ταχύτητα και παγκόσμια ιστορία (1)

“η ταχύτητα είναι το πεπρωμένο της Δύσης”

Πολ Βιριλιό (Paul Virilio)

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΕΑΝ η ταχύτητα είναι το πεπρωμένο της Δύσης, εάν δεν μπορεί να υπάρξει καπιταλισμός και δυτικός πολιτισμός χωρίς την ταχύτητα και την διαρκή αύξησή της, εάν η ταχύτητα καταστρέψει και τον μεν και μαζί με αυτόν και τον δε, να συμβάλει δηλαδή καθοριστικά στην κατάρρευσή τους, τότε  εύλογα θα εγερθεί το κρίσιμο ερώτημα: εάν η παρακμή των κοινωνιών διαδραματίζεται με ρυθμό που καθορίζεται και από τις ταχύτητες που γνωρίζουν και χρησιμοποιούν, μήπως οι δυτικές καπιταλιστικές κοινωνίες καταρρεύσουν με τις ταχύτητες που γνωρίζουν και χρησιμοποιούν, δηλαδή, αιφνίδια και ταχύτατα; Μήπως η αιφνίδια και ταχεία κατάρρευση θα είναι ένα μεγα-ατύχημα, όπως υποστηρίζει ο θεωρητικός της ταχύτητας, ο Βιριλιό, ένα δηλαδή αρνητικό θαύμα, αφού το θαύμα είναι θετικό ατύχημα; 

Continue reading →

γιατί δεν μπορούμε να κατανοήσουμε τη γένεση της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας; (1)

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΕΑΝ κάποιος, κάποια αποφασίσει να γράψει μια ιστορία της διαδικασίας της γένεσης και διαμόρφωσης της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας θα πρέπει να γνωρίζει, να έχει συνειδητοποιήσει  ότι αυτά που θα μας δώσει να διαβάσουμε θα είναι μια επινόησή του, δεν θα είναι η/μια αντικειμενική περιγραφή αυτής της διαδικασίας, θα έχει στοιχεία λογοτεχνίας και όχι μόνο και αποκλειστικά στοιχεία επιστήμης. Εάν εξαιρέσουμε τη (λυρική) ποίηση και το επιστημονικό δοκίμιο, ό,τι και να γράψουμε θα είναι ή καθαρή λογοτεχνία ή θα έχει στοιχεία λογοτεχνίας. Πριν προχωρήσω στην διατύπωση μιας απάντησης στο ερώτημα που διατύπωσα στον τίτλο, οφείλω να διασαφηνίσω συνοπτικά και απλά αυτές τις προκαταρκτικές παρατηρήσεις.

Ο Αριστοτέλης στην Ποιητική του γράφει ότι  το αντικείμενο της λογοτεχνίας (η ποίησις – η κατασκευή, η επινόηση) είναι η μίμηση, η αναπαράσταση των πράξεων ανθρώπων που είναι ή σπουδαίοι ή φαύλοι (1448α 1-5), ή καλύτεροι από εμάς ή χειρότεροι. Λίγο παρακάτω (1448α  18-23) διευκρινίζει γράφοντας ότι η μίμηση μπορεί να γίνει με δύο τρόπους: είτε με την αφήγηση (έπος, απαγγελία) είτε με την αναπαράσταση (δράμα, θέατρο). Σε αυτές τις επισημάνσεις του Αριστοτέλη πάτησε και ο Νόρθροπ Φράι ( Ανατομία της Κριτικής, σ. 60) και ο Ζεράρ Ζενέτ (Παλίμψηστα, σ. 39) και επανέλαβαν τη αριστοτελική διάκριση των λογοτεχνικών γενών. Συμφωνούν λοιπόν και επαναλαμβάνουν (δεν μπορεί να υπάρξει θεωρία λογοτεχνίας χωρίς την αριστοτελική Ποιητική) ότι, ό,τι  μιμούμαστε και έχει μια πλοκή δεν μπορεί παρά να είναι  –  κατά χρονική σειρά επινόησης: αφήγηση σπουδαίας πράξης (έπος>μυθιστόρημα), αναπαράσταση σπουδαίας πράξης (δράμα, τραγωδία), αναπαράσταση φαύλης πράξης (κωμωδία) και αφήγηση  φαύλης πράξης (παρωδία, σάτιρα).

