχύνουν γουρούνια – τα οποία θα προορίζονταν προφανώς για τα ανάκτορα, τον αριθμό και το είδος των ζώων που πρέπει να παραδώσει μια κοινότητα (ne-wo-pe-o, Νέον Σπέος) στην θεά Πότνια (100 κριάρια και 190 χοίροι, παρακαλώ!), τα βόδια που πρέπει να παραδώσουν συγκεκριμένες κοινότητες στην θεότητα με τον όνομα ΔιFιεύς, και άλλα.

Η Cr μας πληροφορεί πόσα ελάφια οφείλουν να παραδώσουν (ή παρέδωσαν;) κάποιες κοινότητες και, πιθανόν, ποιοι οφείλουν να λάβουν και πόσα από αυτά.

Οι συλλογές Ea, Eb, Ed, En, Eo, Ep και Eq είναι πολύ σημαντικές μιας και περιλαμβάνουν πινακίδες στις οποίες καταγράφονται τα ονόματα των ιδιοκτητών και των καλλιεργητών γης, η έκταση του χωραφιού και η μορφή της ιδιοκτησίας. Από τα αρχαία αυτά μπορούμε να ανασυγκροτήσουμε τις παραγωγικές σχέσεις στη μυκηναϊκή γεωργία και να σκιαγραφήσουμε τους τρόπους παραγωγής που παρατηρούμε. Διαπιστώνουμε επιβιώσεις συλλογικής κατοχής της γης, παραχώρησης κοινοτικής γης σε μεμονωμένους καλλιεργητές αλλά και σαφέστατες μαρτυρίες ατομικής ιδιοκτησίας.

Η Er καταγράφει την σοδιά σε σιτάρι των ιδιόκτητων κτημάτων του ανώτατου άρχοντα αλλά και άλλων ανώτατων αξιωματούχων, ενώ η Es καταγράφει τους άνδρες και την ποσότητα του σιταριού που οφείλουν να παραδώσουν στον θεό Ποσειδώνα. Είναι σαφές ότι σε αυτές τις περιπτώσεις ο παραλήπτης δεν είναι ο θεός Ποσειδώνας, η Πότνια ή ο ΔιFιεύς αλλά κάποιοι αξιωματούχοι των ανακτόρων. Πρόκειται δηλαδή για φόρο σε είδος.

Η Fa περιλαμβάνει δυο πινακίδες: η μία διασώζει όλο κι όλο ένα λογόγραμμα του κριθαριού ενώ η άλλη καταγράφει μια ποσότητα κύπερης μετά τη λέξη ίππος. Πρόκειται για κύπερη που πρέπει να παραδοθεί ως τροφή σε άλογο αλλά τίνος; Πιθανότατα κάποιου αξιωματούχου των ανακτόρων.

Η Fg περιλαμβάνει τέσσερις πινακίδες που καταγράφουν μεγάλες ποσότητες σιταριού και σύκων η μία και οι άλλες τρεις ένα ανδρικό και ένα γυναικείο (δυο φορές) όνομα, στο οποίο αναφέρεται μια ποσότητα των παραπάνω προϊόντων, χωρίς να γνωρίζουμε το γεγονός που υπονοείται (καθορισμός φόρου, κατοχή ή διανομή;)

Η Fn καταγράφει τους παραλήπτες μικρών ποσοτήτων κριθαριού κυρίως αλλά και ελιών και ξηρών σύκων. Οι παραλήπτες δηλώνονται με την παραγωγική τους δραστηριότητα, μερικές φορές όμως με το όνομά τους.

Η Fr περιέχει κείμενα τα οποία καταγράφουν ποσότητες αρωματικού ελαιόλαδου που διανέμονται σε αξιωματούχους του ανακτόρου. Η Ιλιάδα μας λέει ότι με το ελαιόλαδο αυτό, που περιείχε αρωματικά βότανα, άλειφαν οι Κύριοι τα ρούχα τους.

Η Gn καταγράφει τις ποσότητες κρασιού που πρέπει να διανεμηθεί και τους παραλήπτες τους.

