φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα
Εάν για τον Λέβι Στρος η τροφή είναι ‘τροφή για τη σκέψη’ (‘Το ωμό και το μαγειρεμένο’), ο Σλαβόι Ζίζεκ, στο βιβλίο του ‘Λακάν’ ισχυρίζεται ότι και τα σκατά θα μπορούσε να είναι ‘τροφή για τη σκέψη’. Και εξετάζει τους τρεις βασικούς τύπους σχεδίων της δυτικής τουαλέτας: τη γερμανική, τη γαλλική και την αμερικάνικη. Εάν επιτείναμε τον ισχυρισμό του Ζίζεκ, θα μπορούσαμε να πούμε ότι μια Κοινωνική και Πολιτική Σκατολογία δεν θα ήταν ούτε άκαιρη ούτε ανεπίκαιρη. Κι αυτό διότι υπάρχουν πάρα πολλές σχέσεις μεταξύ των σκατών και πολλών κοινωνικών και πολιτικών φαινομένων, τα οποία δεν έχουν προβληματικοποιηθεί και διερευνηθεί. Ο Ζϊζεκ, λόγου χάριν, αναφέρει το βιβλίο της Erika Jong ‘Ο Φόβος της Πτήσης’ στο οποίο η συγγραφέας αναλύει τους διαφόρους τύπους της ευρωπαϊκής τουαλέτας και διατυπώνει την άποψη ότι ‘οι γερμανικές τουαλέτες είναι στην ουσία το κλειδί για τη φρίκη του Τρίτου Ράιχ. Άνθρωποι που μπορούν να φτιάξουν τέτοιες τουαλέτες είναι ικανοί για τα πάντα.’
Αξίζει λοιπόν τον κόπο να παρουσιάσουμε τους τρεις τύπους κατασκευής της δυτικής τουαλέτας, δίκην πνευματικού σκατολογικού ορεκτικού. Πριν το κάνω, θα ήθελα να σας εκμυστηρευτώ ότι τα πρώτα μου εξωσχολικά αναγνώσματα, την πρώτη μου δηλαδή εξωσχολική άσκηση της ανάγνωσης την έκανα στον ‘πίσω’, όπου ο ‘πίσω’ στο χωριό μου ήταν το αποχωρητήριο. Εμπειρία κοινή άλλωστε σε πολλούς και πολλές που γεννήθηκαν σε χωριό πριν το 1965. Θυμάμαι τον αναλφάβητο παππού μου να κάθεται στο μπαλκόνι, να διπλώνει τις μεγάλες σελίδες των εφημερίδων και να τις κόβει σε κομμάτια τόσο μεγάλα ώστε να χρησιμοποιηθούν ως χαρτί υγείας, για κωλόχαρτο δηλαδή. Μερικές φορές ο τεμαχισμός της εφημερίδας διέσωζε όχι μόνο κάποια μικρά αυτοτελή σπαράγματα κειμένου αλλά και ακέραιες φωτογραφίες. Εκεί, στη χέστρα, μεταξύ των ετών 1964-1969, γνώρισα για πρώτη φορά τον εθνάρχη Κωνσταντίνο Καραμανλή, τον γέρο της Δημοκρατίας Γεώργιο Παπανδρέου, τον εθνοσωτήρα Γεώργιο Παπαδόπουλο – τον Ανδρέα Παπανδρέου δεν τον θυμάμαι.
Η πρακτική αυτή αναπόφευκτα μας οδηγεί στη φράση ‘σκατά στα μούτρα του’ (‘τους’, ‘της’, κλπ.,κλπ.) αλλά όχι μόνο σε αυτήν. Η βρισιά ‘σκατά’ είναι η πιο κοινή βρισιά σε όλες σχεδόν τις ευρωπαϊκές γλώσσες κι αυτό είναι ένα σκατολογικό ζήτημα το οποίο χρήζει μελέτης και ανάλυσης. Ο Ζαν Κοκτό, στον ‘Ορφέα’ του (Orphee), κατακρεουργεί τον ποιητή-ήρωά του επειδή υπέβαλε σε έναν χρηστικό διαγωνισμό τον χρησμό Madame Eurydike Reviendra Des Enfers που τα αρχικά του σχηματίζουν την πιο κοινή γαλλική βωμολοχία: merde!