Continue reading →

ο πάτος της κοινωνίας και οι εργάτες γης

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

Ο πάτος της κοινωνίας, αν και αχανής, είναι μια χώρα μέσα σε μια άλλη χώρα, είναι αθέατη, άγνωστη, απλησίαστη, σκληρή και τρυφερή, βάναυση, ανελέητη και συμπονετική, αχάριστη και χαριστική. Είναι η χώρα των φτωχών των πόλεων, που τρώνε μια μακαρόνια και μια ρύζι, των φτωχοσυνταξιούχων, των ανειδίκευτων εργατών των εργοστασίων, των τρελαμένων εφήβων, των μεταναστών, παράνομων και μη, των εργατών γης, των φτωχών γύφτων, των φυλακισμένων, των πρεζονιών, των τρελών, των αναπήρων, των πορνών, των τραβεστί πορνών.  Όταν καμιά φορά, εσείς που δεν ζείτε στον πάτο της κοινωνίας, πιάνετε πάτο, πατώνετε, όταν δεν μπορείτε να κατατρακυλίσετε πιο κάτω,  σας δίνετε μια μοναδική ευκαιρία να εικάσετε κάπως πώς ζουν οι άνθρωποι σε αυτή τη χώρα της ένδειας, της δυστυχίας, της απελπισίας και της απόγνωσης. Όταν πατώνετε, όταν πιάνετε πάτο, μόνο προς τα πάνω μπορείτε να κοιτάξετε, ποτέ προς τα κάτω. Όταν όμως η χώρα του πάτου της κοινωνίας είναι η μόνιμη κατοικία μας, είναι το ενδιαίτημά μας, αυτό το πλεονέκτημα δεν το έχουμε. Εκεί,  στον πάτο της κοινωνίας δεν μπορείς να κοιτάξεις ψηλά, μόνο δίπλα. Και δίπλα βρίσκεται κάποιος σαν κι εσένα: αβοήθητος, μόνος, απελπισμένος, μπατίρης, ξεμείνης. Είναι η παρηγοριά σου. Είσαι η παρηγοριά του. Εάν δεν είσαι, οι μέρες σου, εάν δεν θα  είναι μετρημένες, θα είναι πολύ δύσκολες.

Continue reading →

προς μια φιλοσοφία του κουμπιού

“Η χειρονομία της φωτογραφικής πράξης προϋποθέτει ασφαλώς μια τελική απόφαση: το πάτημα του κουμπιού  – όπως τελικά ο Αμερικανός πρόεδρος θα πατήσει το κόκκινο κουμπί.” 

Vilem Flusser (Προς μια φιλοσοφία της φωτογραφίας, σ. 40)

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

Η σχέση μου με το κουμπί είναι μια σχέση παράφορου πάθους (ύπαρξη σχισμής) και ανυπόφορης απέχθειας (ανυπαρξία σχισμής). Αυτή τη σχέση θα σας αποκαλύψω σήμερα, αφού διευκρινίσω ότι θα εντάξω στην κατηγορία του κουμπιού και τους πολλούς και ποικίλης μορφής και λειτουργικότητας διακόπτες –  τους on και off των μηχανημάτων, τους οικιακούς της ηλεκτροδότησης, τη σκαλδάλη των όπλων, το πεντάλ του αυτοκινήτου. Πολύ συχνά τους λέμε κουμπιά –  έχω καταλάβει γιατί αλλά αρνούμαι να το δεχτώ ( άλλη μια μεταφορά που με πληγώνει βάναυσα).

Continue reading →

μια σύντομη εισαγωγή στην καταρρευσιολογία (collapsologie) (1)