Η Ja περιλαμβάνει δυο μικρές πινακίδες. Η πρώτη καταγράφει μια μεγάλη ποσότητα χαλκού. Η δεύτερη, μια ποσότητα χαλκού μετά τη λέξη ka-ra-wi-so. Είναι άνδρικό όνομα ή τοπωνύμιο;

Η συλλογή Jn περιλαμβάνει κείμενα άκρως σημαντικά. Καταγράφει χαλκουργούς διαφόρων οικισμών και την ποσότητα χαλκού που έχουν παραλάβει από το ανάκτορο αλλά και αυτούς που δεν έχουν χαλκό να επεξεργαστούν. Φαίνεται πως το ανάκτορο αντιμετώπιζε δυσκολίες στην προμήθεια του χαλκού. Η υποψία αυτή επιβεβαιώνεται περίτρανα από την επίταξη του κοινοτικού χαλκού, του χαλκού που κατείχαν οι κοινότητες στους ναούς, τις κοινοτικές αποθήκες, που καταγράφει η υπ’ αριθμόν 829 πινακίδα αυτής της συλλογής. Οι προύχοντες 16 κοινοτήτων διατάσσονται από το ανάκτορο να παραδώσουν ka-ko na-wi-jo (χαλκόν νάFιον), ποσότητες δηλαδή χαλκού που είναι αποθηκευμένος στους ναούς, για να κατασκευαστούν αιχμές για ακόντια.

Η μοναδική πινακίδα της Jo καταγράφει ανδρικά ονόματα και μια ποσότητα χρυσού που αναφέρεται σε αυτά. Σε 10 από τις 27 καταγραφές έχουμε στο τέλος ένα Χ που δηλώνει ότι η πράξη έχει ολοκληρωθεί. Το χρυσάφι αυτό θα διανεμηθεί στα πρόσωπα που καταγράφονται (και σε κάποια έχει ήδη διανεμηθεί) ή είναι φόρος σε είδος που πρέπει να καταβληθεί (και κάποιοι τον έχουν καταβάλει);

Η La περιλαμβάνει πινακίδες (αποσπασματικές) που καταγράφουν υφάσματα.

Η Ma καταγράφει τις κοινότητες και τις ποσότητες έξι προϊόντων που πρέπει να καταβάλουν στο ανάκτορο. Είναι σαφές ότι η καταβολή πολλών φόρων σε είδος ήταν συλλογική υπόθεση, άλλο ένα στοιχείο που ενισχύει την άποψη για την κυριαρχία του ασιατικού τρόπου παραγωγής. Η Mb περιλαμβάνει συντομότατα κείμενα:ένα όνομα (κοινότητας ή ομάδας) κι ένα λογόγραμμα (*146) με ένα αριθμό να αναφέρεται σε αυτό. Πίσω από το λογόγραμμα και τον αριθμό κρύβεται η ποσότητα ενός άγνωστου σε μας προϊόντος που πρέπει να καταβληθεί ως φόρος σε είδος στο ανάκτορο. Παρόμοιας δομής κείμενα περιλαμβάνει και η συλλογή Mn, μόνο που εδώ έχουμε και μια πινακίδα που καταγράφει και ποσότητες των προϊόντων *249, RI, O και ME που πρέπει να καταβληθούν.

Η Νa καταγράφει τις ποσότητες λιναριού, υπολογισμένες σε δεμάτια, που οφείλουν να καταβάλλουν ως φόρο σε είδος οι κοινότητες στο ανάκτορο. Οι δυο πινακίδες της Ng μας πληροφορούν ότι το μυκηναϊκό βασίλειο της Πύλου αποτελούνταν από δυο διοικητικές περιφέρειες: την δεύρο Αιγολαΐα και την πέρα Αιγολαΐα. Αιγολαΐα σημαίνει “η περιοχή (-ία) των βράχων (λας) όπου βόσκουν κατσίκια (αιγ-ες)” και πρόκειται για τους λόφους που χωρίζουν τη Μεσσηνία σε δυο περιοχές: την περιοχή της Κυπαρρισίας (δεύρο) και την περιοχή του κάμπου της Καλαμάτας (πέρα). Από την πρώτη πινακίδα μαθαίνουμε ότι η δεύρο Αιγολαΐα παρέδωσε 1239 δεμάτια λιναριού, 457 όμως δεμάτια δεν τα παρέδωσε. Πρόκειται για κάτι παραπάνω από το ένα τρίτο της ποσότητας που είχε οριστεί από το ανάκτορο. Πρόκειται για ανυπακοή; Ή μήπως για μείωση της παραγωγής του λιναριού; Μήπως οι αριθμοί δηλώνουν τις αυξημένες προσδοκίες της άρχουσας τάξης του ανακτόρου; Δυο πινακίδες περιλαμβάνει και η Nn. Η πρώτη καταγράφει τον αριθμό των δεματιών λιναριού που δεν παρέδωσαν (και οφείλουν να παραδώσουν) 9 κοινότητες ενώ η δεύτερη τον αριθμό των δεματιών λιναριού που οφείλουν να παραδώσουν μεμονωμένα πρόσωπα.