Εκτός από γιαούρτια, αυγά και ντομάτες, κατά καιρούς έχουν εκσφενδονιστεί κατά προσώπων και σκατά, υδαρή, σε χάρτινη ή πλαστική σακκούλα. Δεν φαίνεται όμως η φράση ‘σκατά στα μούτρα του’ να κατάγεται από αυτή την πρακτική μιας και η φράση δηλώνει αγανάκτηση, δυσαρέσκεια και οργισμένη άρνηση, αισθήματα που προϋπήρχαν ασφαλώς της χάρτινης και πλαστικής σακκούλας. Όταν στην πιάτσα ρωτάνε τι κάνεις, πως τα πας, η απάντηση είναι ‘σκατά πατημένα’. Οι φράσεις που έχουν σχηματιστεί με τα σκατά είναι πολλές, σε όλες τις ευρωπαϊκές γλώσσες και θα άξιζε τον κόπο να τις συγκεντρώσουμε και να τις μελετήσουμε και ζητώ την συνδρομή των φίλων αναγνωστών και αναγνωστριών. Φράσεις που δηλώνουν, στα ελληνικά τουλάχιστον, κάτι που είναι άθλιο, τιποτένιο (τι σκατά είναι αυτά! όλοι τα ίδια σκατά είναι!), την αποτυχία και την αθλιότητα (σκατά!, σκατά κι απόσκατα, σκατά πατημένα, τα κάνω σκατά, σκατά έγινε η δουλειά ) ή την ηθική αθλιότητα (μαζί φάγανε τα σκατά, έπεσε μέσα στα σκατά, είναι μέσα στα σκατά). Όλες αυτές οι φράσεις, και τα σύνθετα με πρώτο συνθετικό τη λέξη σκατό- (σκατοκατάσταση, σκατόγερος, σκατοδουλειά, σκατόφατσα, κλπ.) χαρακτηρίζονται με τον γενικό όρο σκατολογία, εξ ου και η Κοινωνική και Πολιτική Σκατολογία.
Ας δούμε λοιπόν τώρα τι ισχυρίζεται ο Ζίζεκ, βασιζόμενος στις αναλύσεις της Jong, για τους τρεις τύπους της δυτικής τουαλέτας. Στην παραδοσιακή γαλλική τουαλέτα, η τρύπα είναι πίσω πίσω, οπότε τα σκατά εξαφανίζονται μόλις τραβήξουμε το καζανάκι. Στην παραδοσιακή όμως γερμανική τουαλέτα, η τρύπα είναι μπροστά, οπότε τα σκατά περνάνε από μπροστά μας για να τα επιθεωρήσουμε, να τα δούμε και να τα μυρίσουμε για τυχόν αρρώστιες. Η αμερικάνικη, αυτή που έχουμε στα σπίτια μας, είναι μια σύνθεση των δυο προηγουμένων: η τρύπα δεν είναι ούτε πίσω ούτε μπρος και τα σκατά βυθίζονται στο νερό, τα βλέπουμε πριν εξαφανιστούν αλλά δεν μπορούμε να τα επιθεωρήσουμε. Δεν γνωρίζω εάν η Erika Jong εξετάζει και τη τούρκικη (μουσουλμάνικη;) όπου η τρύπα είναι ακριβώς από κάτω και τα σκατά εξαφανίζονται χωρίς να προλάβουμε να τα δούμε, εάν δεν είμαστε άστοχοι – εάν αστοχήσουμε, θα προλάβουμε να τα δούμε. Πάντως, είμαι βέβαιος ότι η Jong δεν θα είχε υπόψη της την βαρύτατη νεοελληνική βρισιά ‘άντε πλύνε τον κώλο σου‘, η οποία σημαίνει ‘είσαι Τουρκαλάς, μωεμεθανός’ – οπότε ένας εθνικιστής, ή έστω και ένθερμος και τίμιος πατριώτης, δεν θα πλύνει ποτέ τον κώλο του αλλά θα χρησιμοποιήσει χαρτί υγείας, η χρήση του οποίου είναι πρόξενος κάποιων πολιτισμικών επιδημιών, πέραν του ότι συμβάλλει στην αύξηση του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος οπότε και στην καταπόλεμηση της μάστιγας της ανεργίας. Φαντάζεστε τι θα γινόταν εάν πλέναμε όλοι και όλες τον κώλο μας; Εθνική και οικονομική καταστροφή!
Στη τρίτη ραψωδία της ‘Τσαντιλιάδας’ περιγράφω λεπτομερώς πως φαντάζομαι μια τουελέτα που κινείται πέραν της βικτωριανής λογικής και αισθητικής της αμερικάνικης τουαλέτας ως χώρου και όχι απλά ως χέστρας. Τζάκι, βιβλιοθήκη, μεγάλη μπανιέρα, τουλάχιστον για τέσσερις, φυτά εσωτερικού χώρου, μπαράκι για ποτό. Εκεί, μέσα στη μπανιέρα, η Ελένη, ο Πάρις, η κόρη του Καρλ Μαρξ Ελεωνόρα και η η κόρη του Φρόιντ Αννα, καπνίζουν όπιο με χασίσι και συζητούν για την παγκόσμια λογοτεχνία. Στην πρώτη ραψωδία έχω ήδη περιγράψει τον ηρωικό χεστρώνα – θα το θυμάστε, όσοι και όσες την έχετε διαβάσει.
Πάω στον κήπο να σκάψω.
Σχολιάστε ελεύθερα!