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

Ο όρος καταρρευσιολογία (collapsologie) έχει επινοηθεί από τους συγγραφείς του βιβλίου που κυκλοφόρησε πριν λίγους μήνες ” Πώς μπορεί να καταρρεύσουν τα πάντα. Εγχειρίδιο καταρρευσιολογίας για τις σημερινές γενιές” Παμπλό Σερβίν και Ραφαέλ Στεβένς (εκδ. Στάσει Εκπίπτοντες, μετ. Δανάη Καπράνου). Έχουν εκδοθεί κάποια άλλα τα τελευταία χρόνια, λίγα, και αναμένεται να εκδοθούν κι άλλα πολλά τα επόμενα χρόνια. Ο αριθμός των βιβλίων με αντικείμενο την κατάρρευση του πολιτισμού που κυκλοφορούν στην Ευρώπη και στην Αμερική είναι μεγάλος – δεν βρισκόμαστε παρά μόνο στην αρχή. Το βιβλίο είναι πολύ ενδιαφέρον, έμαθα πολλά και με ώθησε να σκεφτώ επίσης πολλά. Υπάρχουν όμως και κάποια ζητήματα που δεν τα πιάνει και με δύο από αυτά θα ασχοληθώ διεξοδικά – με τη σχέση δηλαδή της κατάρρευσης με τη συρρίκνωση του καπιταλισμού και την αναζωπύρωση και όξυνση  της πρωτογενούς και κομβικής πολιτισμικής σύγκρουσης, της πιο σημαντικής πτυχής του κοινωνικού πολέμου. Ὀχι όμως σήμερα.

ΘΑ ήθελα να διευκρινίσω ευθύς αμέσως, πριν συνεχίσετε την ανάγνωση,  ότι υποστηρίζω πώς είναι αδύνατον, παντελώς αδύνατον, να μην υπάρξει η κατάρρευση. Γιατί όμως είμαι τόσο βέβαιος; Διότι έθεσα κάποια ερωτήματα και απάντησα σε αυτά. Τι είναι  η κατάρρευση; Υπάρχουν ενδείξεις ότι επέρχεται; Πώς θα αντιληφθούμε, θα βεβαιωθούμε ότι έχει εκκινήσει η διαδικασία της κατάρρευσης; Μήπως έχει ήδη εκκινήσει; Πότε και πού θα  γίνει πιο σαφής, πιο έντονη; Πόσο θα διαρκέσει;Ποιος θα είναι ο ρυθμός ολοκλήρωσης της διαδικασίας; Θα είναι αργός ή επιταχυνόμενος; Μπορούμε να την αποτρέψουμε. Μπορούμε να την αντιμετωπίσουμε; Πώς θα είναι ο κόσμος μετά την ολοκλήρωση; Θα απαντήσω σε αυτά τα ερωτήματα με δύο τρόπους. Ο ένας είναι να τα συνοψίσω όλα σε ένα, ο άλλος να απαντήσω σε κάθε ερώτημα ξεχωριστά. Θα το κάνω, πρώτα όμως θα κάνω το πρώτο: συνοψίζω ὀλα τα ερωτήματα σε ένα και ερωτώ: πόσοι τρόποι υπάρχουν για να έχουμε, για να τις φάμε, πατάτες;

Continue reading →

για την διάκριση μεταξύ πολέμου και εξοντωτικής σφαγής: η σύρραξη στη Μέση Ανατολή δεν θα επεκταθεί, δεν θα κλιμακωθεί

“ως το πυρ καίει το δάσος, και ως η φλοξ κατακαίει τα όρη, ούτω καταδίωξον αυτούς με την ανεμοζάλην σου, και με τον ανεμοστρόβιλόν σου κατατρόμαξον αυτούς”

Ψαλμοί (83.14-15)

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΚΑΘΕ πρωί που ξυπνάω βρίσκομαι αντιμέτωπος με μια ευχάριστη δυσκολία: πρέπει να διαλέξω μεταξύ των κειμένων που έχουν γραφεί ήδη, πριν μέρες, βδομάδες ή μήνες, και έχουν αποθηκευτεί κάπου στον εγκέφαλο αλλά πρέπει να μεταφερθούν στο χαρτί, ας το πούμε χαρτί. Σήμερα έπρεπε να διαλέξω μεταξύ των εξης κειμένων: πώς θα είναι η ζωή στον πλανήτη μετά από ένα παγκόσμιο πυρηνικό  πόλεμο; Σκεφτείτε το και απαντήστε, θα πω κι τη γνώμη μου. Προφανώς και δεν θα θέλατε να συμβεί κάτι τέτοιο, ακόμα κι αν κατέρρεε ο καπιταλισμός και η  κυριαρχία έπαιρνε άλλες μορφές, κατά πάσα βαναυσότερες. Άφησα στην άκρη το κείμενο με αντικείμενο τη λατρεία της υπακοής και την υπόταγής στον ισχυρό Κύριο, ως ένα αποτελεσματικό τρόπο σωτηρίας, λατρεία που καταγράφεται με έξοχο και συγκλονιστικό,  ανυπέρβλητο τρόπο στη Μαγκαβατ Γκιτά (Μαχαμπαράτα) και στους Ψαλμούς (Παλαιά Διαθήκη). Ένα άλλο πρωινό θα γράφω για τις αντίρροπες τάσεις που διακρίνουμε στη καθημερνινή ζωή των ανθρώπων στις πόλεις: την κυρίαρχη τάση της σωματικής, πνευματικής, ψυχικής και κοινωνικής πτώχευσης της ζωής, κατάπτωσης θα έλεγα,  και την τάση του εμπλουτισμού,  που η συνέχιση και η ενίσχυσή της οδηγεί αναπόφευκττα στην απόφαση για εγκατάλειψη της τυραννούπολης που μετεξελίσσεται σε νεκρούπολη. Δεν χρειάστηκε να ζοριστώ και πολύ για να αποφασίσω.