Η Ob περιλαμβάνει δυο θραύσματα πινακίδων που διασώζουν το λογόγραμμα *166, στο οποίο αναφέρεται ένας αριθμός που ακολουθεί: 1 στη πρώτη και 10 στη δεύτερη. Πρόκειται για την ποσότητα κάποιου προϊόντος η οποία πρέπει να καταβληθεί. Η On καταγράφει τις ποσότητες ενός άλλου προϊόντος που πρέπει να καταβληθεί: αυτό που κρύβεται πίσω από το λογόγραμμα *154.

Οι τέσσερις πινακίδες της Pa καταγράφουν τις ποσότητες του προϊόντος *169 που βρίσκεται στη κατοχή δυο ανδρών και δυο διοικητικών μονάδων, ενώ η μοναδική πινακίδα της Pn μας πληροφορεί ότι ένας αξιωματούχος των ανακτόρων, που τον συναντάμε και αλλού, παρέλαβε από τρεις άνδρες λειψές τις ποσότητες του προϊόντος * 169 που είχαν καθοριστεί. Οι δυο πρώτοι δεν παρέδωσαν το ένα τρίτο της ποσότητας, ενώ το χρέος του τρίτου δεν έχει διασωθεί. Γι άλλη μια φορά, το κράτος δεν μπορεί να εισπράξει αυτά που ορίζει.

Η Qa καταγράφει ανδρικά ονόματα και τις ποσότητες του προϊόντος *189 που έχουν καθοριστεί να καταβληθούν (ή έχουν καταβληθεί).

Οι πινακίδες της Sa διακρίνονται σε δυο κατηγορίες. Στην πρώτη καταγράφονται οι ιδιοκτήτες αρμάτων σε λειτουργία και τα ζεύγη των τροχών που έχουν στην κατοχή τους και στη δεύτερη ζεύγη τροχών χωρίς να δηλώνονται οι ιδιοκτήτες τους.

Η Sh περιλαμβάνει πινακίδες που καταγράφουν μεγάλα και μικρά χάλκινα ελάσματα, που τοποθετούνταν πάνω στους χιτώνες και τις δερμάτινες περικεφαλαίες, και χάλκινες παραγναθίδες.

Η Ta καταγράφει διάφορα πολυτελή σκεύη, όπως αγγεία, τραπέζια, θρόνους, υποπόδια και άλλα πολλά. Προς τι αυτή η καταγραφή; Ήταν μια συνηθισμένη ετήσια καταγραφή ή μήπως οι Κύριοι των ανακτόρων ετοιμάζονταν να την κοπανήσουν;

Η Tn περιλαμβάνει δυο πινακίδες: η 996 καταγράφει πήλινα, χάλκινα και χρυσά αγγεία πολυτελείας. Η 316 περιέχει το πιο σημαντικό κείμενο των κρατικών αρχείων της μυκηναϊκής Πύλου. Καταγράφει τα αντικείμενα και τα πρόσωπα που προσφέρονται (προφανώς από τους αξιωματούχους του ανακτόρου) σε διάφορες θεότητες εν όψει μεγάλου κινδύνου που αντιμετωπίζει με αντάλλαγμα τη σωτηρία της Πύλου. Η προσφορά 8 χρυσών φιαλών, 3 χρυσών κυλίκων με δυο λαβές, δυο μεγάλων χρυσών κυπέλλων, έξι γυναικών και δυο ανδρών δείχνει ότι δεν πρόκειται για μια συνηθισμένη θρησκευτική τελετή.

Η Ua περιλαμβάνει πινακίδες στις οποίες καταγράφονται ποσότητες ετερόκλητων προϊόντων όπως κριθαριού, ελιών, κρασιού, ζώων, σιταριού, ξηρών σύκων, κύπερης και κάποιων άλλων άγνωστων σε μας προϊόντων. Η Un μας ενθαρρύνει να υποθέσουμε ότι υπονοείται η πράξη της διανομής.

Από τις τέσσερις πινακίδες της Ub, οι δυο μας λένε ότι δυο άνδρες χρωστάνε στα ανάκτορα από 8 δέρματα ελαφιού ο καθένας. Οι άλλες δυο καταγράφουν δέρματα, μερικά από τα οποία προορίζονται για την κατασκευή υποδημάτων (pe-di-ra, πέδιλα).

Η Un καταγράφει τις ποσότητες των ποικίλων προϊόντων που χορηγούνται σε θεότητες, σε θρησκευτικές τελετές αλλά και σε μεμονωμένα πρόσωπα. Παρ’ όλη τη φτώχεια που επικρατεί, το ανάκτορο χορηγεί μεγάλες ποσότητες πολλών και ποικίλων προϊόντων για το προγραμματισμένο γεύμα σε μια τελετή στην οποία θα παραβρισκόταν και ο άνακτας:κριθάρι, αλεύρι, ελιές, ξηρά σύκα, η βόδι, 26 κριάρια, 6 προβατίνες, 2 κριάρια, 2 κατσίκες, 7 γουρούνια, μεγάλη ποσότητα κρασιού και κάποια άλλα άγνωστα σε μας.