Continue reading →

για τον πόλεμο μεταξύ Ισραήλ και Ιράν: από τους κεραυνούς του Δία και τα πύρινα εξ ουρανού βλήματα του Γιαχβέ (Θεού) στους διηπειρωτικούς βαλλιστικούς πυραύλους με πυρηνικές κεφαλές

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

Ο καινοφανής τρόπος διεξαγωγής του πολέμου μεταξύ του Ισραήλ και του Ιράν, μεταξύ δύο κρατών που απέχουν χιλιάδες χιλιόμετρα, αδιανότητος πριν λίγες μόνο δεκαετίες, είναι το αποτέλεσμα της εκπλήρωσης των επιθυμιών του αρχαίου ποιμένα πολεμιστή. Ποιες είναι αυτές οι επιθυμίες; Πώς προέκυψαν; Πώς εκπληρώθηκαν;  Ο νέος τρόπος διεξαγωγής του πολέμου αλλάζει και τους σκοπούς του πολέμου, θα περάσουμε δηλαδή από την κατάκτηση και την αρπαγή κοινωνικού πλούτου στην καταστροφή και την εξόντωση ; Σε αυτά τα ερωτήματα θα απαντήσω σήμερα, φίλες και φίλοι, ενώ ένα άλλο πρωινό θα ασχοληθώ με το ζήτημα που σχετίζεται άμεσα με το σημερινό θέμα: το αμετάκλητο τέλος της επαναστατικής βίας, ταξικής και κρατικής.

Continue reading →

επικοινωνούσαμε και σκεφτόμασταν πριν μιλήσουμε; εάν ναι, γιατί μιλήσαμε;

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΕΓΡΑΨΑ χτες ότι η αναζήτηση (και στο google τώρα πια!) είναι μια κομβικής σημασίας δραστηριότητα, πρακτική του ανθρώπου, δεν θα ήταν μάλιστα υπερβολή να εικάσουμε ότι συνέβαλε καθοριστικά στη ολοκλήρωση της διαδικασίας της ανθρωπογένεσης/κοινωνιογένεσης. Δεν είναι πολλά αυτά προς τα οποία στρέφεται το ενδιαφέρον μας, η αναζήτησή μας: αντικείμενα, άνθρωποι, σχέσεις, ο εαυτός μας, εμπειρίες (απολαύσεις και κινδύνους), γνώσεις, το νόημα της ζωής (μας) –  δεν μπορώ να σκεφτώ κάτι άλλο, μπορεί και να υπάρχει όμως. Τώρα τελευταία, εδώ και κάνα δύο χρόνια αναζητώ την αναζήτηση, θέλω να μάθω γι΄αυτή τη σύνθετη δραστηριότητα και να σκεφτώ περί αυτής.  Ένα από τα ερωτήματα που διατύπωσε το φιλαράκι μου ο εγκέφαλος είναι η σχέση της γένεσης της γλώσσας, της λεκτικής επικοινωνίας, της ομιλίας,  με την αναζήτηση. Να ποιο είναι το ερώτημα: μήπως η γλώσσα μας βοήθησε στην αναζήτηση; Θα ήμουν πολύ πιο σαφής, εάν πρόσθετα και το ερώτημα: τι αναζητούσαμε, τι είχαμε ανάγκη, τι χρειαζόμασταν και επινοήθηκε η γλώσσα για να μας βοηθήσει να το βρούμε;  Continue reading →

“ο άντρας (η γυναίκα) πρέπει να αλλάζει γυναίκα (άντρα) και δουλειά κάθε τρία χρόνια”

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΜΙΑ από τις σημαντικότερες ενδείξεις της μοριακής και γενικευμένης κοινωνικής επανάστασης της εποχής μας είναι η μείωση της διάρκειας των μακροχρόνιων σχέσεων και του γάμου–  εστιάζω σε αυτές μεταξύ των ανδρών και γυναικών αλλά η διαπίστωση αυτή ισχύει και για όλες τις άλλες, που δεν με αφορούν άμεσα και προσωπικά. Σκέφτομαι λοιπόν και αναρωτιέμαι: μήπως επιστρέφουμε σε ένα παρελθόν  στο οποίο οι χαλαρές σχέσεις, μικρής διάρκειας αλλά και σεξουαλικής ανεκτικότητας και ελευθερίας, ήταν ο κανόνας; Ναι, απαντώ,  αλλά με πολλές επιφυλάξεις. Η γνώμη μου είναι, μπορεί να κάνω και λάθος ασφαλώς, ότι ζούμε μια μεταβατική κατάσταση, κύριο χαρακτηριστικό της οποίας είναι η σταδιακή διαμόρφωση δύο τάσεων. Η μία είναι άμεση συνέπεια της διάλυσης και της αποσύνθεσης της πατριαρχικής οικογένειας και κοινωνίας: δυσκολία χωρισμού, δυσκολία σύναψης νέας σχέσης, ατομικισμός, μοναξιά, κατάθλιψη. Τη δεύτερη τάση θα τη συνόψιζα σε ένα παλιό ανδρικό γνωμικό, που θα μπορούσαν να το υιοθετήσουν και οι γυναίκες: ο άντρας (η γυναίκα) πρέπει να αλλάζει γυναίκα (άντρα) και δουλειά κάθε τρία χρόνια. Αν το διατύπωνα κάπως αλλιώς, θα θυμόμουν τη γύφτισσα που γνώρισα κάποτε που είχε εφτά παιδιά από εφτά διαφορετικούς πατέρες. Δεν με προβληματίζει ούτε και ανησυχώ που η πρώτη τάση, η κολλημένη στο παρελθόν, είναι η επικρατέστερη.

ΑΠΟ τα 19 μέχρι σήμερα (66)  συνήψα 9 (εννιά) μακροχρόνιες σχέσεις ( από χρόνο και πάνω) και τώρα πάω προς τη δέκατη: cherchez la femme. Δεν ψάχνω να τη βρω, εδώ κι εκεί,  ποτέ δεν έψαξα· την αναζητώ, την αναζητεί το σώμα μου, η ψυχή μου, το μυαλό μου –  πιο πολύ το δέρμα μου. Μια μέρα θα γίνει αυτό που έγινε ήδη εννιά φορές: θα συναντηθούμε μια μέρα των ημερων, πηγαίνοντας εγώ προς αυτήν, ερχόμενη αυτή προς εμένα.  Ανησυχώ μήπως δεν την συναντήσω; Καθόλου! Έρχεται! Έχει αρχίσει ήδη να χτυπάει η καρδιά μου. Θα είναι ωραία. Άλλο όμορφη γυναίκα άλλο ωραία! Εάν δεν αντιλαμβάνεστε τη διαφορά, λυπάμαι, πολύ λυπάμαι.

Continue reading →

UKRANIA DELENDA EST: οι δύο φόβοι της Δύσης

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΥΠΟΘΕΤΩ ότι θα ανησυχείτε, μπορεί και να φοβάστε, μήπως γίνει παγκόσμιος πόλεμος με χρήση πυρηνικών όπλων. Σέβομαι και την ανησυχία σας και τους φόβους σας αλλά δεν τους συμμερίζομαι. Συνεχίζω να υποστηρίζω ότι παγκόσμιος πόλεμος με χρήση πυρηνικών όπλων δεν θα γίνει. Μπορεί να κάνω λάθος βέβαια αλλά, αν σκεφτούμε τι θα γίνει μετά από ένα πυρηνικό πόλεμο, πώς θα ζούμε, εάν ζούμε, το λάθος και το σωστό δεν θα έχουν πια κανένα νόημα. Πώς όμως καταλήγω στην πρόβλεψη ότι δεν θα γίνει παγκόσμιος πόλεμος με χρήση πυρηνικών όπλων;

Continue reading →