Η Va περιλαμβάνει πινακίδες χωρίς κάποιο λογόγραμμα, σε δυο όμως από αυτές διάβαζουμε τη λέξη αξονες

Vn

Wa

Wr

Xa

Xn

Za

Εκτός από τις ιστορικές πληροφορίες, τα

κρατικά αρχεία της μυκηναϊκής Πύλου παρουσιάζουν και μεγάλο ενδιαφέρον από γλωσσολογικής άποψης. Μας δίνουν μια αρκετά σαφή εικόνα της φωνητικής και της μορφολογίας της αρχαίας ελληνικής γλώσσας κατά τα τέλη του 13ου π.Χ. αιώνα. Η μελέτη των αρχείων αυτών είναι αδύνατη εάν δεν προταχθούν δυο βασικά εισαγωγικά μαθήματα. Το πρώτο αφορά τους ορθογραφικούς κανόνες, ας μας επιτραπεί η έκφραση, της Γραμμικής Γραφής Β, ενώ το δεύτερο την γλώσσα των αρχείων. Συγκεκριμένα, θα εξετάσουμε όλα τα αρχαϊκά φωνητικά και μορφολογικά στοιχεία της μυκηναϊκής διαλέκτου τα οποία δεν διασώθηκαν στους ιστορικούς χρόνους, αν και κάποια ίχνη εντοπίζονται κυρίως στην Ιλιάδα και τις επιγραφές της αρχαϊκής εποχής, 700-500 π.Χ. Από το χώρο της φωνητικής, θα εξετάσουμε το μακρό α και την ανυπαρξία της συναίρεσης, τους φθόγγους F, h και j, των υγρών φωνηέντων r και l, των ερρίνων φωνηέντων m και n, των χειλοϋπερωικών φθόγγων kw, gw, gwh, για το σ μεταξύ ουρανικού και ερρίνου, για τα συμφωνικά συμπλέγματα πμ, δλ, τμ, για την τροπή του -θι- σε –σι- και άλλα.

Από το χώρο της μορφολογίας, θα εξετάσουμε: πρώτον, τις αρχαϊκές καταλήξεις των πτώσεων της θεματικής (α΄και β΄κλίσης) και της αθέματης (γ΄) κλίσης στον ενικό, δυϊκό και πληθυντικό αριθμό· δεύτερον, τις αρχαϊκές προσωπικές καταλήξεις των ρημάτων, όπως του γ΄ενικού του μέσου ενεστώτα και παρακειμένου, την κατάληξη του απαρεμφάτου του ενεργητικού ενεστώτα, τη κατάληξη της μετοχής του ενεργητικού παρακειμένου, την δήλωση του παρελθόντος με την αύξηση , τον αναδιπλασιασμό· και, τρίτον, τις προθέσεις απύ, παρό και ποσί, το συνδετικό φωνήεν -ο-·

Και μετά από αυτά, θα αρχίσουμε με τη μελέτη της συλλογής Αa. Η πρώτη πινακίδα καταγράφει μια ομάδα 16 γυναικών με 11 κορίτσια και 7 αγόρια, Οι γυναίκες χαρακτηρίζονται ΕFρίπιαι, κατάγονται δηλαδή από ένα τόπο που λέγεται ΕFριπος. Υπάρχει ένας οικισμός του βασιλείου της Πύλου με αυτό το όνομα, αλλά δεν πρέπει να προέρχονται από αυτόν. Εάν είναι σκλάβες, ο τόπος καταγωγής τους θα είναι εκτός της Πελοποννήσου. Το μυαλό μας θα πάει στον Ευριπο της Χαλκίδας αλλά σε αυτή την περίπτωση θα έπρεπε να γραφεί Ευρίπιαι και όχι ΕFρίπιαι. Μήπως όμως ο τύπος Ευριπος δεν προέρχεται από το ευ και ριπή αλλά από το ΕFριπος, μιας και το F μεταξύ φωνήεντος και συμφώνου μετατράπηκε σε υ. Εάν είναι έτσι, το Ευριπος δεν έχει καμιά σχέση με το ευ και τη ριπή.

Τι μαθαίνει κανείς! Είδατε τι μαθαίνει κανείςς καλές ριπες του αν’΄εμπουμε αυτό το